คต ไตรภ ม พระร วงช างเอราว ณค อ

ทม่ี าของเร่ือง - ไตรภมู กิ ถา -

- เตภมู ิกถา - - เตภูมโิ ลกวนิ จิ ฉยั -

- ไตรภูมิโลกวนิ จิ ฉยั -

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดารงราชานุภาพ ทรง เปลี่ยนช่ือหนังสือเล่มน้ีเป็นไตรภูมิพระร่วง เพ่ือเฉลิมพระเกียรติพระ รว่ งจา้ แหง่ กรงุ สุโขทัยให้คกู่ ับหนงั สือสภุ าษิตพระรว่ ง

วรรณคดีเรื่องนี้มีเน้ือหาเกี่ยวกับ คติความเช่ือของชาวไทย เป็นจานวนมาก เช่น นรก สวรรค์ การเวียนว่ายตายเกิด ทวีปท้ังส่ี (เช่น ชมพทู วปี ฯลฯ) ระยะเวลากัปป์กัลป์ กลยคุ การล้างโลก พระศรี อาริย์ มหาจักรพรรดริ าช แก้วเจด็ ประการ ฯลฯ

ทมี่ าของเร่ือง

หอพระสมุดวชิรญาณได้ต้นฉบับไตรภูมิพระร่ วงมาจาก จังหวัดเพชรบุรี เป็ นใบลาน ๑๐ ผูก จารด้วยอกั ษรขอมในสมัยสมเด็จ พระเจ้ากรุงธนบุรี พระมหาช่ วย วัดปากน้า (วัดกลาง จังหวัด สมุทรปราการ ในปัจจุบัน) เป็ นผู้จาร หอพระสมุดวชิรญาณ ได้ถอด ความออกเป็ นอกั ษรไทย โดยมไิ ด้แก้ไขถ้อยคาไปจากต้นฉบับเดิม

ไตรภูมิพระร่ วงเป็ นวรรณคดีพุทธศาสนาท่ีแต่งในสมัย สุโขทัยประมาณ พ.ศ. ๑๘๘๘ โดยพระราชดาริในพระยาลิไท รวบรวมจากคมั ภรี ์ในพระพทุ ธศาสนา

ผู้แต่ง

พระมหาธรรมราชาท่ี ๑ (พญาลิไท) เป็ นกษัตริย์องค์ ที่ ๖ แห่งกรุงสุโขทัย ขึ้นครองราชย์ต่อจากพญางัวนาถม จาก หลักฐานในศิลาจารึกวัดมหาธาตุ พ.ศ. ๑๙๓๕ หลักท่ี ๘ ข. ค้ นพบเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๙ เมื่อพญาเลอไทสวรรคต ใน พ.ศ. ๑๘๘๔

พญางัวนาถมได้ขึน้ ครองราชย์ ต่อมาพญาลิไทยกทัพ มาแย่งชิงราชสมบัติ และขึน้ ครองราชย์ใน พ.ศ. ๑๘๙๐ ทรงพระ นามว่า พระเจ้าศรีสุริยพงสรามมหาธรรมราชาธิราช ในศิลา จารึกมักเรียกพระนามเดิมว่า พญาลิไท หรื อเรียกย่อว่ า พระมหาธรรมราชาที่ ๑ เสดจ็ สวรรคตในปี พ.ศ. ๑๙๑๑

