ค าkoi ต.ร มใต อ.แม ร ม จ.เช ยงใหม

1

2 ช อหน งส อ ข อม ลสม นไพรจ น ป ท พ มพ 2558 พ มพ คร งท 1 จ านวน 50 เล ม เร ยบเร ยง รองศาสตราจารย ดร.เมชฌ สอดส องกฤษ ท อย คณะศ ลปศาสตร มหาว ทยาล ยอ บลราชธาน อ าเภอวาร นช าราบ จ งหว ดอ บลราชธาน หน วยงานท สน บสน น คณะศ ลปศาสตร และ ส าน กส งเสร มการว จ ยบร การว ชาการและท าน บ าร งศ ลปว ฒนธรรมมหาว ทยาล ยอ บลราชธาน สถานท พ มพ โรงพ มพ มหาว ทยาล ยอ บลราชธาน ออกแบบปก :บด น พ นธ เพ ง ข อม ลบรรณาน กรมของหอสม ดแห งชาต ข อม ลสม นไพรจ น อ บลราชธาน : โรงพ มพ มหาว ทยาล ยอ บลราชธาน 2558, 1.สม นไพรจ น 2. ยาจ น 3. แพทย แผนจ น, หน า.

3 ค าน า ความร ในเร องการใช สม นไพรของจ นม มาม ประว ต ความเป นมากว า 4,000 ป แล ว ต าร บยาจ นโบราณ เป นศ ลปะว ทยาการในการบ าร งร กษาส ขภาพร างกาย เพ อป องก น ลดอาการ และร กษาโรค โดยเน น ความส าค ญไปท การร กษาสมด ลภายในร างกาย ในกรณ ท สมด ลท ส าค ญเส ยไปจะท าให เก ดความผ ดปกต ใน ร างกายตามด วยการ เก ดโรคภ ยไข เจ บ และการใช สม นไพรหลายชน ดในการสร างสมด ลของร างกายข นใหม จะเป นว ธ การร กษาโรคตามต าร บยาจ นโบราณ โดยความเป นจร งแล วการร กษาตามต าร บยาจ นโบราณม ความ ได เปร ยบ ท สามารถใช ร กษาโรคร ายบางชน ดท ไม สามารถร กษาได ด วยว ธ การแพทย แผนป จจ บ น ส วนประกอบหล กของยาจ นได มาจาก 1. พ ช เช น ดอก เมล ด ผล ใบ ก งก าน ราก เปล อก เป นต น 2. ช นส วนของส ตว เช น เขา กระด ก ด เล อด พ ษ เป นต น 3. แร ธาต เช น แร ด น ห น ถ าน เป นต น สาเหต ท ยาสม นไพรจ นได ร บการยอมร บอย างแพร หลาย เน องมาจากการท ยาสม นไพรจ นให ความส าค ญในว ธ การร กษาโดยการป องก นการเก ดโรค และยาสม นไพรจ นย งออกฤทธ ร นแรงน อยกว าและม ความปลอดภ ยส งกว ายาแผนป จจ บ นท ได จากสารเคม นอกจากน ย งม การใช ยาสม นไพรจ นในการลด ผลข างเค ยงท เก ดจากการใช ยาแผนป จจ บ นอ กด วย ยาสม นไพรสามารถท าให ระบบภ ม ค มก นของร างกาย เข มแข งข น ในขณะท ยาปฏ ช วนะกล บท าให ระบบภ ม ค มก นของร างกายอ อนแอลง สม นไพรแต ละชน ดม ค ณล กษณะเฉพาะต ว ในต าร บยาจ นม การใช ค ณล กษณะหลายอย างของ สม นไพรหลายชน ดในการบ าบ ดโรค และแก ไขการแปรปรวนของ หย น และ หยาง ซ งเป นว ธ การร กษาโรค และท าให ร างกายแข งแรง ค ณล กษณะด งกล าวได แก ค ณสมบ ต ของสม นไพรเหล าน น รสชาต ส งผลก บ อว ยวะใด ประโยชน ท หน นเสร ม ประโยชน ท ย บย ง การลอยต ว การจมต ว เป นต น สม นไพรจ นจะม การจ ดแบ งประเภทโดยใช ค ณล กษณะได 4 แบบ 1. การจ ดแบ งตามค ณสมบ ต สามารถแบ งสม นไพรออกได 4 ประเภท ค อ สม นไพรเย นจ ด ค อสม นไพรท ให ความเย นก บร างกายมาก สม นไพรเย น ค อสม นไพรท ให ความเย นก บร างกาย สม นไพรร อน ค อสม นไพรท ให ความร อนก บร างกาย สม นไพรร อนจ ด ค อสม นไพรท ให ความร อนก บร างกายมาก สม นไพรเย นจ ดและสม นไพรเย นจะใช ในการบ าบ ดร กษาโรคท เก ดจากความร อนภาย ในร างกาย

4 เช น ร กษาอาการม ไข กระหายน า ท องผ ก ระคายคอ เป นต น ในทางกล บก นสม นไพรร อนและสม นไพรร อน จ ดจะใช ในการบ าบ ดร กษาโรคท เก ด จากความเย นภายในร างกาย เช น อาการม อเท าเย น ผ วซ ด ท องร วง เป น ต น 2. การจ ดแบ งตามรสชาต ของสม นไพร ค อ ฉ น หวาน เปร ยว ขม เค ม จ ด หร อ เฝ อน สม นไพรท ม รสชาต เหม อนก นจะออกฤทธ คล ายก น 3. การจ ดแบ งตามท ส งผลก บอว ยวะใดในร างกาย เช น ส งผลก บไต ต บ เป นต น 4. การจ ดแบ งตามฤทธ ท ส งผลก บร างกาย เช น ออกฤทธ หน นเสร ม ย บย ง คลาย กด เป นต น ป ค.ศ.1977 หน วยงานด านเภส ชศาสตร ของจ นได ต พ มพ จ าหน าย พจนาน กรมยาจ น ซ งได บ นท กต วยาจ นไว มากถ ง 5767 ชน ด น บถ งป จจ บ น จ นได บ กเบ กและใช ยาสม นไพรกว า 8000 ชน ด ในน ม 600 กว าชน ดเป นยาท น ยมใช ก น ไม ว าชน ดหร อปร มาณ ต างก จ ดอย ในอ นด บแรกของโลก ยาจ นนอกจากจะ สอดคล องก บความต องการ ภายในประเทศแล ว ป จจ บ น ยาจ นย งได ส งออกไปย ง 80 กว าประเทศและเขต แคว นม ช อเส ยงอย างมากในโลก ป จจ บ นประเทศไทยย งไม ม ฐานข อม ลเก ยวก บยาจ นท สมบ รณ การท างานคร งน ม งรวบรวมข อม ลยา จ นท ใช บ อยเพ อใช เป นฐานข อม ลในการศ กษาว จ ยไทย และเป นประโยชน ในทางเภส ชกรรมของไทย โดย เร ยบเร ยงเน อหาให ม องค ประกอบด งน 1. รายละเอ ยดเก ยวก บช อเร ยก 2. ภาพสม นไพรส าเร จร ป และ ภาพพ ชหร อส ตว ท น ามาใช เป นสม นไพร 3. รายละเอ ยดทางเคม และเภส ชกรรม 4. ในการร กษา 5. สถานท พบในปะเทศจ น การท างานคร งน คณะ คระท างานได เร ยบเร ยงโดยศ กษาต าร บยาจ นใช บ อยจากเอกสารท เก ยวข อง จากน นรวบรวมรายละเอ ยดตามท ก าหนดไว จากข อม ลสารสนเทศบนอ นเตอร เน ตรวมท งเอกสารต างๆ ขอขอบค ณกองส งเสร มการว จ ย บร การว ชาการ และท าน บ าร งศ ลปว ฒนธรรมท สน บสน น งบประมาณส าหร บการด าเน นโครงการคร งน คณาจารย ในหล กส ตรภาษาจ น คณะศ ลปศาสตร มหาว ทยาล ย อ บลราชธาน ร วมเป นคณะท างาน จนส าเร จล ล วงด วยด เมชฌ สอดส องกฤษ ผ ร บผ ดชอบโครงการ ป พ.ศ.2558

5 สารบ ญ ค าน า ตอนท 1 ความร ท วไปเก ยวก บสม นไพรจ น ตอนท 2 สม นไพรจ นท น ามาจากพ ช ตอนท 3 สม นไพรจ นท น ามาจากส ตว ตอนท 4 สม นไพรจ นท น ามาจากแร ธาต A

6

7 ตอนท 1 ความร ท วไปเก ยวก บการแพทย แผนจ น 1

8 ตอนท 1 1 ประว ต การแพทย จ น ( 医学的历史 ) การแพทย จ นม ประว ต ความเป นมายาวนานหลายพ นป พ ฒนาการของการแพทย แผนจ น แบ งตามย คต าง ๆ ในประว ต ศาสตร จ นได เป น 7 ย ค ด งน 1. ย คโบราณ 2. ย คราชวงศ เซ ย ถ งย คช นช ว 3. ย คก อก าเน ดทฤษฎ การแพทย จ น 4. ย คราชวงศ ฉ น ราชวงศ ใต ก บเหน อ ราชวงศ ส ย ราชวงศ ถ ง และย คห าราชวงศ 5. ย คราชวงศ ซ ง ถ งราชวงศ หม ง 6. ย คพ ฒนาการแพทย และเวชปฏ บ ต แผนใหม ในช วงย คราชวงศ หม ง ราชวงศ ช ง ก อนสงครามฝ น 7. ย คป จจ บ น 1. ย คโบราณ ( 古代 Ancient Age) เป นย คเร มต นของการเกษตรกรรม เหต การณ ในย คน ปรากฎอย ในต านานและหล กฐานทาง โบราณคด ซ งท ส าค ญค อ - ฝ ซ ( 伏羲 ) ประด ษฐ เข มห น 9 เล ม อาย 4,000-5,500 ป ซ งอาจใช เพ อการร กษาโดย ว ธ ฝ งเข ม ม ผ เช อว าฝ ซ ม การร เร มประด ษฐ ต วอ กษรภาพข นใช ด วย - เส นหนง ( 神农 ) เร มน าสม นไพรมาใช ร กษาโรค - จ กรพรรด หวงต ( 黄帝 ) เป นผ ร เร มร วมก บแพทย ในราชส าน ก ถกป ญหาว ชาความร ทางการแพทย ว ธ ร กษา รวมท งการเข ยนใบส งยา เพ อร างบ นท กเป นต าราแพทย 2. ย คราชวงศ เซ ย ( 夏代 ) ถ งย คช นช ว ( 春秋 ) (2, ป ก อนคร สต ศ กราช) ตามหล กฐานทางโบราณคด คนจ นร จ กท าเหล าต งแต กลางย คห นใหม ในย คว ฒนธรรมหยางเส า( 仰韶 ) ราว 4,000-10,000 ป มาแล ว การร จ กการท าเหล าม ผลต อการแพทย ค อ การน ามาใช ในการท ายา โดยเฉพาะยาดองเหล าต าง ๆ ในย คน เร มม การท ายาต มโดยม การผล ต ภาชนะส าหร บต มยายาต มเป นจ ดเด นของการแพทย แผนจ น เพราะม ประโยชน ส าค ญ 4 ประการ ค อ - สะดวกต อการร บประทาน และท าให ด ดซ มง าย - เพ ม ลดพ ษ และผลข างเค ยง - สะดวกในการปร บขนาดต วยาต าง ๆ - ท าให การน าแร ธาต ต าง ๆ มาประกอบยาได ง ายข น 2 1 เน อหาส วนน ท งหมด ค ดลอกมาจาก และในส วนคำ นำ ว ช ย ค ดลอกมาจาก โชคว ว ฒน ว ช ย, บรรณาธ การ โชคว ว ฒน,(2549) บรรณาธ การ (2549)

