หน่วยที่ 1 ความหมาย วตั ถปุ ระสงค์ ประโยชนข์ องการบญั ชี และขอ้ สมมตทิ างบัญชี
สาระสำคญั การบัญชมี ีบทบาทและมีความสำคัญในกิจการทุกประเภท ไมว่ ่าจะดำเนินการโดยหวงั ผลกำไรหรือไม่
ก็ตาม เพื่อให้เกิดความเข้าใจในการนำไปปฏิบัติงานด้านบัญชีหรือการประยุกต์ใช้บัญชีแบบครัวเรือนตาม แนวคิดหลกั เศรษฐกิจพอเพยี ง จงึ ควรเขา้ ใจความหมายของการบัญชี จดุ ประสงค์ของการบัญชี ประโยชน์ของ ข้อมูลการบัญชี ข้อแนะนำการเรียนวิชาบัญชี รวมทั้งความรู้เกี่ยวกับแม่บทการบัญชี เพื่อประยุกต์ใช้กับงาน ดังกล่าวขา้ งตน้ ให้มีประสิทธิภาพย่ิงขน้ึ
ความหมายของการบัญชี
การบญั ชี (Accounting) หมายถงึ ศลิ ปะของการเก็บรวบรวม บนั ทกึ จำแนกและทำสรปุ ขอ้ มูลอัน เกย่ี วกบั เหตุการณท์ างเศรษฐกจิ ในรูปตัวเงนิ ผลงานขนั้ สุดทา้ ยของการบญั ชีก็คือการให้ขอ้ มูลทางการเงนิ ซง่ึ เปน็ ประโยชนแ์ กบ่ คุ คลหลายฝ่าย และผู้ที่สนใจในกจิ กรรมของกจิ การ
จากคำนิยามดังกลา่ ว การบัญชี หมายถงึ ศิลปะของการจดบันทกึ การจำแนกใหเ้ ป็นหมวดหมแู่ ละ การสรปุ ผลส่ิงสำคญั ในรปู ตวั เงนิ รายการและเหตุการณ์ตา่ งๆ ซง่ึ เกีย่ วข้องดา้ นการเงินรวมท้ังการแปล ความหมายของผลการปฏบิ ัติ ซงึ่ เปน็ คำนยิ ามทไ่ี ดร้ ับการยอมรับโดยท่วั ไป
การบญั ชี (Accounting)
1. การทำบัญชี (Bookkeeping) 2. การให้ข้อมูลทางการเงิน (Users of financial information)
-การรวบรวม (Collecting) -การบันทกึ (Recording) -การจำแนก (Classifying) -การสรุปข้อมลู (Summarizing) การบัญชมี คี วามหมายที่สำคัญ 2 ประการ คอื
1. การทำบญั ชี (Bookkeeping) เป็นหนา้ ท่ีของผทู้ ำบัญชี (Bookkeeper) มีดงั น้ี 1.1 การรวบรวม (Collecting) หมายถงึ การรวบรวมข้อมูลหรือรายการคา้ ท่ีเกดิ ข้ึนประจำวนั
และหลักฐานท่ีเกย่ี วกับการดำเนินธุรกจิ เชน่ การซอ้ื และขาย การรบั และจ่ายเงิน เป็นต้น 1.2 การบันทึก (Recording) หมายถงึ การจดบันทึกรายการคา้ ทเ่ี กิดข้ึนแตล่ ะครงั้ ใหถ้ ูกต้องตาม
หลักการบญั ชีท่รี บั รองทัว่ ไปพรอ้ มกับบนั ทึกขอ้ มลู ให้อยู่ในรูปของหนว่ ยเงนิ ตรา 1.3 การจำแนก (Classifying) หมายถงึ การนำข้อมูลท่ีจดบนั ทึกไวแ้ ล้วมาจำแนกให้เปน็ หมวดหมู่