ผู้แต่ง

พญาลไิ ท ทรงเล่ือมใสในพระพุทธศาสนา ทรงอาราธนาพระเถระชาวลังกา เข้ามาเป็ นสังฆราชในกรุงสุโขทัย ได้สละราชสมบัติออกทรงผนวชท่ีวัดป่ ามะม่วง นอกเมืองสุโขทัยทางทิศตะวันตก พญาลิไททรงมีความรู้แตกฉานในพระไตรปิ ฎก ทรงสนพระทัยทานุบารุงพระพุทธศาสนาเป็ นอันมาก และทรงพัฒนาบ้านเมืองให้ เจริญหลายประการ เช่น สร้างถนนพระร่วง ต้ังแต่เมืองศรีสัชนาลยั ผ่านกรุงสุโขทยั ไป ถึงเมืองนครชุม (กาแพงเพชร) บูรณะเมืองนครชุม สร้างเมืองสองแคว (พิษณุโลก) เ ป็ น เ มื อ ง ลู ก ห ล ว ง แ ล ะ ส ร้ า ง พ ร ะ พุ ท ธ ชิ น ร า ช พ ร ะ พุ ท ธ ชิ น สี ห์ ทฝี่ ี มือการช่างงดงามเป็ นเยยี่ ม

ผู้แต่ง

พระพุทธชินราช

พระพุทธชินสีห์

ผู้แต่ง

งานพระราชนิพนธ์ของพญาลไิ ท ได้แก่ ไตรภูมพิ ระร่วงหรือเตภูมิกถาศิลา จารึกวัดป่ ามะม่วงและศิลาจากรึกวัดศรีชุม เป็ นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ กล่าวถึง เหตุการณ์และขนบธรรมเนียมประเพณีต่างๆการสร้ างวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ การผนวชทว่ี ดั ป่ ามะม่วง เป็ นต้น

จุดมุ่งหมายในการแต่ง

๑. เพ่ือเทศนาโปรดพระมารดา เป็ นการเจริญธรรมกตญั ญู ๒. เพื่อใช้ส่ังสอนประชาชนให้มคี ุณธรรม เข้าใจพุทธศาสนาและ ช่วยกนั ธารงพระพทุ ธศาสนา

ลกั ษณะคาประพนั ธ์

ไตรภูมพระร่วง แต่งเป็ นร้อยแก้ว ประเภทความเรียงสานวนพรรณนา เช่น “ เปรตลางจาพวก ตัวเขาใหญ่ ปากเขาน้อยเท่ารูเข็มน้ันก็มี เปรตลาง

จาพวกผอมหนักหนา เพ่ืออาหารจะกนิ บมิได้ แม้ว่าจะขอดเอาเนื้อน้อย ๑ กด็ ี เลือด หยด ๑ ก็ดี บมิได้เลย เท่าว่ามีแต่กระดูกและหนังพอกกระดูกภายนอกอยู่ไส้ หนัง ท้องน้ันเห่ียวติดกระดูกสันหลังแล ตาน้ันลกึ และกลวงดังแสร้งควักเสีย ผมเขาน้ัน ยุ่งรุ่ยร่ายลงมาปกปากเขา มาตรว่าผ้าร้ายน้อยหน่ึงก็ดี และจะมีปกกายเขาน้ันก็หา มิได้เลย เทียรย่อมเปลือยอยู่ ชั่วตนเขาน้ันเหม็นสาบพึงเกลียดนักหนาแลเขาน้ัน เ ทียรย่ อมเ ดื อ ดเ นื้ อร้ อนใจ เ ข าแล เ ข าร้ องไห้ ร้ องครา งอยู่ทุ กเ มื่ อแ ล เพราะว่าเขาอยากอาหารนักหนาแล ”

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

ไตรภูมิพระร่ วง มีเนื้อเร่ืองเริ่มต้นด้วยคาถานมัสการเป็ นภาษาบาลี มีบานแพนกบอกช่ือผู้แต่ง วันเดือนปี ที่แต่ง ชื่อคัมภีร์ต่าง ๆ บอกจุดมุ่งหมายในการ แต่ง แล้วจึงกล่าวถึงภูมิท้ัง ๓ คาว่า เตภูมิ หรือ ไตรภูมิ แปลว่า สามแดน คือ กามภูมิ รูปภูมิ อรูปภูมิ ท้งั ๓ ภูมิ แบ่งออกเป็ น ๘ กณั ฑ์ (กณั ฑ์ = เร่ือง,หมวด,ตอน)