9 การร จ กท ายาต มท าให การแพทย จ นพ ฒนาแนวทางการใช ยาผสมมาอย างต อเน อง ด งจะเห นได จากในย คช นช ว นอกจากน ย งพบเอกสารโบราณช อ ซานไห จ ง ( 山海经 หร อ ค ม อภ เขาและแม น า) ซ งเน อหาหล กเป นเร องทางภ ม ศาสตร แต ได กล าวถ งยาสม นไพรไว ราว 120 ชน ด ท งจากพ ช ส ตว และแร ธาต 3. ย คก อก าเน ดทฤษฎ การแพทย จ น ( 中医理论体系的初步建立 Origin of Traditional Chinese Medicine Theory) จากย คจ นก ว (ย ครณร ฐ 战国 ) ถ งย คสามก ก ( 三国 SanGuo) (475 ป ก อนคร สต ศ กราช ถ ง ค.ศ. 265) เป นย คเร มอารยธรรมส าค ญ ในย คจ นก วม การใช ว ว ควาย ป ย และอ ปกรณ ท ท าจากเหล ก ใน การท าเกษตรกรรม ม การประด ษฐ เคร องว ดแผ นด นไหว และท ส าค ญค อการท ากระดาษ เป นย ค ก าเน ดล ทธ ขงจ อ ( 孔子 ) และล ทธ เต า ( 道教 ) รวมท งเร มเส นทางสายไหม ส าหร บอารยธรรมทาง การแพทย พบต าราการแพทย เข ยนบนผ าไหมและไม ไผ จากส สานหม าหวางต ย ( 马王堆 ) แห ง ราชวงศ ฮ น ในย คน ม ค มภ ร ทางการแพทย ท ส าค ญ 3 เล ม ได แก 1) ค มภ ร หวงต เน ย จ ง ( 黄帝内经 ) หร อ เน ย จ ง ( 内经 ) แบ งเป น 2 ภาค ค อ ซ เว น ( 素问 หร อ Plain Questions หร อค าถามง าย ๆ) และ หล งซ ( 灵枢 หร อ Miraculous Pivot หร อ แกน มห ศจรรย ) กล าวถ งการเร ยนว ชาแพทย จรรยาบรรณในการประกอบว ชาช พ หล กพ นฐานเร องย น- หยาง ( 阴阳 ) และธาต ท งห า หร อ อ ส ง ( 五行 ) ค อ ไม ไฟ ด น ทอง และน า ตลอดจนหล กธรรมชาต 6 ประการ ค อ การป องก นและการร กษา สาเหต และอาการของโรค ผลของฤด กาลผลของภ ม ศาสตร ผลจากอ ต น ยม การฝ งเข มและการรมยา 2) ค มภ ร เส นหนงเป นเฉ าจ ง ( 神农本草经 Classic of Shen Nong s Materia Medica) หร อ ต าราเภส ชว ทยาด งเด มของเส นหนง ม อาย ราว 1,780 ป กล าวถ ง ต วยา365 ชน ด ได แก พ ช 252 ชน ด ส ตว 67 ชน ด และแร ธาต 46 ชน ด ม การแบ งยาออกเป น 3 ระด บ ตามความปลอดภ ย ค อ - ช นด (Top grade) เป นยาท ม ความปลอดภ ยในการใช - ช นปานกลาง (Middle grade) เป นยาท ไม ม อ นตรายหากใช อย างถ กต อง - ช นต า (Low grade) เป นยาท อ นตรายโดยเฉพาะหากร บประทานมากเก นไป ค มภ ร เส นหนงเป นเฉ าจ ง ร เร มหล กทฤษฎ ยาจ นโดยแบ งยาออกเป น 4 จ าพวก (ร อน เย น อ น และกลาง) 5 รส (เปร ยว เค ม เผ ด หวาน และขม) 7 ผลล พธ (ต วยาเด ยว เสร มฤทธ ก น เสร มฤทธ ฝ าย เด ยว ถ กข ม ลดทอนหร อก าจ ดพ ษ ลดทอนฤทธ และให ผลตรงข าม) หล กการร กษาอาการฝ ายเย น ด วยยาร อน และร กษาอาการฝ ายร อนด วยยาเย น ย คราชวงศ ฮ น ( 汉代 Han Dynasty) ล ทธ เต าม อ ทธ พลส ง ท าให ม การม งแสวงหายาอาย ว ฒนะมากกว าเร องการร กษาโรค ต วยาท ใช ประกอบเป นยา อาย ว ฒนะจ งถ กจ ดเป นยาช นด 3

10 4 3) ซางหานจ าป งล น ( 伤寒杂病论 Treatise on Febrile and Miscellaneous Diseases) หร อต าราไข และโรคเบ ดเตล ด เข ยนโดย จางจ งจ ง ( 张仲景 Zhang Zhongjing) ตอนปลายย คราชวงศ ฮ นตะว นออก (ค.ศ ) โดยรวบรวมความร ทางการแพทย ในอด ตและประสบการณ ของตนเอง ค อ เล กเช อว าเทวดาและส งศ กด ส ทธ เป นต นเหต ท าให เก ดโรค และบรรยายว ธ การร กษา 8 ว ธ ได แก การข บเหง อ การท าให อาเจ ยน การระบาย การประสาน การให ความอ น การลดความร อน การบ าร ง และการสลาย 4. ย คราชวงศ จ น ( 晋代 Jin Dynasty) ราชวงศ หนานเป ย เฉา (ราชวงศ ใต ก บเหน อ 南北朝代 Southern and Northern Dynasties) ราชวงศ ส ย ( 隋代 Sui Dynastyราชวงศ ถ ง ( 唐代 Tang Dynasty) และย คอ ไต (ห าราชวงศ 五代 Five Dynasties) (ค.ศ ) ในย คน ม พ ฒนาการทางการแพทย จ นท ส าค ญ ด งน 1) การพ ฒนาเร องการจ บช พจร ต าราท ส าค ญค อ ม ายจ ง ( 脉经 Pulse Classic หร อ ช พจร คลาสส ค) แต งโดย หวางซ เหอ ( 王叔和 Wang Shuhe) แบ งช พจรไว 24 ชน ด ตามทฤษฎ การแพทย จ นเช อว า ช พจรท ข อม อซ ายจะบ งบอกภาวะของห วใจ ล าไส เล ก ต บ ถ งน าด และไต ช พจรท ข อม อ ขวาจะบ งบอกภาวะของ ปอดล าไส ใหญ ม าม กระเพาะอาหาร และไต 2) การพ ฒนาเร องป จจ ยการเก ดโรคและอาการของโรค ในป ค.ศ. 610 จ กรพรรด ฉาวหยวน ฟาง ( 巢元方 Chao Yuanfang) ม พระราชโองการให เข ยนต ารา จ ป งเหว ยนโฮ วล น ( 诸病源候论 General Treatise on the Causes and Syndromes of Diseases หร อ ต าราท วไปเร องสาเหต และอาการ ของโรค) เป นหน งส อ 50 เล ม แบ งเป น 67 บท 1,720 ห วข อ เป นต าราท ไม กล าวถ งต าร บยาเลย 3) ความก าวหน าทางเภส ชว ทยาและการปร งยา ม พ ฒนาการในด านต าง ๆ ด งน 3.1 การปร บปร งต ารายา ม การปร บปร งต ารายาเส นหนงโดย ถาวหงจ ง ( 陶弘景 TaoHongjing) (ค.ศ ) ถาวหงจ งได ตรวจสอบต ารายาเส นหนง และเข ยนข นใหม เป นต ารา เป นเฉ าจ งจ จ ( 本草经集注 Collective Notes to Classic of Materia Medica หร อ การรวบรวม บ นท กเก ยวก บต ารายาคลาสส ค) ได ร เร มหล ก ยาต างกล มอาจใช ร กษาโรคเด ยวก นได และกล าวถ ง ว ธ การเก บสม นไพร เช น ควรเก บสม นไพรช วงต น ฤด ใบไม ผล หร อปลายฤด ใบไม ร วง เพราะ ช วงเวลาด งกล าว ดอก ผล ก ง และใบ จะโตเต มท และส ก ซ นซ วเป นเฉ า เป นต ารายาหลวงฉบ บแรกของโลกท เก ยวก บต วยาสม นไพร ก อนต ารายาน เร มเบ ร ก(Nuremberg Pharmacopoeia) ซ งเผยแพร ใน ค.ศ เป นเวลาถ ง 800 ป ต ารายาฉบ บน กล าวถ งว สด อ ดฟ นซ งท าจากตะก ว เง น และปรอท เป นเวลาถ ง 1,000 ป ก อนท เบลล (Bell) ท นต แพทย ชาวอ งกฤษจะค ดค นโลหะผสมเง นและปรอทเพ อใช อ ดฟ น 3.2 การพ ฒนาการร กษาเฉพาะโรค ได แก - การร กษามาลาเร ยด วยสม นไพรฮอมดง - การร กษาโรคตาม วในท ม ดด วยต บส ตว