ของบัญชปี ระเภทตา่ งๆ เช่น หมวดสินทรพั ย์ หน้ีสนิ ส่วนของเจ้าของ รายไดแ้ ละคา่ ใชจ้ า่ ย 1.4 การสรุปข้อมลู (Summarizing) เป็นการนำข้อมูลท่ีไดจ้ ำแนกใหเ้ ป็นหมวดหมแู่ ลว้ มาสรุป
เป็นรายงานทางการเงนิ (Accounting Report) ซ่งึ แสดงถึงผลการดำเนินงานและฐานะการเงินของธุรกจิ
ตลอดจนการได้มาและใชไ้ ปของเงนิ สดในรอบระยะเวลาบัญชีหนง่ึ
2. การให้ข้อมูลทางการเงิน เพื่อประโยชน์แก่บุคคลท่เี ก่ียวข้องหลายฝา่ ย เชน่ ฝ่ายบรหิ ารผใู้ หก้ ู้
เจา้ หน้ี รฐั บาล นกั ลงทนุ เป็นตน้ นอกจากนี้ข้อมลู ทางการเงินสามารถนำไปใช้ประโยชนใ์ นการวเิ คราะห์
ทางด้านการเงิน การจัดทำงบประมาณ การปรบั ปรุงระบบบัญชี เป็นตน้
วัตถปุ ระสงคข์ องการบญั ชี กจิ การประเภทต่างๆท่ปี ระกอบธรุ กจิ รา้ นค้าเจา้ ของคนเดยี วต่างกม็ ุ่งหวงั ผลกำไรในกิจการของตนเอง
ท้งั สนิ้ ดังนั้น จึงจำเป็นต้องจัดทำบัญชเี พ่ือวัตถุประสงค์หลัก ดงั ตอ่ ไปน้ี 1. เพอ่ื ชว่ ยใหเ้ จา้ ของกจิ การสามารถควบคุมรักษาสนิ ทรพั ย์ของตนเองได้ 2. เพอื่ ช่วยใหท้ ราบผลการดำเนนิ งานของกิจการ ในรอบระยะเวลาใดเวลาหนึง่ ว่าผลการดำเนนิ งานท่ี
ผ่านมา กิจการมีกำไรหรือขาดทนุ เปน็ จำนวนเทา่ ใด 3. เพือ่ ชว่ ยใหท้ ราบฐานะการเงินของกจิ การ ณ วนั ใดวนั หนึ่งวา่ กิจการมสี ินทรัพย์ หนี้สินและทุน
ซึ่งเป็นสว่ นของเจ้าของกจิ การเป็นจำนวนเทา่ ใด 4. การทำบัญชเี ป็นการรวบรวมสถติ ิอยา่ งหนึง่ ที่ชว่ ยในการบรหิ ารงาน และใหข้ ้อมูลอันเป็นประโยชน์
ในการวางแผนการดำเนนิ งานและควบคุมกิจการให้ประสบผลสำเรจ็ ตามความมุง่ หมาย 5. เพื่อบันทึกรายการค้าทีเ่ กดิ ข้ึนตามลำดบั กอ่ นหลังและจำแนกประเภทของรายการค้าไว้ 6. เพือ่ ให้ถกู ต้องตามพระราชบญั ญัติว่าด้วยการทำบัญชีของกิจการต่างๆ
ประโยชน์ของข้อมูลการบัญชี เมอ่ื มีการจดั ทำบัญชีอย่างถูกต้องตามวัตถปุ ระสงค์แลว้ ก็จะสง่ ผลทำให้กิจการได้รับประโยชนข์ อง
ขอ้ มูลการบัญชีมากมาย ดงั ต่อไปน้ี 1. เพื่อเป็นเครอ่ื งมือวัดความสำเร็จในการดำเนนิ ธุรกิจ การทำบัญชีจะทำให้กจิ การทราบผลการ
ดำเนนิ งาน ฐานะทางการเงิน และความม่นั คงของธรุ กิจ โดยในการจดั ทำบัญชนี นั้ จะบนั ทึกบัญชีรายการต่างๆ ทเ่ี กดิ ข้นึ ในการดำเนนิ ธรุ กจิ