แสดงให้เห็นความเปล่ียนแปลงของสรรพส่ิง ความไม่แน่นอนท้ังมนุษย์ และสัตว์รวมท้ังสิ่งไม่มีชีวิต เช่ น ภูเขา แม่น้า แผ่นดิน ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ ความเปลย่ี นแปลงนีก้ วไี ทยเรียกว่า “ อนิจจลกั ษณะ ”

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

๑. กามภูมิ คือ โลกของผู้ทยี่ งั ตดิ อย่ใู นกามกเิ ลส แบ่งออกเป็ น ๒ ฝ่ าย ได้แก่ สุคตภิ ูมิ และอบายภูมิ

๑.๑ สุคตภิ ูมิ ได้แก่ ๑.๑.๑ มนุสสภูมิ (โลกมนุษย์ )

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

๑.๑.๒ สวรรคภูมิ (ฉกามาพจรภูม)ิ ๑ จาตุมหาราชิกา ๒ ดาวดงึ ส์ ๓ ยามา ๔ ดุสิต ๕ นิมมานรดี ๖ ปรนิมมติ วสวตั ดี

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

๑.๒ อบายภูมิ ได้แก่ ๑.๒.๑ นรกภูมิ (มี ๘ ขุม )

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

ขุมที่ ๑ สัญชีพนรก เป็ นโจรปล้นทาลายทรัพย์สิน ผ้มู อี านาจข่มเหงผู้ ขุมที่ ๒ กาฬสุตตะนรก ตา่ ต้อยกว่า ขุมที่ ๓ สังฆาฏนรก ฆ่านักบวช ภิกษุ สามเณร ผ้ทู ุศีล อลชั ชี เป็ นพรานนก พรานเนื้อ หรือพวกทชี่ อบทรมาน ขุมที่ ๔ โรรุวะนรก เบียดเบยี นสัตว์ทต่ี นใช้ประโยชน์ เช่น วัว ควาย โดยขาดความเมตตาสงสาร พวกเมาสุราอาละวาด ทาร้ายร่างกาย พวกเผาไม้ ทาลายป่ า พวกกกั ขังสัตว์ไว้ฆ่า ชาวประมง

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

ขุมที่ ๕ มหาโรรุวะนรก พวกลกั เคร่ืองสักการบูชา ขโมยทรัพย์สมบัติ ของพ่อแม่ ครูอาจารย์ หรือภิกษุสามเณร นักบวชต่าง ๆ ขุมท่ี ๖ ตาปะนรก พวกเผาบ้านเผาเมือง เผาโบสถ์วหิ าร ศาลาการเปรียญ ขุมที่ ๗ มหาตาปะนรก พวกมจิ ฉาทฏิ ฐิบุคคล เห็นผดิ เป็ นชอบ ไม่รู้จกั สิ่งดมี ี ประโยชน์ ปฏเิ สธเร่ืองบุญ เร่ืองบาป ทาแต่ทุจริตกรรม ขุมท่ี ๘ อเวจมี หานร พวกทาบาปหนักทเี่ ป็ นอนันตริยกรรม ได้แก่ ฆ่าบดิ า มารดา ฆ่าพระอรหันต์ ทาให้พระพทุ ะเจ้าห้อพระโลหติ ทาสังฆเภท คือ ยยุ งให้สงฆ์แตกกนั พวกทาลายพระพทุ ธรูป

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

๑.๒.๒ ดริ ัจฉานภูมิ

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

๑.๒.๓ เปรตภูมิ

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

๑.๒.๔ อสูรกายภูมิ

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

๒. รูปภูมิ เป็ นดนิ แดนของพรหมทมี่ รี ูป มี ๑๖ ช้ัน (โสฬสพรหม )