11 - การร กษาว ณโรคด วยรกส ตว 3.3 การน าว ชาเล นแร แปรธาต มาใช ในการพ ฒนาเภส ชเคม ภ ณฑ เก ดจากความ พยายามแสวงหายาอาย ว ฒนะต งแต ย คต นราชวงศ ฉ น ท าให ม การพ ฒนาว ชาเคม ภ ณฑ ในย คเร มแรก 3.4 การพ ฒนาการปร งยา ม ต ารา เหล ย กงเผ าจ อล น ( 雷公炮制论 Leis Treatise onmedicinal Preparation หร อ ต าราการน าการปร งยา เพ อเพ ม ลดพ ษและอาการข างเค ยง รวมท งการปร งยาเพ อให ใช ได ง ายและเก บร กษาได นาน 4) การพ ฒนาเวชปฎ บ ต ในย คราชวงศ จ น ราชวงศ ส ย และราชวงศ ถ ง ม แนวโน มการพ ฒนา แพทย ให ม ความช านาญเฉพาะทางแขนง ด งน 4.1 ต าราเวชศาสตร ฉ กเฉ น 4.2 ต าราฝ งเข มและรมยา 4.3 ต าราเฉพาะเร องทางศ ลยศาสตร 4.4 ต าราเฉพาะเร องการบาดเจ บ 4.5 ต าราเฉพาะเร องทางส ต ศาสตร 4.6 ต าราเฉพาะเร องก มารเวชศาสตร 5) ระบบการศ กษาและการบร หารการแพทย ในย คน ม พ ฒนาการท ส าค ญ ค อ ค.ศ. 581 ใน ย คราชวงศ ส ย ม การก อต ง ไท อ เว ยน ( 太医院 Imperial Medical Instituteหร อ สถาบ นแพทย หลวง) ซ งประกอบด วย 3 แผนก ค อแผนกยา การนวด และเวทมนต (Incantation)ค.ศ. 618 ในย คราชวงศ ถ ง ก จการแพทย หลวงซ งเด มจ าก ดขอบเขตงานอย เฉพาะในว งหลวง ได ขยายออกไปท วประเทศ ม การ เร มก จการโรงเร ยนแพทย เพ มระยะเวลาการฝ กอบรมเป นแพทย และผ เช ยวชาญเฉพาะทาง 5. ย คราชวงศ ซ ง ( 宋代 Song Dynasty) ถ งราชวงศ เหว ยน ( 元代 Yuan Dynasty) (ค.ศ ) ในย คราชวงศ ซ งเหน อ (ค.ศ ) ม การค นพบทางว ทยาศาสตร ท ส าค ญค อ การค นพบ ด นป น เข มท ศ และการพ มพ คาร ล มาร กซ (Karl Marx) (ค.ศ ) ได กล าวถ งการค นพบท ง สามส งน ในหน งส อ การประย กต ทางการแพทย ธรรมชาต และว ทยาศาสตร (The Application of Medicine, Nature and Science) ว า ด นป นได ระเบ ดชนช นน กรบออกเป นเส ยง ๆ และเข มท ศได ถ ก ใช เป ดตลาดโลกและสร างอาณาน คม ขณะท การพ มพ ได กลายเป นเคร องม อของการศ กษาใหม และ เคร องม อของการฟ นฟ ว ทยาศาสตร และเป นคานง ดท แข งแรงท ส ดซ งเป นพ นฐานส าค ญในการ สร างและพ ฒนาจ ตว ญญาณ ในย คด งกล าวจ นเร มม การพ มพ ธนบ ตรใช และม การพ ฒนาท งทางด าน ดาราศาสตร และกลศาสตร อย างกว างขวาง อย างไรก ตามในย คราชวงศ ซ ง ม การปะทะทางความค ด อย างร นแรงระหว างแนวค ดด งเด มตามล ทธ ขงจ อ ก บความร ใหม ๆ (New learning) 1) การช าระและพ มพ เผยแพร ต าราแพทย ค.ศ ม การสะสมต าราแพทย และต าร บยา เพ มเต มอ กมาก 5

12 6 2) การก อต งส าน กเภส ชว ทยาแห งชาต ม การพ ฒนาท งการผล ตและจ าหน ายยา เปล ยนช อ โรงงานผล ตยา ( 熟药所 Drug Processing Workshop) เป น ต าร บเวชปราณ การ ณโอสถสถาน (Medical Grace Formulae Benevolent Dispensary) และเปล ยนช อสถานจ าหน ายยา เป น เวชการ ณ โอสถสถาน (Medical Benevolent Dispensary) 3) การพ ฒนาระบบการศ กษาแพทย สถาบ นแพทย หลวงได พ ฒนาระบบการศ กษาแพทย โดยแบ งน กศ กษาออกเป น 3 ระด บ ม การสอบเล อนช นท ก 2 ป และแบ งโรงพยาบาลของโรงเร ยน แพทย เป น3 แผนก ได แก - แผนกอาย รศาสตร ส ต ศาสตร และก มารเวชศาสตร - แผนกฝ งเข มและรมยา - แผนกโรคภายนอก ซ งรวมถ งศ ลยศาสตร การร กษาการบาดเจ บและการจ ดกระด ก 4) การพ ฒนาส ตรต าร บยาและเภส ชว ทยา ม การพ ฒนาต าราทางเภส ชว ทยา และส ตรต าร บ ยาจ านวนมาก 5) การพ ฒนาการแพทย เฉพาะทางแขนงต าง ๆ ได แก 5.1 สาเหต ของโรคค อ ค าอธ บายเร องโรคกล มอาการและต ารายาเก ยวก บการผนวก รวมสาเหต โรคสามกล ม 5.2 การฝ งเข มและรมยา ในป ค.ศ ม การหล อร ปบรอนซ ขนาดเท าคนจร ง จ านวน 2ร ป แสดงจ ดฝ งเข ม 657 จ ด และเป ดด อว ยวะภายในได นอกจากน ย งม การเข ยนต าราฝ งเข ม และรมยาเผยแพร อ กหลายช ด 5.3 ว ชานร เวชว ทยา ม ต าราท ส าค ญ ค อ ต าราส อฉ านล นและต ารา ฟ เหร นต าฉวน เหล ยงฟาง 5.4 ว ชาก มารเวชศาสตร ม ต าราช อ เส ยวเอ อร เหย าเจ งจ อจ เหว ย หร อ ก ญแจการ ว น จฉ ยกล มอาการและการร กษาโรคในทารก) เฉ ยนอ เน นการว น จฉ ยโรคด วยการด (Inspection) โดย การส งเกตล กษณะผ วหน ง สภาพของใบหน า และดวงตา 5.5 ศ ลยศาสตร และว ทยาการบาดเจ บ หร อ ซางเคอเสว ย หร อ ต าราเร องส าค ญ เก ยวก บโรคภายนอกและม การบ นท กเก ยวก บโรคมะเร งเป นคร งแรกในต ารา เว ย จ เป าซ ม การร กษา กระด กส นหล งห กโดยการแขวนถ วงน าหน ก ก อนท แพทย ชาวอ งกฤษช อ เดว ส (Davis) จะกล าวถ ง ว ธ การจ ดให เข าท โดยการแขวน (Reduction by Suspension) เป นเวลาถ ง 600 ป และม การใช เฝ อกไม 4 ช น เพ อร กษากระด กห ก 5.6 การพ ฒนาด านน ต เวชศาสตร ม ต าราน ต เวชศาสตร ช อ ส วานจ ล 6. ย คพ ฒนาการแพทย และเวชปฏ บ ต แผนใหม ช วงย คราชวงศ หม ง ( 明代 Ming Dynasty)

13 และราชวงศ ช ง ( 清代 Qing Dynasty) ก อนสงครามฝ น (ค.ศ ) เหต การณ ในย คน ท ม ผลกระทบต อพ ฒนาการแพทย ของจ น ได แก ในป ค.ศ ข น ท เจ งเหอ ( 郑和 Zheng He) หร อ ซ นเป ากง ( 三宝公 San Bao Gong) ได ออกเด นทางท องทะเลไป ตลอดทะเลจ นใต ถ งอ นเด ยและกว า 30 ประเทศในตะว นออกกลางและแอฟร กา ท าให ประเทศจ นได แลกเปล ยนว ทยาการและการแพทย ก บประเทศต าง ๆ แต ขณะเด ยวก น ก ม การป ดก นควบค มบรรดา ป ญญาชน โดยในราชวงศ หม งและราชวงศ ช งได จ ดระบบการสอบค ดเล อกข าราชการ ม การสอบถ ง 8 ภาค และม ความพยายามป ดก นข ดขวางกระแสท นน ยมโดยการใช นโยบายป ดประเทศด วย 7. ย คการแพทย สม ยใหม จากสงครามฝ น การสถาปนาจ นใหม จนถ งป จจ บ น ( 现代 Modern Age) (ค.ศ ป จจ บ น) 7.1 การยอมร บการแพทย ตะว นตก ประว ต ศาสตร จ นในช วงย คน การแพทย ตะว นตกม ผลกระทบอย างมากต อการแพทย จ น เร มต นจาก การเก ดสงครามฝ นระหว างจ นก บชาต ตะว นตก 2 คร ง ค อ คร งแรกท าสงครามก บประเทศอ งกฤษ (ค.ศ ) และคร งท สองท าสงครามก บประเทศอ งกฤษและฝร งเศส (ค.ศ ) 7.2 ความพยายามล มเล กการแพทย จ น หล งจากการแพทย ตะว นตกได ร บการยอมร บอย างกว างขวางในประเทศจ น ร ฐบาลก กม นต ง ม ความค ดและความพยายามล มเล กการแพทย จ น ด งน ค.ศ หวางต าเซ ย ร ฐมนตร กระทรวงศ กษาธ การ เสนอให ยกเล กการแพทย จ น และให ใช การแพทย ตะว นตกเพ ยงอย างเด ยว ค.ศ สมาคมสหศ กษาแห งประเทศจ น เสนอต อร ฐบาลให น าการแพทย จ นเข าเป น ส วนหน งของสถาบ นการแพทย ตะว นตก แต ถ กปฎ เสธ เด อนก มภาพ นธ ค.ศ ในท ประช ม คณะกรรมการกลางสาธารณส ข นายแพทย เว ย ว นซ ว ซ งศ กษาว ชาแพทย จากญ ป นและกล บมาจ น ใน ค.ศ เสนอให ยกเล กการร กษาโรคโดย แพทย จ น หล งจากมต ด งกล าวผ านการพ จารณาของท ประช ม ได เก ดการต อต านจากวงการแพทย และ เภส ชกรรมแผนจ นอย างกว างขวาง กล มสมาคมต าง ๆ 132 กล ม จาก 15 มณฑล ได ส งต วแทนไป ช มน มก นท นครเซ ยงไฮ กล มผ ต อต านได ช ค าขว ญ เร ยกร องการแพทย จ น เพ อป องก นการร กราน ทางว ฒนธรรม เร ยกร องแพทย และเภส ชกรจ น เพ อป องก นการร กรานทางเศรษฐก จ ม การเจรจาก บ ร ฐบาลเพ อให ยกเล กมต ด งกล าว แพทย และเภส ชกรแผนจ นในนครเซ ยงไฮ น ดก นหย ดงานคร งว น เป นการประท วง โดยได ร บการสน บสน นจากองค กรต าง ๆ เช น สมาคมการค าแห งประเทศจ น สมาคมส นค าแห งประเทศจ น ส าน กพ มพ ข าวการแพทย และชาวจ นโพ นทะเลในแถบอ ษาคเนย ได ส งโทรเลขสน บสน นการค ดค านคร งน ด วย การรณรงค ค ดค านด งกล าวจ ดข นในว นท 17 ม นาคม ค.ศ แพทย จ นจ งถ อว นท 17 ม นาคม ของท กป เป นว นแพทย จ น 7