2. เพือ่ ช่วยในการวางแผนและตดั สินใจของธรุ กิจ โดยประเมนิ จากข้อมลู เหตุการณ์ในอดีต ปัจจุบัน และอนาคต ซึ่งอาจจะอยใู่ นรูปของรายงานวเิ คราะห์ตา่ งๆ อันเป็นเคร่ืองมือชว่ ยใหผ้ ู้บรหิ ารงานสามารถ ดำเนนิ งานอยา่ งมปี ระสิทธิภาพมากขึ้น
3. เพ่อื ช่วยในการวางแผนกำไร และควบคุมค่าใช้จา่ ยของกจิ การ เมื่อข้อมูลทางบัญชีถูกตอ้ ง จะทำ ใหท้ ราบจำนวนตน้ ทนุ และค่าใช้จ่ายท่ีเกิดขึน้ และคำนวณต้นทุนของสินค้าและบรกิ ารได้ถกู ต้อง ซ่งึ จะชว่ ยใน การตัดสนิ ใจกำหนดราคาสินค้าหรือบรกิ ารของธรุ กิจ ชว่ ยควบคุมตน้ ทนุ การผลติ และค่าใช้จา่ ยต่างๆ ใหเ้ ปน็ ไป ตามที่กำหนดไว้ และนำไปวิเคราะห์ ปรับปรงุ รายจา่ ยท่ไี ม่จำเป็นออกรวมถึงช่วยวางแผนการดำเนนิ งานได้ ถกู ต้องเหมาะสมกบั ทรพั ยากรที่กิจการมอี ยู่
4. เพอื่ เป็นเครือ่ งมือช่วยในการหาแหลง่ เงินทนุ ในการจัดทำบัญชจี ะทำให้ได้รายงานทางการเงนิ ที่ ใช้เป็นสื่อกลางในการติดต่อทางธุรกิจตา่ งๆ อนั เป็นหลักฐานในการสร้างความเช่ือม่ันให้กบั เจ้าหนี้และสถาบัน
การเงิน เชน่ จะใช้รายงานทางการเงินของกิจการ พจิ ารณาอนุมตั สิ นิ เชอื่ จากความน่าเชื่อถือ และความสามารถ ในการชำระหน้ีของผู้ขอกยู้ มื
5. เพอื่ ให้มรี ะบบการควบคุมภายในทีด่ ี และเปน็ สัญญาณเตือนภยั ของกิจการ การมีระบบบัญชีทดี่ ี จะทำให้มรี ะบบการควบคุมภายในที่ดที ่ีช่วยใหก้ จิ การป้องกันการทจุ ริตที่อาจจะเกิดขึน้ เนื่องจากข้อมูลทาง การเงนิ ตลอดจนรายการต่างๆ ทีเ่ กิดขึ้น จะต้องมีหลักฐานที่สามารถยืนยนั ถงึ ที่มาทไี่ ปได้ สามารถป้องกนั การ ทุจริตได้
6. เพือ่ ประโยชน์ในการวางแผน เพอ่ื เสยี ภาษีได้อยา่ งถูกต้องและประหยดั ขอ้ มลู บญั ชที ี่ถูกต้องจะ ทำใหท้ ราบกำไรขาดทนุ ท่ีแน่นอน สามารถวางแผนภาษีอากรได้อย่างเหมาะสม ประหยัด และเสยี ภาษไี ด้อย่าง ถูกต้องตามกฎหมาย
หลักการเขียนตัวเลขทางการบัญชี การเรยี นวชิ าบัญชีนั้นต้องยึดถอื และปฏิบตั ติ ามหลักการบัญชที ่ีรบั รองกนั โดยทว่ั ไป ไม่ว่าจะเป็น
มาตรฐานการบญั ชี แม่บทการบญั ชี ประกาศจากกรมพัฒนาธรุ กิจการคา้ เปน็ ต้น โดยมีข้อแนะนำดงั น้ี 1. ควรอ่านหนังสือวชิ าบญั ชแี ตล่ ะบทอยา่ งละเอียดอย่างน้อย 2 ครั้ง เรอื่ งใดอา่ นแลว้ ไมเ่ ข้าใจใหถ้ าม