๒.๑ พรหมปาริสัชชาภูมิ ดนิ แดนของผู้สาเร็จปฐมฌาณข้ันต้น ๒.๒ พรหมปุโรหิตาภูมิ ดนิ แดนของผู้สาเร็จปฐมฌาณข้นั กลาง ๒.๓ มหาพรหมาภูมิ ดนิ แดนของผ้สู าเร็จปฐมฌาณข้ันสูง ๒.๔ ปริตตาภาภูมิ ดนิ แดนของผ้สู าเร็จทุตยิ ฌาณข้ันต้น ๒.๕ อปั ปมาณาภาภูมิ ดนิ แดนของผู้สาเร็จทุตยิ ฌาณข้ันกลาง ๒.๖ อาภสั สราภูมิ ดนิ แดนของผู้สาเร็จทุตยิ ฌาณข้นั สูง ๒.๗ ปริตตสุภาภูมิ ดนิ แดนของผู้สาเร็จตตยิ ฌาณข้นั ต้น ๒.๘ อปั ปมาณสุภาภูมิ ดนิ แดนของผู้สาเร็จตตยิ ฌาณข้นั กลาง

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง ดนิ แดนของผ้สู าเร็จตตยิ ฌาณข้ันสูง ดนิ แดนของผู้สาเร็จจตุตฌาน มผี ลไพบูลย์ ๒.๙ สุภกณิ หาภูมิ พ้นจากการทาลายของนา้ ลม ไฟ ๒.๑๐ เวหัปปผลาภูมิ ดนิ แดนของพรหมไร้นาม มรี ่างกายสง่างาม ดนิ แดนของพระอรหันต์ข้ันอนาคามี ๒.๑๑ อสัญญสี ัตตาภูมิ เคยเป็ นสาวกของพระพุทธเจ้า ๒.๑๒ อวหิ าภูมิ ดนิ แดนของพรหมผ้ไู ม่เดือดร้อนท้งั กาย วาจา ใจ เพราะสามารถระงับนิวรณ์ได้ ๒.๑๓ อตปั ปาภูมิ แดนของผ้เู ห็นสภาวธรรมแจ้งชัด แดนของพรหมผ้เู ห็นธรรมแจ่มแจ้ง ๒.๑๔ สุทสั สาภูมิ แดนของพรหมทม่ี คี ุณสมบตั มิ ากพอจะ ๒.๑๕ สุทสั สีภูมิ นิพพานได้ ๒.๑๖ อกนิฎฐาภูมิ

เนื้อหาไตมรนภสุูมสพิ ใภนรูมไะติปรร่รวภะงมูกอพิ บรดะรว้ ่วยงก๔ลา่ ทวววปี า่ ดังน้ี