14 8 7.3 การฟ นฟ การแพทย จ นหล งการสถาปนาจ นใหม ระหว างสงครามกลางเม องท ยาวนานถ ง 28 ป เน องจากเขตท ฝ ายคอมม น สต ครอบครองอย ถ กป ดล อมจากท กด าน การแพทย ในเขตน จ งต องอาศ ยการใช ประโยชน จากการแพทย จ น และได ม การผสมผสานการแพทย ตะว นตกมาโดยต อเน องหล งการสถาปนาสาธารณร ฐประชาชนจ น เม อ ว นท 1 ต ลาคม ค.ศ ร ฐบาลจ นใหม ม นโยบาย ส งคายนาการแพทย จ น ท วประเทศ ต อมา ค.ศ ได จ ดต งสถาบ นสอนการแพทย จ นใน4 เม องใหญ ค อ นครป กก ง นครเซ ยงไฮ เม องนานก ง และเม องเฉ งต และขยายเพ มจ านวนข นเร อย ๆช วงการปฏ ว ต ว ฒนธรรม ร ฐบาลม นโยบายกระจาย บร การสาธารณส ขไปท วประเทศ ด วยการสร าง หมอเท าเปล า ข น ม การเสนอค าขว ญ หญ าหน ง ก า เข มหน งเล ม สามารถร กษาโรคได การผล ตแพทย ด วยนโยบายซ ายจ ด ท าให เก ดแนวค ด การ รวมแพทย ท งสองแผนเข าด วยก น เพ อผล ตแพทย แผนใหม ให ร ท งการแพทย ตะว นตกและ การแพทย จ น แต ไม ประสบผลส าเร จ เพราะท าให ได แพทย ท ไม ม ความร ล มล กพอท งสองแผน เม อเข าส ย ค ส ท นสม ย (ค.ศ. 1980) ม นโยบายทบทวนการพ ฒนาการแพทย ในประเทศจ น ต งเป าหมายใหม ให ม การคงอย ร วมก นของการแพทย จ นและการแพทย ตะว นตก และการ ผสมผสานระหว างการแพทย จ นก บการแพทย ตะว นตก โดยม งเน นให ม การพ ฒนาพร อม ๆ ก น ป จจ บ นการแพทย จ นม การพ ฒนาท ครบวงจร ท งหล กส ตรการเร ยนการสอน การให บร การ ในโรงพยาบาล และการพ ฒนายา โดยการแพทย จ นและการแพทย ตะว นตกม การยอมร บซ งก นและ ก นและได ร บการยอมร บจากท งร ฐบาลและประชาชน (ว ช ย โชคว ว ตน : 2549) 2.2 ประเภทของต าร บยาจ น ( 医学教书的种类 ) ต าร บยาจ นแบ งตามเป นประเภทใหญ ๆ 17 ประเภท ได แก ต าร บยาบ าร ง ต าร บยา ปร บให สมด ล ต าร บยาปร บการไหลเว ยนของช ภายในร างกาย ต าร บยาร กษาความผ ดปกต ของระบบ เล อด ต าร บยาให ความอบอ นภายในร างกาย ต าร บยาร กษาอาการภายนอก ต าร บยาระบายความร อน ต าร บยาสลายความช น ต าร บยาสมาน ต าร บยาช วยย อยสลาย ต าร บยาร กษาอาการแห งขาดความช ม ช น ต าร บยาข บเสมหะ ต าร บยาบรรเทาอาการลม ต าร บยาเป ดทวาร ต าร บยากล อมจ ตประสาทต าร บ ยาถ าย และต าร บยาร กษาแผล ฝ หนอง รายละเอ ยดของต าร บยาแต ละประเภทสร ปได ด งน 1. ต าร บยาบ าร ง ( 补益剂 ป อ จ ) หมายถ งต าร บยาท ประกอบด วยต วยาท ม ช วยเพ มสารจ าเป น เพ มภ ม ต านทาน และช วยให ร างกายแข งแรง 2. ต าร บยาปร บให สมด ล ( 和解剂 เหอเจ ยจ ) หมายถ งต าร บยาท ประกอบด วยต วยาท ม ร กษาอาการของโรคเส าหยาง ช วยให การท างานของต บ ม าม กระเพาะอาหารและล าไส ด ข น 3. ต าร บยาปร บการไหลเว ยนของช ภายในร างกาย ( 理气剂 หล ช จ )

15 หมายถ งต าร บยาท ส วนใหญ ประกอบด วยต วยาท ช วยให การไหลเว ยนของช ภายใน ร างกายด ข นหร อปร บช ให ลงส เบ องล าง 4. ต าร บยาร กษาความผ ดปกต ของระบบเล อด ( 理血剂 หล เซว ยจ ) หมายถ งต าร บยาท ประกอบด วยต วยาท ม ร กษาอาการผ ดปกต ของระบบ เล อด ช วยปร บสมด ลของช และเล อด โดยท วไปใช บ าร งเล อด ห ามเล อด สลายเล อดค ง และช วย การไหลเว ยนของเล อดให ด ข น 5. ต าร บยาสมาน ( 固涩剂 ก เซ อจ ) หมายถ งต าร บยาท ใช ร กษาโรคท ช ของเล อด สารพ นฐานในไต และอส จ เคล อน หล งออกง ายประกอบด วยต วยาท ม ฤทธ ย บย งหร อเหน ยวร งให เสถ ยร การเคล อนหล งออกของสาร ภายในร างกาย ท าให ส ญเส ยช ของเล อด ซ งม สาเหต และพยาธ สภาพของร างกายแตกต างก น เช น เหง อออกง าย เหง อออก ขณะนอนหล บ ท องเส ยเร อร ง ถ ายบ ดเร อร ง หล งอส จ ขณะหล บ หร อ ป สสาวะรดท นอนในขณะหล บ ประจ าเด อนมามากผ ดปกต หร อมาท ละน อยไม หมด รวมถ งอาการ ตกขาวมากผ ดปกต 6. ต าร บยาให ความอ นภายในร างกาย ( 温里剂 เว นหล จ ) หมายถ งต าร บยาท ใช ร กษากล มอาการเย นภายในร างกาย ม ฤทธ ท าให ร างกาย อบอ น สลายความเย น แก ปวด เสร มการท างานของม ามและกระเพาะอาหาร ต าร บยาน ม รสเผ ดร อน กล มอาการเย นภายในร างกาย ม สาเหต มาจากสภาพหยางของร างกายพร อง หยางไม เพ ยงพอท าให เก ดความเย นภายในร างกาย หร อใช ยาผ ดท าให หยางลดลง หร อกระทบก บความเย นภายนอกและ เข าถ งอว ยวะภายใน แล วต อไปย งเส นลมปราณ แบ งเป น 3 กล มตามความร นแรงของอาการของโรค และต าแหน งท เก ดโรค 7. ต าร บยาร กษาอาการภายนอก ( 解表剂 เจ ยเป ยวจ ) หมายถ งต าร บยาท ใช ร กษากล มอาการของโรคอ นม สาเหต จากภายนอก เช น สภาพอากาศ ท ง 6ได แก ลม ความเย น ความร อนอบอ าว ความช น ความแห ง และไฟ ต าร บยาน จะออกฤทธ ก าจ ด ของเส ยท อย ตามผ วหน งออกโดยผ านการข บเหง อ และกระท งอาการของโรคห ดให ออกได ง ายข น โดยท วไปต าร บยาประเภทน จะม รสเผ ด ต องเล อกใช ให เหมาะก บโรคตามสาเหต ของโรค เช น ลม ร อน ลมเย นและสภาพร างกาย ซ งม ล กษณะย น-หยาง แกร ง พร องแตกต างก น 8. ต าร บยาระบายความร อน ( 清热剂 ช งเร อจ ) หมายถ งต าร บยาท ใช ร กษากล มอาการร อนภายในร างกาย ประกอบด วยต วยาซ งม ระบายความร อน ช วยให เล อดเย น และแก พ ษ 9. ต าร บยาสลายความช น ( 祛湿剂 ช ว ซ อจ ) หมายถ งต าร บยาท ใช ร กษาโรคหร อกล มอาการเจ บป วยท เก ดจากความช น 9

16 10 ประกอบด วยต วยาท ม ขจ ดความช นด วยการข บน าสลายช น ระบายน าท ม ล กษณะข นเป น ตะกอน เพ อให เก ดสภาพคล อง 10. ต าร บยาถ าย ( 泻下剂 เซ ยเซ ยจ ) หมายถ งต าร บยาท ใช ร กษากล มอาการแกร งภายในร างกาย ประกอบด วยต วยาท ม ระบายท อง ก าจ ดของเส ยท ตกค างในกระเพาะอาหารและล าไส ระบายความร อนท ส ง เก นไป และข บน าเน องจากกล มอาการแกร งภายในร างกายท เป นสาเหต ให ท องผ กน น อาจเก ดจาก ความร อน ความเย น ความแห ง และน า ต าร บยาประเภทน จ งแบ งเป น 5 กล มตามพยาธ สภาพของ ร างกายและอาย ของผ ป วย 11. ต าร บยาช วยย อยสลาย ( 消导剂 เซ ยวต าวจ ) หมายถ งต าร บยาท ส วนใหญ ประกอบด วยต วยาท ม ช วยให ระบบย อย อาหารด ข น ข บอาหารตกค าง บรรเทาท องอ ด หร ออาการจ กเส ยดแน นท อง 12. ต าร บยาข บเสมหะ ( 祛痰剂 ชว ถ นจ ) หมายถ งต าร บยาท ใช ร กษาโรคต าง ๆ อ นเก ดจากเสมหะ ประกอบด วยต วยาท ม ข บเสมหะและน าเส ยท ตกค างให หมดไป เน องจากเสมหะม หลายชน ด เช น เสมหะช น เสมหะร อน เสมหะแห ง เสมหะเย น และเสมหะปนลม ด งน น จ งต องเล อกใช ให เหมาะสม 13. ต าร บยาร กษาอาการแห งขาดความช มช น ( 治燥剂 จ อเจ าจ ) หมายถ งต าร บยาท ประกอบด วยต วยาท ม เสร มสร างน าหล อเล ยง ช วยให อว ยวะม ความช มช น 14. ต าร บยาเป ดทวาร ( 开窍剂 ไคเช ยวจ ) หมายถ งต าร บยาท ประกอบด วยต วยาท ม รสเผ ด ม กล นหอม ทะลวงได ด สามารถ เป ดทวารท าให ม สต ฟ นฟ ส มปช ญญะ ใช ร กษาอาการหมดสต สต เลอะเล อน เก ดอาการช กหร ออ ม พฤกษ 15. ต าร บยากล อมจ ตประสาท ( 安神剂 อ นเส นจ ) หมายถ งต าร บยาท ส วนใหญ ประกอบด วยต วยาท ม ฤทธ คลายเคร ยด หร อต วยา บ าร งห วใจกล อมประสาท ลดความกระวนกระวายใจ 16. ต าร บยาบรรเทาอาการลม ( 治风剂 จ อเฟ งจ ) หมายถ งต าร บยาท ประกอบด วยต วยาท ม รสเผ ด ม ฤทธ กระจายลม หร อเสร มย น ลดหยางภายในร างกาย 17. ต าร บยาร กษาแผล ฝ หนอง ( 痈疡剂 ยงหยางจ ) หมายถ งต าร บยาท ประกอบด วยต วยาท ม ข บพ ษร อน ข บหนอง หร อ สลายต มก อนด วยความอ น ใช ร กษาโรคแผล ฝ หนอง ต มก อนต าง ๆ (ว ช ย โชคว ว ตน : 2549)