ครูผ้สู อนหรือผรู้ ู้ 2. ควรทำแบบประเมินผลหรอื แบบฝกึ หัดทุกข้อดว้ ยตนเอง อย่างสม่ำเสมอ รวดเรว็ และถูกตอ้ ง 3. การเขยี นตวั หนังสือและตัวเลขต้องให้อ่านง่าย ชัดเจน สะอาด และเรยี บร้อย 4. การเขียนตวั เลขนัน้ ควรให้ตรงหลักเสมอ เชน่ หลักหนว่ ยกเ็ ขียนให้ตรงกับหลักหน่วยเหลา่ นี้ เปน็
ต้น ตวั เลขทกุ ๆ 3 ตัว ใหใ้ ชเ้ คร่ืองหมาย " , " โดยนับจากจุดทศนยิ มไปทางซา้ ยมือทุก 3 ตัวและถา้ ไม่มีเศษ สตางคใ์ ห้ใชเ้ ครื่องหมาย " - " เช่น 5,250.75 15,000.- 25,200.50
5. ถา้ เขียนตวั เลขผิดใหข้ ีดเส้นฆ่าตัวเลขทีผ่ ดิ แลว้ เขียนตวั เลขใหม่ทถ่ี ูกต้องไว้ข้างบนตวั เลขผิด และลง ชอ่ื ยอ่ กำกบั ไว้ ไมค่ วรขูดลบตัวเลขทผี่ ิดหรอื เขียนตัวเลขอืน่ ทับตวั เลขท่ีผิด ตัวอยา่ งเชน่ ตัวเลขท่ถี กู ต้องคือ 3,500 แต่เขียนเป็น 5,300 ดังนนั้ จึงแก้ไขใหถ้ ูกต้อง คือ
ขอ้ สมมติทางบัญชี กรอบแนวคดิ หรับการรายงานทางการเงิน กำหนดข้อสมมติของงบการเงิน (Underlying Assumption)
ซ่งึ ระบุไวเ้ พยี งการดำเนนิ งานตอ่ เน่อื ง (Going Concern) เกณฑค์ งค้าง (Accrual Basis) การบนั ทึกรายการทางบัญชี จะบนั ทกึ กต็ ่อเมอื่ รายการนั้นไดเ้ กดิ ขน้ึ
แล้ว โดยบันทกึ ถูกต้องตรงตามงวดบญั ชที ่ีเก่ียวข้อง นอกจากจะให้ขอ้ มลู แก่ผ้ใู ชง้ บการเงินเกีย่ วกับรายการค้า ในอดีตที่เก่ยี วข้องกับการรบั และจ่ายเงนิ สดแลว้ ยงั ให้ข้อมูลเก่ยี วกบั ภาระผูกพนั ที่กิจการตอ้ งจา่ ยเป็นเงินสดใน อนาคต และข้อมูลเกย่ี วกับทรัพยากรทจ่ี ะได้รับเป็นเงนิ สดในอนาคตดว้ ย ดงั น้นั จงึ ให้ข้อมูลรายการและ เหตกุ ารณ์ทางบัญชใี นอดตี ซึง่ เปน็ ประโยชน์แกผ่ ู้ใช้งบการเงินในการตดั สินใจเชงิ เศรษฐกิจ
ท้ังน้ี ข้อมลู ผลการดำเนนิ งานตามเกณฑค์ งค้างถูกนำเสนอในงบกำไรขาดทุนและกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ อน่ื ของกิจการ โดยข้อสมมติของการดำเนินงานต่อเน่ือง เพ่ือให้ผูใ้ ช้หลักสามารถทราบผลตอบแทนจากการใช้
ทรพั ยากรของฝ่ายบริหาร รวมทงั้ สามารถใชใ้ นการพยากรณ์ผลตอบแทนในอนาคตจากการใชท้ รพั ยากรของ กิจการ