๓. อรูปภูมิ เป็ นดนิ แดนของพรหมทไ่ี ม่มรี ูป มแี ต่จติ หรือวญิ ญาณ

เป็ นพรหมทอี่ ุบตั ขิ นึ้ เพราะเหตุแห่งการบาเพญ็ อรูปฌานกศุ ล โดยใช้ส่ิง

ทเี่ ปช็ นมอพรูทูปวคปี ือไม่มรี ูปเป็ นเครื่องเพ่งอารมณ์ แล้วฌานทบ่ี งั เกดิ ขนึ้ เรียกว่าอรูปฌาน อบเอมมุรื่อตุ รพตตโวคารยเิ ยกทลาุรงห๓๓๓๓นใุทนท....ท๔๒๓๑วขววปีอณีปเอวนีปาาญิ ะกวกฌาญสญิ สัาญาจานณนญญั ไัญัญมาญกมนกม่เจสจกแสันตปาสพแีลแเเโตาาาูงาตลัทเแยลปปื่รดอ้งัแวมกีกตยสลรมยกบัง้ปง้ักตใวุ้กูปอเไมร็็นนมวยอเนัตะวั่นะน้ต๑ญอดนปรอมสปจ้วพนค่นยรจรรผศีียตยแแยสนอทนา้ไย๐วิงัแยแน็งึใเ่ีท่ญ็นนคฤู่ในัา่ภอม่ทนผผู้ทอทู่ลีห้ังนเ่วาาเ่ใูุกภผขห๐นภู่ใแล้างดอกรแ์ไบนอู่่นนทมต้มนธาศนีก่รอี่วลทคึ้นนู่มมวูผชมมสก็ูปนยาอืษยรอีปมา่ลัยารดดบิผี่ยมแนวนโสั่วด่น่เิมหใยิตน๕คไน่รง์นู่ใาศย์คมใบหนม้ชูนินิลีปัหงหขวเ(นิุสดนปากนมยเ๐ซชอยังี้รเาียเาะ้เีกกรทนาญ่ดพมกส้ันมอนิมปอ็รทุขอินผงึ่ภยม่งึในใเ๐สมดสรววุจกุ้ไีดปิ็ญอีนมนตุะหอ่อกอ่ืกด็นาหู้วกทู์เีมมมาา้้ีภคเมดคกใกาเมน็ุทบตททยงีปก็คตวาวกทเ็เคงงญปอทุก่นิเูแ์ทุงัยชกอนาคเี้าสขุกงรแดรียมอืวาวไไนวนา้งนลม็รดอริงน่ะุดดาบงไนากผีปมทยีปจ็้านอโีรใหี้ัวรทลมน่อื๗ชทรสมุะลไม้้หทกไงะุรแน่ทใปูดานมกตดรักูมป้อางา่เถ๙๗๐อนเกายเีนัทุลอค้งดบงนัรีอก้ีก้ีมอืคกาษ้วใงมส่งา๑พนืนท,,๐ชท้วงมนวดหม๐๐ทินีย๘ะายวอสรีทานทานูงร๐จมล่เีปีริศโีคงยียใอีญ๐๐ไดะาปูตุทงิ่,รศไศิใอศิท๐หทหงึนปม้อหพานเตมแุนงวนาใเ๐๐าตหไ่ีลีตลบเ่ขใี่ป๐ลดบา้ามมทเีท่๕ทลาูทมยมะม้ีม่ตๆทตทรน็กนึ้ะเใกกๆโม๐รยีวสระว้าุ๐คิศม่วภปอืา่้ตีโโจห้ขกววย่าเ้ามสนัสะผอนีปยยช๑่งทงีปกดน๐เงโีงึนัปีูอมน้็นุรก้คชดกสหวกลี้นัรู้ทาโว่ัชชบอน,กา่นาทนงูทมุง๐ตนนันกิบนยรงั็ใตูมคลกันนนอน่ีอะดนั้ไีปเห้อ้านั้รีวล๐กัพชรหี้รท์เใขขิมน่ินดทษภมกอืา์์งๆมในยปีเีูปไ้ผคนปขวิ๐รานอุกหทก่ศมมังยัอ้ีเหุกขณาปขไ่ือหาทนอหกู้ใ์แพะพ์มงคเ้ามอ้แลเอยัยา่อคีสสีดคยตรชจาบะนงามวั้นปนพเรฤน่ทผกาวัใงเงณััณนนืมปนปต่นกานเัะปีปยีนสี่นะเมา้รกศกตเ่นขันเ้า๔ลไยขทนรรเใข็นขหฐฐสทดนัณ็นกะทอษลมชคีาปยัานดท๐จอ้แางาาา่าาึกเุพรนเรลีไ้พยบน่วั่าวอว่เต์็นมฐนิทรบกรลุกพมพกนน๐มอบูปค์มุทมุ่วีปายรร้นาถขรผนั้วครยีวันรรร่กเเยียเสกแรมทดอธะวินู่)นปปจจุมีปหาู้ทนนอะขเะทลู่ใดลงึ่ีเ่นัสาเงาจุกม้าึงา้ีบเต็นน็สหสื่อานจนี่เ้าบดัวปกุะรเดุเยวใดปายขสีจเุบต้เุเมมต้ารรลตผ้หีหเงึ่วอคา่มรน็มงุะงันึ้ไปน็ณัะูปูปน้ียายี่กรง้ทูาป๒คนค้ยาียนดรรรไน็คยุนมจ็ยฐด่ีู่บนน๐ทาุุู้ปุมนะมา้ทวั่ นดี ี่ ี