17 2.2.1 การใช ยาสม นไพรจ น ( 用中草药的方法 ) การใช ยาสม นไพรตามทฤษฏ การแพทย แผนจ นประกอบด วย อยากล ม ขนาดยาท ใช ว ธ ต มยา และว ธ ร บประทาน การจ ดยาร วมหร อ การจ ดยาร วมหร อยากล ม ( 配伍 เฟย อ ) ในการใช ยาสม นไพรยาจ น ต วยาบางชน ดสามารถใช เด ยว ๆ แต ต วยาบางชน ด จ าเป นต องใช ร วมก บต วยาอ นๆ ต งแต 2 ชน ดข นไป ตราทฤษฏ การแพทย แผนจ น การใช ยาสม นไพร ม 7 ประเภท ค อ ประเภทต วยาเด ยว ประเภทเสร มฤทธ ก น ประเภทเสร มฤทธ ฝ ายเด ยว ประเภทถ ก ข ม ประเภทลดทอนหร อก าจ ดพ ษ ประเภทลดทอนฤทธ และประเภทให ผลตรงก นข าม ประเภทต วยาเด ยว ( 单行 ต นส ง ) เป นการใช ต วยาชน ดเด ยวท ม ฤทธ ช ดเจนและ เหมาะสมก บโรคน น ๆ เช น โสมคน ( 人参 เหร นเซ น)ใช ร กษาผ ป วยท ม อาการช พร องมาก ช พจร อ อนมาก ห วใจอ อนแรง ม อเท าเย น หยางช อ อนแอ และ ต นผ กเบ ยใหญ ( 马齿苋 หม าฉ อเส ยน)ใช ร กษาโรคบ ด เป นต น ประเภทเสร มฤทธ ก น ( 相须 เซ ยงซว ) เป นการใช ต วยาร วมก นของต วยาท ม ค ณสมบ ต เหม อนก น และม สรรค ณใกล เค ยงก น ท าให ต วยาม ด ข น เช น เกล อจ ด ( 石膏 ส อ เกา) เม อใช ร วมก บ จ อหม ( 知母 ) จะม แก ไข ร อนจ ด ลดไข ร อนใน และกระหายน า ได ผลด ประเภทเสร มฤทธ ฝ ายเด ยว ( 相使 เซ ยงส อ) เป นการใช ยาต วยาร วมก นโดยม ต วยา ชน ดหน งเป นต วยาหล ก และต วยาอ กชน ดหน งท าหน าท เสร มร วมของยาหล ก เพ อให ม ฤทธ แรงข นเช น หวงฉ ( 黄芪 ) ม เพ มช ระบายน า เม อใช ร วมก บโป งรากสน ( 茯苓 ฝ หล ง) ซ งม เสร มม าม ระบายน า โป งรากสนจะช วยเสร มฤทธ หวงฉ ให เพ มการระบายน าได มากข น ประเภทถ กข ม ( 相畏 เซ ยงเว ย ) เป นการใช ต วยาร วมก นโดยต วยาชน ดหน งม พ ษ หร อผลข างเค ยงส วนต วยาอ กชน ดหน งสามารถลดพ ษหร อผลข างเค ยงของต วยาชน ดแรกได ต วยา ในกล มน ม 19 ชน ด ( 十九畏 ) ส อจ วเว ย ด งน ก ามะถ น ( 硫黄 ) หล วหวง ถ กข มด วย ( 朴硝 ) ปรอท ( 水银 ส ยอ น) ถ กข มด วยสารหน ( 砒霜 ผ เซ ยง) หล งต ( 狼毒 ) ถ กข มด วยม ถอเจ ง ( 密陀僧 ) สลอด ( 巴豆 )ถ กข มด วยเช ยนหน ว ( 牵牛 ) กานพล ( 丁香 )ต งเซ ยง ถ กข มด วยว านนางค า ( 都金 ) โหราเด อยไก ( 川乌 )และเฉ าอ ( 草乌 ) ถ กข มด วยนอแรด ( 犀角 ) ด นประส ว ( 亚硝 ) ถ กข มด วยซานหล ง ( 三棱 ) อบเชยจ น ( 肉桂 ) โร วก ย ถ กข มด วยส อจ อ ( 石脂 ) 11

18 12 โสมคน ( 人参 ) เหร นเซ น ถ กข มด วยอ หล งจ อ ( 五灵脂 ) ประเภทลดทอนหร อก าจ ดพ ษ ( 相杀 เซ ยงซา) เป นการใช ต วยาร วมก นโดยต วยา ชน ดห งสามารถลดทอนหร อก าข ดพ ษ หร อผลข างเค ยงของต วยาอ กชน ดหน งได เช น เหง าข ง ( 生姜 เซ งเจ ยง) สามารถก าจ ดผลข างเค ยงของป นเซ ย ( 半夏 ) จะเห นได ว า เซ ยงเว ย ( 相畏 ) และ เซ ยง ซา ( 相杀 ) ม ความหมายเหม อนก น ค อ ต วยาหน งจะไปลดพ ษของต วยาอ กต วหน ง ต างก นเพ ยงต ว ยาใดเป นผ กระท าหร อถ กกระท า ประเภทลดทอนฤทธ ( 相恶 เซ ยงเอ อร ) เป นการใช ต วยาร วมก นโดยต วยาชน ด หน งท าให เด มของต วยาอ กชน ดหน งลดลงหร อหมดไป เช น เมล ดห วผ กกาด ( 莱菔子 ไหลฝ จ อ) ลดทอนฤทธ ของโสมคน ( 人参 เหร นเซ น) เป นต น ประเภทให ผลตรงข าม ( 相反 เซ ยงฝ น) เป นการใช ต วยาสองชน ดร วมก นและท า ให เก ดการลบล างของต วยา ต วยาในกล มน ม 18 ชน ด ( 十八反 ส อปาฝ น) ด งน - ชะเอมเทศ( 甘草 ก นเฉ า) จะลบล างของต าจ ( 大戟 )ก นส ย ( 甘遂 ) เหย ยนฮวา ( 芫花 )และสาหร ายทะเล ( 海藻 ) - อ โถว ( 乌头 ) จะลบล างของป นเซ ย ( 半夏 ) กวาโหล ( 瓜蒌 ) เปย หม ( 贝母 ) ไป เล ยน ( 白敛 ) และไป จ ( 白芨 ) - หล หล ( 黎芦 ) จะลบล างของโสมคน ( 人参 เหร นเซ น) เป ย ซาเซ น ( 北沙参 ) ต นเซ น ( 丹参 ) เสว ยนเซ น ( 玄参 ) ซ ซ น ( 细辛 ) และไป เสา ( 白芍 ) การเก บเก ยวสม นไพรยาจ น สม นไพรส วนใหญ ได จากพ ช พ ชแต ละชน ดม แหล งกระจายพ นธ และถ นท อย แตกต างก น ส งผลให สม นไพรแต ละชน ดม ล กษณะเฉพาะต ว ม องค ประกอบทางเคม และ ทางยาแตกต างก น การเก บเก ยวสม นไพรต องค าน งถ ง การเก บเก ยวให ถ กชน ด ส วนท ใช อาย ของพ ช ช วงเวลาของว น ฤด กาลท เหมาะสม และการแปรร ปเบ องต นท แหล งปล ก จ งจะได ต วยาท ม ค ณภาพด หร อได ของยาตามต องการ สม นไพรจ นม จ านวนชน ดค อนข างมาก สม นไพรท ได จากการเพาะปล กและได จากป า ธรรมชาต ก ม ค ณภาพท ไม เหม อนก น แหล งผล ตค อนข างกระจ ดกระจาย ส วนท ใช ท ายาก แตกต างก น ระยะเวลาต ดดอกออกผลไม เหม อนก น และฤด เก บเก ยวก ไม พร อมก น ด งน น การเก บเก ยวท เหมาะสมจะส งผลต อค ณภาพของสม นไพร และม ความส าค ญย งต อการค มครองพ นธ และการขยาย แหล งผล ต จากประว ต ศาสตร การแพทย จ นได บ นท กฤด เก บเก ยวท เหมาะสมของสม นไพรแต ละชน ด เพ อให ได ต วยาท ม ค ณภาพและได ของยาตามต องการ ข อม ลเหล าน ได จากประสบการณ ของเกษตรกรผ เก บเก ยวสม นไพรซ งม ประโยชน ต อคนร นหล ง

19 ป จจ บ นได ม การศ กษาว จ ยช วงเวลาท เหมาะสมในการเก บเก ยวสม นไพรแต ละชน ดเพ อให ได ปร มาณสารส าค ญส งส ด เช น ต นเซ น ( 丹参 ) ซ งม สารส าค ญค อ สารกล ม tanshinones พบว าใน เด อนพฤศจ กายนของท กป รากหร อเหง าจะม ปร มาณ tanshinone IIA ส งส ด โดยส งกว าช วงเวลาอ น ๆประมาณ 2-3 เท า ด งน น จ งต องเก บต นเซ นในเด อนพฤศจ กายน อย างไรก ตาม ข อม ลของปร มาณ ส งส ดของสารส าค ญของสม นไพรส วนใหญ ย งไม ช ดเจน จ งไม สามารถก าหนดช วงเวลาเก บเก ยวของ สม นไพรท กชน ดเพ อให ได ปร มาณสารส าค ญส งส ดได ป จจ บ นการเก บเก ยวสม นไพรส วนใหญ จะ อาศ ยประสบการณ ของบรรพบ ร ษท ส บทอดต อก นมา ร วมก บช วงเวลาเจร ญเต บโตของพ ชหร อส ตว ท ม สารอาหารส งส ด เช น ก นเฉ า ( 甘草 ชะเอมเทศ) ม สารส าค ญค อ glycyrrhizin ซ งม ปร มาณส งส ด ในช วงก อนออกดอก ด งน น จ งต องเก บเก ยวในช วงก อนออกดอก นอกจากน หากสภาพภ ม อากาศ ด นและสภาพแวดล อมของแหล งปล กแตกต างก น แม ว าจะใช พ นธ พ ชชน ดเด ยวก น แต ช วงเวลาเก บ เก ยวก จะไม เหม อนก น เช น หมาหวง ( 麻黄 ) ม สารส าค ญค อ ephedrine ซ งม ปร มาณส งส ดในเด อน ก นยายน ท แหล งปล กต าถง ( 大同 ) แต ท แหล งปล กเช อเฟ ง ( 赤峰 ) พบปร มาณส งส ดในเด อน ส งหาคม ด งน น ระยะเวลาเก บเก ยวหมาหวงในพ นท ท ง 2 แหล งจะห างก น 1 เด อน ด งน โดยท วไปการเก บเก ยวเต าต เหย าไฉสามารถจ าแนกตามประเภทและส วนท ใช ของสม นไพร 1. พ ชว ตถ ส วนของพ ชท ใช ท ายาม 8 ส วน และช วงเวลาท เหมาะสมในการเก บเก ยว ม ด งน 1.1 รากและเหง า ม กเก บในฤด ใบไม ร วงและฤด หนาว ซ งเป นช วงท พ ช เจร ญเต บโตค อนข างช า และในช วงเวลาด งกล าว สารอาหารต าง ๆ ส วนใหญ จะเก บสะสมอย ในราก และเหง า สารออกฤทธ จะม ปร มาณส งส ด ด งน น จะได สม นไพรท ม ค ณภาพด เช น เท ยนหมา ( 天麻 ) ท เก บในช วงปลายฤด หนาวถ งต นฤด ใบไม ผล เร ยกว า ตงหมา ( 冬麻 ) ม ค ณภาพด กว าเท ยนหมาท เก บ ในช วงปลายฤด ใบไม ผล ถ งต นฤด ร อนซ งเร ยกว า ช นหมา ( 春麻 ) นอกจากน ระยะเวลาท เหมาะสม ในการเก บเก ยว หวงเหล ยน( 黄连 ) ม เซ ยง ( 木香 ) ต งก ย ( 当归 ) เฉ ยนห ( 前胡 ) ไป จ อ ( 白芷 โกฐ สอ) ชวนซ ยง ( 川芎 โกฐห วบ ว) ค อ ฤด ใบไม ร วงหร อฤด หนาว พ ชท ม ผลและล าต นเห ยวเฉาง าย จะ เก บเก ยวรากและเหง าในฤด ร อน เช น เจ อเป ย หม ( 浙贝母 ) ชวนเป ย หม ( 川贝母 ) เส ว ยนห ซ ว ( 玄 胡索 ) และป นเซ ย ( 半夏 ) 1.2 ล าต น ม กเก บในฤด ใบไม ร วงหร อฤด หนาว เช น กวนม ทง ( 关木通 ) ชวนม ทง ( 川木通 ) ต าเส ว ยเถ ง ( 大血藤 ) หากใช ท งล าต นและใบท ายา ควรเก บเก ยวในช วงท พ ช เจร ญเต บโตเต มท เช น อ นฮวาเถ ง ( 银花藤 ) เย เจ ยวเถ ง ( 夜交藤 ) ไห เฟ งเถ ง ( 海凤藤 ) หากใช เน อ ไม ท ายา จะเก บได ท งป เช น ซ ม ( 苏木 ฝาง) เจ ยงเซ ยง ( 降香 ) เป นต น 13