ขณะท่ขี ้อมูลผลการดำเนินงานที่ถูกสะท้อนดว้ ยกระแสเงินสดในอดีตถูกนำเสนอในงบกระแสเงินสด ของกจิ การ เพ่ือใหผ้ ู้ใชห้ ลักสามารถทราบขอ้ มลู เกี่ยวกบั กระแสเงนิ สดระหวา่ งรอบระยะรายงานสำหรบั กิจกรรมดำเนนิ งาน กจิ กรรมลงทนุ และกิจกรรมจดั หาเงนิ ตลอดจนสามารถใช้ประเมนิ สภาพคลอ่ งของกจิ การ ได้
ขอ้ สมมตใิ นการจดั ทำงบการเงนิ คอื การดำเนนิ งานตอ่ เนอ่ื ง (Going Concern) กล่าวคอื งบ การเงนิ ที่จัดทำขน้ึ ตามกรอบแนวคิดสำหรบั การรายงานทางการเงิน ต้องมีข้อสมมติทีว่ า่ กิจการจะดำเนนิ งาน อย่างต่อเนื่องและดำรงอยูต่ ่อไปในอนาคต หรือสามารถกล่าวอีกนยั หนึง่ ว่า กจิ การไม่มเี จตนาหรอื ความจำเปน็ ท่ีจะเลิกกจิ การหรือลดขนาดการดำเนินงานอย่างมีสาระสำคญั อยา่ งไรก็ตามหากกิจการมเี จตนาหรอื มีความ จำเป็นดังกลา่ ว งบการเงินต้องจดั ทำขึ้นโดยใชเ้ กณฑ์อน่ื และตอ้ งเปดิ เผยหลกั เกณฑ์ทใี่ ช้ในหมายเหตประกอบ งบการเงนิ ดว้ ย
องค์ประกอบของงบการเงนิ องค์ประกอบของงบการเงนิ หมายถงึ ประเภทของรายการทางบญั ชีทแ่ี ยกแสดงตามลกั ษณะเน้ือหา
เชงิ เศรษฐกิจ ซ่งึ สามารถแบง่ องคป์ ระกอบของงบการเงินไดเ้ ปน็ 2 ประเภท ดังนี้
- องคป์ ระกอบทเ่ี กย่ี วขอ้ งโดยตรงกบั ฐานะการเงิน ไดแ้ ก่ สนิ ทรพั ย์ หนีส้ ินและสว่ นของเจ้าของ ซง่ึ
กรอบแนวคิดทางการเงนิ ไดใ้ หค้ ำนิยามของแต่ละองคป์ ระกอบท่ีเกีย่ วข้องโดยตรงกบั ฐานะการเงินดงั น้ี สนิ ทรพั ย์ หมายถงึ ทรัพยากรทีอ่ ย่ใู นความควบคุมของกจิ การ ซงึ่ เป็นผลมาจากเหตุการณใ์ นอดีตไม่
วา่ มาจากการซือ้ การผลติ หรอื การรบั บริจาคก็ตาม แต่ต้องไมร่ วมถึงรายการและเหตกุ ารณ์ทางบญั ชีท่ีคาดวา่ จะเกดิ ข้นึ ในอนาคต เชน่ การทำสัญญาซ้ือสินคา้ ล่วงหนา้ เปน็ ตน้
หนีส้ ิน หมายถึง ภาระผูกพนั ในปัจจบุ นั ของกจิ การ ซึง่ เปน็ ผลมาจากเหตกุ ารณ์ในอดตี เช่น การซอ้ื สนิ คา้ หรือบริการเปน็ เงนิ เชื่อ การกยู้ ืมเงินจากสถาบนั การเงิน การขายสนิ คา้ พร้อมกับการรับประกันภายหลงั การขาย เปน็ ตน้
สว่ นของเจา้ ของ หมายถงึ ส่วนได้เสียคงเหลือในสินทรพั ย์ของกจิ การหลังจากหกั หน้ีสนิ ทงั้ หมดออก แลว้ เชน่ หุ้นสามัญ กำไรสะสม เปน็ ตน้