ลูกทเ่ี กดิ มา แบ่งออกเป็ น ๓ ประเภท คือ

- อภชิ าตบุตร - - อนุชาตบุตร -

- อวชาตบุตร -

ผริ ูปอนั จะเกิดเป็นชายกด็ ี หญิงกด็ ี เกิดมีเป็น อาิิ

เกิดเป็น กลละ น้นั

โดยใหญ่แต่ละวนั

แลน้อย คร้ัน ๗ วนั

เรียกว่า อมั พทุ ะ

คร้ัน ๗ วนั วนั ขนึ้

ดงั่ ตะกวั่ เช่ือมอยู่ในหม้อ

เรียกว่า เปสิ

ฆนะ น้ันค่อยใหญ่ไปทุกวนั คร้ัน ๗ วนั เป็ นตุ่มออกห้าแห่ง

ดงั หูดเรียกว่า เบญจสาขาหูด

เบญจสาขาหูด

เป็ นมือ ๒ อนั เป็ นตนี ๒ อนั เป็ นหัวน้ันอนั หน่ึง

แลแต่น้ันค่อยไป เบื้องหน้า

ทุกวนั คร้ัน ๗

วนั เป็ นฝ่ ามือ เป็ นนิว้ มือ นิว้ ตนี

คารบ ๔๒ จึงเป็ นขน

เป็ นเลบ็ ตีน เลบ็ มือ เป็ นเคร่ืองสาหรับมนุษย์ ถ้วนทุกอนั แล

แลกมุ ารน้ันน่ังกลาง ท้องแม่

แลเอาหลงั มาต่อหลงั ท้องแม่

เมื่อกมุ ารอยใู่ น

ิอ้ งแม่น้นั ลาบากนกั หนา กช็ ้ืน และเหมน็ กลิ่นตืด

แลเอือน ๘๐ ครอก

อนั ว่าสายดือแห่งกมุ ารน้ัน กลวงดงั สายก้านบวั อนั มีช่ือว่าอบุ ล จงอยไส้ดือน้ัน กลวงขนึ้ ไปติดหลงั ท้องแม่

ข้าวนา้ อาหารใดอนั แม่กนิ ไสร้ แลโอชารสน้ันกเ็ ป็ นนา้ ชุ่ม เข้าไปในไส้ดือน้ันแลเข้าไปในท้องกมุ ารน้ันแล สะหน่อยๆ แลผู้น้อยน้ันกไ็ ด้กนิ ทุกคา่ เช้าทุกวนั

เบื้องหลงั กมุ ารน้ันต่อหลงั ท้องแม่ แลน่ังยอง อยู่ในท้องแม่ แลกามือท้งั สอง...

กมุ ารน้ันอยู่ในท้องแม่บ่ห่อน ได้หายใจเข้าออกเสียเลย บ่ห่อนได้เหยยี ดตนี เหยยี ดมือออก ดง่ั เราท่าน ท้งั หลายนีส้ ักคาบเลย

คนผู้ใดอยู่ในทอ้ งแม่ ๖ เดอื น

แลคลอดบห่ อ่ นจะไดส้ ักคาบ

เม่ือจะออกจากท้องแม่ วนั น้ันไสร้

จึงลมกรรมชวาต พดั ให้หัวผู้น้อยน้ันลง

มาสู่ทจี่ ะออก แลคบั แคบ แอ่นยนั นักหนา

คร้ันออกจากท้องแม่แต่น้ันไป เมื่อหน้ากมุ ารน้ัน จึงรู้หายใจเข้าออกแล

ผแิ ลคนผู้มาแต่สวรรค์... คร้ันว่าออกมาไสร้ กย็ ่อมหัวเราะก่อนแล

ผคิ นอนั มาแต่นรกกด็ ี แลมาแต่เปรตกด็ มี ันคานึงถงึ ความอนั ลาบากน้ัน คร้ันว่าออกมากร็ ้องไห้แล