20 เปล อก เปล อกรากส วนใหญ ม กเก บเก ยวในปลายฤด ใบไม ร วงถ งต นฤด หนาว เช น ต ก ผ ( 地骨皮 ) หม ต นผ ( 牡丹皮 ) เปล อกต นเก บเก ยวในช วงฤด ร อนด ท ส ด เพราะสามารถลอก เปล อกและเน อไม ออกจากก นได ง าย เช น โฮ วผอ ( 厚朴 ) ต จ ง ( 杜仲 ) หวงป อ ( 黄柏 ) แต เปล อกต น อบเชยจ น( 肉桂 ) จะเก บเก ยวในช วงก อนหร อหล งฤด ใบไม ร วง ซ งจะได สม นไพรท ม กล นหอม รส หวาน และม ค ณภาพด 1.4 ใบ ม กเก บในช วงดอกใกล บานถ งช วงเร มต ดผล ซ งเป นช วงท พ ชเจร ญเต บโต เต มท และเป นช วงท ใบส งเคราะห แสงเต มท เน อใบม สารอาหารมากท ส ด เช น เหอเย ย ( 荷叶 ใบบ ว) เก บเก ยวในช วงท ดอกต มจนกระท งดอกบานเต มท แผ นใบจะหนา ม กล นหอม และม ค ณภาพด ส วน ป อเหอ ( 薄荷 )เก บเก ยวในช วงฤด ร อนเม อดอกบานเต มท โดยเล อกว นท ท องฟ าแจ มใส ใบจะม กล น หอมมาก เพราะม ปร มาณสารเมนทอลและน าม นหอมระเหยส งส ด หากเก บเก ยวหล งจากฝนตกแล ว 2-3 ว น พบว าปร มาณน าม นหอมระเหยจะลดลงถ งร อยละ 75 ม สม นไพรบางชน ดเท าน นท เก บเก ยว ในช วงหล งจากห มะตกและใบก าล งจะร วง จ งจะม ค ณภาพด เช น ซ งเย ย ( 桑叶 ใบหม อน) ผ ผาเย ย ( 批杷叶 ใบป แป )เป นต น 1.5 ดอก ม กเก บขณะต มหร อเร มบาน หากเก บเก ยวในขณะบานเต มท ปร มาณ สาระส าค ญจะลดลง และกล บดอกจะร วงง าย กล นและรสชาต จะอ อน ซ งม ผลต อค ณภาพของ สม นไพร เช น ไห วฮวา ( 槐花 ) และไห วหม ( 槐米 ) เป นสม นไพรท ได จากพ ชชน ดเด ยวก น ไห วหม ได จากดอกต ม ม สาระส าค ญ ค อ rutin ร อยละ 23.5 แต ไห วฮวาได จากดอกท บานแล ว ม สาร rutin เพ ยงร อยละ 13 หากจะน ามาใช ในระบายความร อนในระบบเล อด ( 清热凉血 ) ไห วหม จะม ค ณภาพด กว าไห วฮวา อ ก ต วอย างค อ จ นอ นฮวา ( 金银花 ดอกสายน าผ ง) ม สาร chlorogenic acid ซ งม ระบายความร อนและบรรเทาพ ษไข ( 清热解毒 ) ม รายงานการศ กษา เปร ยบเท ยบปร มาณสาร chlorogenic acid ในดอกต มและดอกบาน พบว าดอกต มม สารส าค ญส งกว า ด งน น ระยะเวลาท เหมาะสมในการเก บเก ยวจ นอ นฮวาค อ ขณะดอกต มหร อเร มออกดอกด ท ส ด ส วนพ ชอ น ๆ ท ใช ดอกท ายา เช น หงฮวา ( 红花 ค าฝอย) จ หว ฮวา ( 菊花 เก กฮวย) หยางจ นฮวา ( 洋金花 ดอกล าโพง) ควรเก บในช วงดอกบานเต มท 1.6 ผลและเมล ด โดยท วไปม กเก บในขณะท ผลแก เต มท หร อใกล ส ก ซ งเป นช วงท ม สารอาหารอ ดมสมบ รณ หร อ ม สารส าค ญส ง สม นไพรจะม ค ณภาพด เช น ซ นจา ( 山楂 ) จ อเขอ ( 枳壳 ) อ เว ย จ อ ( 五味子 ) โก วฉ ( 枸杞 ) เชอเฉ ยนจ อ ( 车前子 เมล ดผ กกาดน า) ท ซ อจ อ ( 兔丝子 เมล ดฝอยทอง) สม นไพรบางชน ดจะเก บในขณะท ผลย งไม แก เช น จ อส อ ( 枳实 ) ซ งเซ น ( 桑椹 ผล หม อน) ช งผ ( 青皮 ) พ ชท ใช เมล ดท ายาจะต องเก บเม อผลแก จ ด เช น จ เหว ยหม งจ อ ( 决明子 เมล ด ช มเห ดไทย)เช ยนหน วจ อ ( 牵牛子 ) ซ จ อ ( 苏子 ผลงาข ม อน) ไป เจ ยจ อ ( 白芥子 ) หน วป างจ อ ( 牛蒡子 )เป นต น 1.7 ท งต น พ ชท ใช ท งต นท ายา ม กเก บในช วงท พ ชเจร ญเต บโตเต มท ก อนออกดอก

21 หร อ ช วงออกดอก แตกก งก านและม ใบมาก ซ งเป นช วงท ม สารส าค ญส ง เช น อ หม เฉ า ( 益母草 ก ญชาเทศ) ม สารส าค ญกล มแอลคาลอยด (alkaloids) ม รายงานว าการเก บอ หม เฉ าในระยะดอกต ม ระยะออกดอกเต มท และระยะต ดผล จะม ปร มาณแอลคาลอยด ร อยละ 0.93, 1.26 และ 0.39 ตามล าด บ ฉะน นการเก บเก ยวอ หม เฉ าควรเก บในช วงปลายฤด ใบไม ผล ถ งต นฤด ร อนในระยะออก ดอกเต มท นอกจากน ย งม สม นไพรอ กหลายชน ดท เก บในช วงออกดอก เช น ชวนซ นเหล ยน ( 穿心 莲 ฟ าทะลายโจร) เซ ยนเฮอะเฉ า ( 仙鹤草 ) ป อเหอ ( 薄荷 ) ฮ วเซ ยง ( 藿香 พ มเสนต น) พ ชบาง ชน ดจะเก บต นอ อนท ายา เช น อ นเฉ นเฮา ( 茵陈蒿 ) เป นต น 1.8 ยาง พ ชท ใช ยางท ายาม หลายชน ด แต ละชน ดจะเก บส วนท ใช และช วงเวลาเก บ เก ยวไม เหม อนก น เช น อ นส เซ ยง ( 安息香 ) ส วนใหญ จะเก บในเด อนเมษายนถ งปลายฤด ใบไม ร วง ในขณะท พ ชแห ง โดยกร ดเปล อกต นเป นร ปสามเหล ยมคว า เก บน ายางท หยดลงมาและแข งต วมาใช ส วนซงเซ ยง( 松香 ) จะเก บในฤด ใบไม ร วงและฤด หนาว 2. ส ตว ว ตถ การเก บส ตว ท ใช ท ายาน นข นก บการเจร ญเต บโตและวงจรช ว ตของส ตว ชน ดน น ๆ ควรศ กษาว าส ตว แต ละชน ดจะเก บอย างไรจ งจะเหมาะสม เช น เก อเจ ย ( 蛤蚧 ต กแก) จะจ บท งต ว ในฤด ร อนและฤด ใบไม ร วงเฉ ว ยนจ เหว ย ( 全蝎 แมงป อง) จ บในฤด ใบไม ผล ฤด ร อน และฤด ใบไม ร วง ซ งเพ ยวเซ ยว ( 桑螵蛸 ต กแตน) ควรจ บช วงต นเด อนก มภาพ นธ หากเลยช วงน จะม ทางยาลดลง 3. ธาต ว ตถ ธาต ว ตถ สามารถเก บได ท งป แต ส วนใหญ ม กเก บเม อม การข ดเจาะเพ อการก อสร าง เม องหร อถนนเช น ส อเกา ( 石膏 เกล อจ ด) ห วาส อ ( 滑石 ห นล น) ห พ อ ( 琥珀 อ าพ น) เป นต น (ว เช ยร: 2554) รสชาต สม นไพรยาจ น ค ณสมบ ต และรสของต วยาจะบ งบอกถ งของยา การแพทย แผนจ นได แบ งค ณสมบ ต ของต วยาออกเป น 4 อย าง ได แก เย น-ร อน อ น-ส ข ม ซ งค ณสมบ ต ของยาจะข นก บการ ออกฤทธ ของต วยาเม อยาเข าส ร างกายแล วจะม กลไกการออกฤทธ และประส ทธ ผลการร กษาแตกต าง ก น ต วยาแต ละชน ดจะม รสชาต ไม เหม อนก น เน องจากม องค ประกอบทางเคม แตกต างก น ท าให ฤทธ ทางเภส ชว ทยาและประส ทธ ผลการร กษาแตกต างก นด วย ต วยาท ม รสชาต เหม อนก นจะม ฤทธ ทางเภส ชว ทยาใกล เค ยงก นแพทย แผนจ นแบ งรสยาออกเป น 5 รส ได แก รสเผ ด (ฉ นซ า) รสหวาน (ช ม) รสเปร ยว รสขม และรสเค มนอกจากน แพทย แผนจ นย งจ ด รสจ ด เข าไว ใน รสหวาน เน องจากท งสองรสม กใช ร วมก น และจ ด รสฝาด เข าไว ก บ รสเปร ยว ซ งรายละเอ ยด ของต วยาแต ละชน ดสามารถอ านได จากต าร บยาจ นซ งม ต วยาเหล าน เป นส วนประกอบ ต วยาต าง ๆ 15