- องค์ประกอบทเี่ กยี่ วขอ้ งโดยตรงกับผลการดำเนินงาน ไดแ้ ก่ รายไดแ้ ละคา่ ใช้จา่ ย ซงึ่ กรอบ แนวคิดสำหรบั การรายงานทางการเงิน ได้ใหค้ ำนยิ ามของแตล่ ะองคป์ ระกอบท่เี กี่ยวข้องโดยตรงกบั ผลการ ดำเนินงานในงบกำไรขาดทุนเบด็ เสร็จอืน่ ดงั น้ี
รายได้ หมายถงึ การเพ่มิ ขึ้นของประโยชน์เชิงเศรษฐกิจในรอบระยะเวลารายงานในรูปของกระแสเข้า หรือการเพ่มิ ค่าของสินทรพั ย์ หรือการลดลงของหนส้ี ินอันส่งผลให้ส่วนของเจา้ ของเพม่ิ ขึ้นแต่ไมร่ วมถงึ เงนิ ทุนที่ ได้รบั จากผมู้ สี ว่ นร่วมในสว่ นของเจา้ ของ เชน่ รายไดจ้ ากการขายสินค้า
รายไดค้ า่ ธรรมเนยี ม รายได้ดอกเบี้ย รายไดเ้ งนิ ปันผล รายไดค้ ่าเชา่ เป็นตน้ รายไดร้ วมถึงรายการท่ี เป็นรายได้ และผลกำไร
คา่ ใช้จ่าย หมายถงึ การลดลงของประโยชนเ์ ชิงเศรษฐกิจในรอบระยะเวลารายงานในรปู ของกระแส ออกหรือการลดคา่ ของสินทรัพย์ หรอื การเพม่ิ ขึ้นของหน้ีสินอันส่งผลให้ส่วนของเจา้ ของลดลงแต่ต้องไม่รวมถงึ การแบง่ ปนั สว่ นทุนให้กบั ผมู้ สี ่วนร่วมในส่วนของเจ้าของ เช่น การลดทุนการจา่ ยเงินปันผลเป็นต้น ทงั้ น้ี ตัวอย่างรายการคา่ ใชจ้ า่ ย เชน่ ตน้ ทนุ ขาย ค่าเส่ือมราคา คำใชจ้ ่ายในการโฆษณาและการสง่ เสรมิ การขาย คา่ ใชจ้ า่ ยในการฝึกอบรมพนักงาน เปน็ ต้น ท้ังนี้ผลขาดทุนจึงเป็นรายการทเ่ี ป็นคา่ ใช้จา่ ย เปน็ ต้น
คำศัพท์บัญชี
ศพั ท์บญั ชี ศพั ทภ์ าษาอังกฤษ สมาคมนกั บญั ชีและผูส้ อบบัญชีรบั อนญุ าตแหง่ The Institute of Certified Accountants and ประเทศไทย (ส.บช.) Auditor of Thailand : ICAAT สภาวิชาชพี บัญชี ในพระบรมราชูปถัมภ์ Federation of Accounting Professions under the Royal Patronage of His Majesty the King การบัญชี Accounting สมาคมผ้สู อบบัญชีรับอนุญาตของประเทศ The American Institute of Certified Public สหรฐั อเมรกิ า Accountants มาตรฐานการบญั ชีระหวา่ งประเทศ International Accounting Standard : IAS การทำบญั ชี Bookkeeping ผู้ทำบัญชี Bookkeeper การรวบรวม Collecting การบันทกึ Recording การจำแนก Classifying การสรปุ ข้อมูล Summarizing รายงานทางการเงิน Accounting Report เกณฑ์คงค้าง Accrual Basis การดำเนนิ งานต่อเน่ือง Going Concern