น่าสังเกตไหมว่าเหตุใดผู้แต่งจงึ เข้าใจ เรื่องกาเนิดมนุษย์อย่างความคดิ วทิ ยาศาสตร์ จนแทบไม่น่าเช่ือว่าน่ีคือ

ผลงานกวโี บราณ

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

ลาดบั การกาเนิดของมนุษย์ ในไตรภูมพิ ระร่วง เริ่มจาก ปฏิสนธิ = กลั ละ (ขนาด เศษ ๑ ส่วน ๒๕๖ ของเส้นผม) ๗ วนั = อมั พุทะ (นา้ ล้างเนื้อ) ๑๔ วนั = เปสิ (ชิ้นเนื้อ) ๒๑ วนั = ฆนะ (ก้อนเนื้อ, แท่งเนื้อ ขนาดเท่าไข่ไก่) ๒๘ วนั = เบญจสาขาหูด (มหี ัว แขน ๒ ขา ๒) ครบ ๑ เดือน ๓๕ วนั = มีฝ่ ามือ นิว้ มือ ลายนิว้ มือ ๔๒ วนั = มขี น เลบ็ มือ เลบ็ เท้า (เป็ นมนุษย์ครบสมบูรณ์) ๕๐ วนั = ท่อนล่างสมบูรณ์ ๘๔ วนั = ท่อนบนสมบูรณ์ ๑๘๔ วนั = เป็ นเดก็ สมบูรณ์ น่ังกลางท้องแม่ (๖ เดือน)

เนื้อหาไตรภูมพิ ระร่วง

การคลอด ท้อง ๖ เดือนคลอด ทารกน้ันไม่รอด (บ่ห่อนได้สักคาบ) ท้อง ๗ เดือนคลอด ทารกน้ันไม่แข็งแรง (บ่มไิ ด้กล้าแขง็ )

ลกั ษณะเด่น

หนังสือไตรภูมิพระร่วง ถึงแม้ว่าเป็ นวรรณคดโี บราณที่ใช้ภาษาไทยแบบเก่า และมีศัพท์ทางพระพุทธศาสนาปะปนอยู่มาก ทาให้ยากแก่การอ่านสาหรับผู้ท่ีไม่มี พืน้ ฐานทางพุทธศาสนามาก่อนก็ตาม แต่สานวนพรรณนาแจ่มแจ้ง ไพเราะ ช่วยให้ เกิดจินตภาพและทาให้เกิดความรู้สึกคล้อยตามไปด้วย เช่น ตอนพรรณนาถึงความ น่ากลัวในนรกภูมิ และความสุขสบายในสวรรค์ เป็ นต้น ทุก ๆ ตอนท่ีกล่าวถึงเร่ือง ใดเร่ืองหน่ึง ผู้ทรงพระราชนิพนธ์ได้ทรงอธิบายตอนน้ันอย่างละเอยี ด

คุณค่าของเรื่อง

๑. ด้านภาษาและสานวนโวหาร เป็ นวรรณคดีเล่มแรกท่เี รียบเรียงในลกั ษณะการค้นคว้าจากคัมภีร์ ต่าง ๆ ถึง ๓๐

คัมภีร์ จึงมีศัพท์ทางศาสนาและภาษาไทยโบราณอยู่มาก สามารถนามาศึกษาการใช้ ภาษาในสมยั กรุงสุโขทัย ตลอดจนสานวนโวหารต่าง ๆ ไตรภูมิพระร่วงมสี านวนหนัก ไปในทางศาสนาโวหารและพรรณนาโวหาร ใช้การผูกประโยคยาว และใช้ถ้อยคา พรรณนาดเี ด่น สละสลวยไพเราะ ก่อให้เกดิ ความรู้สึกด้านอารมณ์สะเทือนใจ และให้ จนิ ตภาพหรือภาพในใจอย่างเด่นชัด เช่น