22 ท เป นส วนประกอบของต าร บยาจ นในหน งส อเล มน ม จ านวนท งส น 115 ชน ด ซ งสามารถจ าแนก ตามค ณสมบ ต ของต วยา ด งน 1. ค ณสมบ ต เย น: ก ยป น เก อเก น จ นอ นฮวา จ อหม จ อเขอ จ อส อ เจ อเซ ย ฉ ว ไม ไฉ ห ชวนเป ย หม เชอเฉ ยนจ อ เช อไป เย ย เช อเสา ซ งไป ผ ซ งเย ย ซาเซ น ซ นจ อจ อ ตงกวาจ อ ต นเซ น ต า หวง ต หลงต หวง เต งซ น ป อเหอ เป ยนช ว ไป เจ ยงเฉ า ไป เวย ไป เหอ ม นจ งจ อ ม ทง ไม ตง ย ว จ ส อเกา เสาเหย าเส ว ยนเซ น หมางเซ ยว หม ต นผ หวงฉ น หวงป อ หวงเหล ยน ห วาส อ เหว ย จ ง ไห วฮวา อ อ เห ร น 2. ค ณสมบ ต ร อน: เฉ าอ โร วก ย ก นเจ ยง ฟ จ อ หว จ ย หว 3. ค ณสมบ ต อ น: ก ยจ อ เก าเป น ข วนตงฮวา จ งเจ ย จ งหม จ อซ จ อ จ อซ เย ย จ อหว น เฉ นผ ชงไป ชวนซ ยง ชวนอ ช งจ เช ยงห ว ซ งเหร น ซ ซ น ซ ซาเหร น ต งก ย ต นโต วฉ อ ต าเจ า ต าฟ ผ ต ห วเท ยนหน นซ ง ป นเซ ย ไป จ อ ไป จ ไป เจ ยจ อ ไป เฉ ยน ไป ป ไป เป ยนโต ว ฝางเฟ ง ม เซ ยง โร วโต วโข ว ล เจ ยวเจ ยว เส นช ว หมาหวง หร เซ ยง เหร นเซ น เหอจ อ ไห เซ น อ ายเย ย อ ถ ง อ เว ย จ อ เอ อร จ โฮ วผอ 1. ค ณสมบ ต ส ข ม: ก นเฉ า จ หล ง เจ ยเก ง ซ นเหย า ซานเหล ง เซ ยงฟ เถาเหร น ไป กว อ ฝ หล งฝ หล งผ ม อเหย า ไม หยา เหล ยนจ อ ไหลฝ จ อ อาเจ ยว อ งซ เค อรสของต วยา พบว าต วยา บางชน ดม เพ ยงรสเด ยว แต ต วยาส วนใหญ ม หลายรสผสมก น ด งน 1. รสเผ ด (ฉ นซ า): เกาเป น ก นเจ ยง จ งเจ ย จ อซ จ อ จ อซ เย ย ชวนซ ยง ซ ซ น ป อ เหอ ป นเซ ยไป จ อ ฟ จ อ เป นต น 2. รสหวาน (จ ด): ก นเฉ า จ งหม จ นอ นฮวา ต าเจ า อาเจ ยว อ ถ ง เป นต น 3. รสเปร ยว (ฝาด): อ งซ เค อ เป นต น 4. รสขม: เช อเสา ซ นจ อจ อ ซ งเหร น ต นเซ น ต าหวง หวงฉ น หวงป อ หวงเหล ยน เป นต น 2. รสเค ม: ต หลง ไห เซ น ล เจ ยวเจ ยว เป นต น ต วยาท ม หลายรสผสมก น เช น ช งจ (เผ ดอมขม) ต หวง (หวานอมขม) เส ว ยนเซ น (ขมอมหวานเค ม) เหร นเซ น (หวานอมขมเล กน อย) เป นต น 16

23 ตอนท 2 สม นไพรจ นท ได จากพ ช 17

24 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน ช อภาษาจ นแต จ ว ช อภาษาไทย (PINYIN) 1 艾叶 Àiyè ไอเฮ ยะ โกฐจ ฬาล าพา Artemisia argyi / Artemisia argyi Levl. et Vant. ร กษาอาการประจ าเด อนมาไม ปกต ปวดประจ าเด อน อาเจ ยน เป นเล อด อ จาระเป นเล อด ม บ ตรยาก มดล กไม ปกต [ใบ ] สถานท พบในประเทศจ น ท วท กพ นท ของประเทศจ น 18

25 2 巴豆 Bādòu ปาเต า สลอด Croton tiglium / Fructus Crotonis ข บน า ลดบวม ละลายเสมหะ ช วยระบายท อง [ เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น พ นท ทางตอนใต ของแม น าแยงซ เก ยง 19

26 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน PINYIN) ช อภาษาจ นแต จ ว ช อภาษาไทย 3 荜拨 Bì bō ป กผ อ ไม ม ช อในภาษาไทย Piper longum Linn. แก ท องเส ย [ดอก] สถานท พบในประเทศจ น เขตตะว นตกเฉ ยงใต ถ งตะว นออกเฉ ยงใต ของมณฑลย นนาน กว างตง และ กว างซ และฝ เจ ยน 20

27 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ นแต จ ว ช อภาษาไทย 4 白豆蔻 Bái dòukòu แปะเต าโค ว ล กกระวาน Amomum cardamomum / Amomun kravanh Pierre ex Gagnep ข บช น ข บลม ช วยลมปราณไหลเว ยนด แก อาเจ ยน ส วนท ใช เป นยา [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น กว างตง กว างซ ย นนาน 21

28 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ นแต จ ว ช อภาษาไทย 5 白果 Báiguǒ แปะก วย แปะก วย Ginkgo Seed / Semen Ginkgo ด งร งพล งปอด แก หอบห ด สลายเสมหะ แก ไอ [เมล ด /ผล ] สถานท พบในประเทศจ น ท วท กพ นท ของประเทศจ น 22

29 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ นแต จ ว ช อภาษาไทย 6 白胡椒 Bái hújiāo แปะโห วเจ ย พร กไทยขาว Piper nigrum ใช เป นยาข บลม แก ท องอ ด ท องเฟ อ บ าร งธาต เจร ญ อาหาร กระต นประสาท ส วนท ใช เป นยา [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น กว างตง กว างซ ย นนาน 23

30 ล าด บ ช อภาษาจ น ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ นแต จ ว ช อภาษาไทย ท กลาง 7 白及 Bái jí แปะก บ กล วยไม Bletilla striata, Common Bletilla Pseudobulb, Tuber of Common Bletil ห ามเล อด ลดบวม สร างเน อใหม [ราก ห ว] สถานท พบในประเทศจ น ก ยโจว เสฉวน ห หนาน ห เป ย อานฮ ย เหอหนาน เจ อเจ ยง ส านซ 24

31 8 白芥子 Báijièzǐ แปะไก จ เมล ดพ นธ ผ กกาด Semen sinapis ให ความอบอ นแก ปอด ช วยให ลมปราณไหลเว ยน สะดวกและข บเสมหะ [ เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น อานฮ ย เหอหนาน 25

32 9 白芍 Bái sháo แปะเจ ยก โบต นขาว Paeonia lactiflora Pall./ Root Of Herbaceous Peony from Zhong Jiang สถานท พบใน ประเทศจ น บ าร งเล อด แก ปวดประจ าเด อน แก ประจ าเด อนมาไม ปกต ปวด ตามแขนขา ว งเว ยนศ รษะ หย ดเหง อ [ ราก ห ว ] 山东 安徽 浙江 四川 贵州 Shāndōnɡ ānhuī Zhèjiānɡ Sìchuān Guìzhōu ซานตง อานฮ ย เจ อเจ ยง เสฉวน ก ยโจว 26

33 10 白银树 Báiyín shù แปะง งฉ ว ต นเง นขาว Cortex Ilicis Rotundae / LIex rotunda Thunb. แก ร อนใน ข บลม บรรเทาอาการเจ บคอ ร กษาอาการไข หว ด ต ว ร อน ปวดท อง ปวดตามข อ และย งร กษาอาการบาดเจ บภายนอก เช น แผล พ พอง น าร อนลวก แผลสด โรคภ ม แพ ผ วหน ง [ เปล อก] สถานท พบ ในประเทศจ น 江苏 ( 宜兴 ) 安徽 ( 泗溪 ) 浙江 江西 Jiānɡsū(Yíxīnɡ) Ãnhuī(Sìxī) Zèjiānɡ Jiānɡxī เจ ยงซ (อ ซ ง) อานฮ ย (ซ อซ ) เจ อเจ ยง และเจ ยงซ 27

34 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น ช อ แต จ ว ภาษาไทย 11 白芷 Báizhǐ แปะจ โกศสอ Angelica dahurica ม แก ปวดจากอาการไข หว ด ข บลมเย น ข บลมแก ปวด ข บหนอง ลดบวม [ ราก] สถานท พบในประเทศจ น 福建 台湾 浙江 Fújiàn Táiwān Zhèjiānɡ ฝ เจ ยน ไต หว น เจ อเจ ยง 28

35 12 白猪母菜 Báizhū mǔ cài แปะต อบอไฉ ผ กเบ ยขาว ช อทาง พฤกษศาสตร สถานท พบใน ประเทศจ น Lindernia procudens(drock.) Philcox [Anagalloides procumbens Krock.] แก ร อนใน แก พ ษโลห ต ห ามเล อด ป สสาวะเป นเล อด แก อาหารปวด ร ดส ดวง ใช ภายนอกลดบวม แก อ กเสบ / เก บใบในช วงฤด ร อนและฤด ใบไม ร วง [เถาตากแห งใช ร บประทานเป นยา] เป นหญ าว ชพ ชท เก ดข นเอง พบได ตามท องท งนาในท กพ นท ของประเทศจ น 29