" บ้างเต้นบ้างราบ้างฟ้อน ระบาบันลือเพลงดุริยดนตรี บ้างดีดบ้างสีบ้างตีบ้างเป่ า บ้าง ขับศัพท์สาเนียง หมู่นักคุณจุณกันไปเดียรดาษพื้น ฆ้องกลองแตรสังข์ระฆังกังสดาลมโหระทึก กกึ ก้องทานุกดี ทม่ี ดี อกไม้อนั ตระการต่าง ๆ สิ่ง มจี วงจนั ทน์ กฤษณาคันธาทานอง ลบองดังเทพยดา ในเมืองฟ้า สนุกนีท้ ุกเม่ือบาเรอกนั บมวิ าย "

คุณค่าของเรื่อง

๒. ด้านความรู้ ๒.๑ ด้านวรรณคดี ทา ให้คนช้ันหลังได้รับความรู้ทางวรรณคดี อันเป็ น

ความคิดของคนโบราณ ซ่ึงจะเป็ นพื้นฐานของวรรณคดีไทย เช่น พระอินทร์ แท่น บัณฑุกัมพล ช้างเอราวัณ เขาพระสุเมรุ ป่ าหิมพานต์ ต้นปาริชาติ ต้นนารีผล นรก สวรรค์

๒.๒ ด้านภูมศิ าสตร์ เป็ นความรู้ทางภูมศิ าสตร์ของคนโบราณ โดยเชื่อว่าโลก มอี ยู่ ๔ ทวปี ได้แก่ ชมพูทวปี บุรพวเิ ทหทวปี อุตตรกุรุทวปี และอมรโคยานทวีป โดย มเี ขาพระสุเมรุเป็ นศูนย์กลาง

คุณค่าของเร่ือง

๓. ด้านสังคมและวฒั นธรรม ๓.๑ คาสอนทางศาสนา ไตรภูมิ พระร่วงสอนให้คนทาบุญละบาป เช่น การ

ทาบุญรั กษาศีลเจริ ญสมาธิภาวนาจะได้ ขึ้นสวรรค์ การทาบาปจะตกนรก แนวความคิดนี้มีอิทธิพลเหนือจิตใจของคนไทยมาช้านาน เป็ นเสมือนแนวการสอน ศีลธรรมของสังคม สอนปรัชญาทางพระพุทธศาสนา ชี้ให้เห็นแก่นแท้ของชีวิต อนั นา มนุษยชาติให้หลุดพ้นจากวัฏสงสาร ให้คนปฏิบัติชอบซ่ึงเป็ นประโยชน์ต่อการอยู่ ร่วมกนั ในสังคม

คุณค่าของเรื่อง

๓.๒ ค่านิยมเชิงสังคม อทิ ธิพล ของหนังสือเล่มนีใ้ ห้ค่านิยมเชิงสังคมต่อ คนไทย ให้ต้ังมั่นและยึดมั่นในการเป็ นคนใจบุญ มีเมตตากรุณา รักษาศีล บาเพ็ญ ทาน รู้จักเสียสละ เชื่อม่ันในผล แห่งกรรม ไตรภูมิพระร่วงกาหนดกรอบแห่งความ ประพฤติ เพื่อให้ สังคมมีความสงบสุ ขผู้ปกครองแผ่นดินต้องมีคุณธรรม ด้านประเพณีและวัฒนธรรม ความเชื่อที่ยงั สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน เช่น ประเพณี งานศพ ภาพนรกและสวรรค์ก่อให้เกิดผลงานด้านจิตรกรรม ประติมากรรม และ สถาปัตยกรรม

คุณค่าของเรื่อง

๓.๓ ศิลปกรรม จิตรกร นิยมนาเร่ืองราวและความคิดในไตรภูมิพระร่วง ไปเขียนภาพสีไว้ในโบสถ์วิหาร โดยจะเขียนภาพนรกไว้ที่ผนังด้านล่าง หรือหลัง องค์พระประธาน และเขียนภาพสวรรค์ไว้ที่ผนังเบื้องบนรอบโบสถ์วิหา ร ก่อให้เกดิ ผลงานด้านจติ รกรรม ประตมิ ากรรม และสถาปัตยกรรม