36 13 百部 Bǎibù แปะโป ว หนอนตายยาก Stemona sessilifolia(mig.)mig. แก ไอ ช วยให ปอดช มช น [ เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น 安徽 江苏 湖北 浙江 山东 ānhuī jiānɡsū húběi zhèjiānɡ shāndōnɡ อานฮ ย เจ ยงซ ห เป ย เจ อเจ ยง ซานตง 30

37 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 14 百合 Bǎihé แป ะฮะ ดอกล ลล [สารประกอบทางเคม ใน พ ช สถานท พบในประเทศ จ น Lilium brownii F. E. Brown var. viridulum Baker [ regaloside] ช วยให ปอดช มช น บ าร งกระเพาะ บ าร งไต ป องก นโรคมะเร ง และชะลอ ว ย / ดอก ปล กได ท วไปในท กพ นท ของประเทศจ น 31

38 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว 15 败酱草 Bài jiàng cǎo ช อภาษาไทย ไป เจ ยเช า ไม ม ความหมายเป น ภาษาไทย [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Thlaspi arvense L. [Villoside, morroniside, loganin] ข บร อน ข บพ ษ แก ฝ หนอง แก ปวด บ าร งต บ สร างเซลต บใหม บ าร งไต ช วยข บป สสาวะ และบ าร งมดล ก [ก ง] 四川 河北 河南 东北 Sìchuān Héběi Hénán Dōnɡběi เสฉวน เหอเป ย เหอหนาน และตงเป ย (พ นท ภาคตะว นออกเฉ ยงเหน อ) 32

39 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 16 半夏 Bànxià ป วแห ไม ม ช อ ภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Pinellia ternate / Pinellia ternata(thunb.)breit [ homogentisic acid] แก ปอดช น ละลายเสมหะ แก อาเจ ยน แก ปวด ลดบวม [ เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น ภาคใต ภาคตะว นออกเฉ ยงเหน อและภาคเหน อของประเทศจ น 33

40 17 柏子仁 Bózi rén แป ะจ ย ง เมล ดสน [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Biotaorientalis(L.)End1 [cedrol0, sitosterol] ช วยให จ ตใจสงบ แก ใจส น กล อมประสาท บ าร งห วใจ หล อล นล าไส ช วยระบาย ส วนท ใช เป นยา เมล ด สถานท พบในประเทศจ น 甘肃 陕西 宁夏 河南 安徽 江苏 山东 Gānsù Shǎnxī Nínɡxià Hénán ānhuī Jiānɡsū Shāndōnɡ กานซ ส านซ หน งเซ ย เหอหนาน อานฮ ย เจ ยงซ ซานตง 34

41 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 18 苍术 Cāngzhú ซ งต ก โกฐเขมา [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Atractylodes lancea [atractylodin, β-eudesmol] ร กษาอาการหายใจข ด ปวดเม อย อาเจ ยน ใบหน าหมองคล า ซ บผอม กล ามเน ออ อนแรง เหน อยง าย [เหง า] สถานท พบในประเทศจ น 江苏 安徽 四川 湖北 江西 河南 山东 Jiānɡsū ānhuī Sìchuān Húběi Jiānɡxī Hénán Shāndōnɡ เจ ยงซ อานฮ ย เสฉวน ห เป ย เหอหนาน ซานตง 35

42 19 草果 Cǎoguǒ ฉาก วย เฉาก วย [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Amomum tsao-ko, Crevost et Lemaire (α-pinene), (β-pinenen), (1,8-cineole), (ρ-cymene), (linaloolo), (α-terpineol), (nerolidol), (nonanal), (capric aldehyde), (trans- 2-undecenal, (neral), (geraniol) ข บช น ข บลม ข บเสมหะ [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น 广西云南 Guǎnɡปī Yúnán กวางส ย นนาน 36

43 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 20 侧柏叶 Cè bó yè เช กแปะเฮ ยะ สนแผง [สารประกอบทางเคม ในพ ช Platycladus orientalis (L.) Franco α-thujone,thujene,fechone,pinene, caryphyllene ด บร อนในเล อด ห ามเล อด แก ไอ ข บเสมหะ [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น ปล กท กพ นท ในประเทศจ น เช น จ หล น เหล ยวหน ง เหอเป ย ซาน ส ซานตง เจ ยงซ เจ อเจ ยง ฝ เจ ยน อานฮ ย เจ ยงซ ย นนาน ก ยโจว เป นต น 37

44 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 21 柴胡 Cháihú ฉ าโอ ว ไม ม ช อใน ภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Bupleurum chinensis DC [saikosapoins A,B,C,D] ข บร อนจากภาวะหย นพร อง ลดไข เข ากระด ก ข บร อนจาก ภาวะขาดสารอาหารในเด กเล ก [ราก] สถานท พบในประเทศจ น 河北, 山西, 内蒙古 Héběi, Shānxī, Nèi Měnɡgǔ เหอเป ย ซานซ มองโกเล ยใน 38

45 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 22 车前 Chē qián เช ยไจ ไม ม ช อใน ภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Plantago asiatica [Plantago astiatice L, Aucnbin, Uraolicacid ] ข บป สสาวะ ด บร อนในต บ ช วยให ตาสว าง ด บร อนในปอด ถอน พ ษ แก ท องเส ย ช วยระบบย อยอาหาร ระบบข บถ าย และระบบ หายใจ [ล าต นและใบ] สถานท พบในประเทศจ น พบได ท วไปในท กพ นท ของประเทศจ น 39

46 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 23 陈皮 Chénpí ฉ งผ วย ผ วส มจ น [สารประกอบทางเคม ในพ ช CITRI TANGERINA PERICARPIUM. [Limonene,α-Thujene α-pinene β- Pinene β- Myrcene Sabine- ne Octanal α-phellandrene α- Terpinene p-cymene Linalool) thymol) Citronellal] ช วยให ลมปราณไหลเว ยนด บ าร งม าม ละลายเสมหะ [เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น 四川 浙江 福建 江西 湖南 Sìchuān Zhèijānɡ Fújiàn Jiānɡxī Húnán เสฉวน เจ อเจ ยง ฝ เจ ยน เจ ยงซ 40

47 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 24 川连 Chuān lián เช ยไจ ไม ม ช อใน ภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Coptis chinensis Franch. [toosendanin] แก โรคห วใจ ปวดท อง ท องเส ย คล นไส อาเจ ยน นอนไม หล บ ลดไข ถอนพ ษ [เหง า] สถานท พบในประเทศจ น 陕西 湖北 湖南 四川 贵州 Shǎnxī Húběi Húnán Sìchuān Guìzhōu ส านซ ห เป ย ห หนาน เสฉวน ก ยโจว 41

48 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 25 大腹皮 Dà fù pí ต วป กผ วย เปล อกผล หมาก [สารประกอบทางเคม ในพ ช Pericarpium arecae. [arecoline,α- catechin] ช วยให ลมปราณไหลเว ยนด ร กษาอาการแน นหน าอก ช วยการ ข บถ าย ลดบวม [เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น 海南 广东 广西 云南 Hǎinán Guǎnɡdōnɡ Guǎnɡxī Yúnnán ไห หนาน กว างตง กว างซ ย นนาน 42

49 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 26 冬瓜仁 Dōngguā rén ตงกวาย ง เมล ดฟ ก [สารประกอบทางเคม ในพ ช Benincasa pruriens / Benincasa hispida(thunb.) Cogn. [triglyce-ride,linoleic acid,,oleic acid,stearicacid, palmitic acid,octadecadienoic acid,octdecatrienoic acid] ช วยลดความด นโลห ตและป องก นเส นเล อดสมองแตก [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น ปล กได ท วไปในพ นท ประเทศจ น 43

50 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 27 大黄 Dàhuáng ต วอ ง โกฐน าเต า [สารประกอบทางเคม ในพ ช Rheum likiangense [Chrysophanol-1-monoglucoside/Chrysophaein Emodin- -6-monoglucoside Aloe-emodin-8- monoglucoside Physcion monoglucoside Rhein-8- monoglucoside] ระบายความร อน แก พ ษในเล อด แก ปวดประจ าเด อน เป นยา ระบาย แก อาการท องผ ก แก ของเส ยตกค างภายในกระเพาะ อาหารและล าไส [รากและเหง าแห ง] สถานท พบในประเทศจ น 青海 四川 陕西 甘肃 云南 西藏 宁夏 贵州 湖北 Qīnɡhǎi Sìchuān Shǎnxī Gānsù Yúnnán Xīzà nɡ Nínɡxià Guìzhōu Húběi ช งไห เสฉวน ส านซ กานซ ย นนาน ท เบต หน งเซ ย ก ยโจว ห เป ย 44

51 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 28 大青叶 Dàqīngyè ต วแชเฮ ยะ ไม ม ช อใน ภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Cicadella viridis [indigo,indigotin,isatan B,indirubin] ข บพ ษร อนในระด บเล อด ร กษาอาการล นเป นฝ า เจ บคอ บวมในล าคอ [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 江苏 安徽 河北 河南 浙江 45

52 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 29 淡豆豉 Dàdòuchǐ ต าเต าส ถ วเหล อง [สารประกอบทางเคม ในพ ช Glycine max (L.) Merr. [Xanthine Hypoxanthine Vitamin B 1 B 2] บรรเทาหว ดจากลมภายนอก ลดไข บรรเทาปวด ลดอาการ หง ดหง ด แก โรคนอนไม หล บ [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น ปล กได ท วไปในพ นท ของประเทศจ น 46

53 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 30 当归 Dāngguī ต นเกย โสมต งก ย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Angelica sinensis [Ligustilide, n-butylidene phthalide] บ าร งเล อด ช วยให เล อดไหลเว ยนด ท าให ล าไส ช มช น ข บระด บ าร งก าล ง กระต นอารมณ ทางเพศ [ราก] สถานท พบในประเทศจ น 云南 四川 陕西 湖北 Yúnnán Sìchuān Shǎnxī Húběi ย นนาน เสฉวน ส านซ ห เป ย 47

54 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) 31 地豆草 Dī dòu cǎo ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย ต เต าเช า ข หนอนเถา ช อทาง พฤกษศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Atylosia scarabacoides Benth [Atylosia scarabacoides (L.) Benth.[Catharospermum scarabaeoides (L.) B] ร กษาอาการปวดเม อย หว ด ปวดท อง ปวดบวมไขข ออ กเสบ ข บป สสาวะ ส วนท ใช เป นยา [ใบ] บร เวณท ศใต ของแม น าแยงซ และไต หว น 48

55 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 32 莪术 Ézhú หง อต ก ขม นอ อย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Curcuma zedoaria [Volatile oil หร อ Essential oil] ช วยให ลมปราณไหลเว ยนด แก ปวด ช วยย อย น าม นจากขม น อ อยม ร กษาบาดแผลสด แผลไฟไหม แมลงย งก ดต อย [ห ว ราก สก ดเอาน าม น] สถานท พบในประเทศจ น 福建 广东 Fújiàn Guǎnɡdōnɡ ฝ เจ ยน กวางต ง 49

56 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 33 耳钩草 Ěr gōu cǎo ฮ เกาเช า หญ าฉมวก [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Heliotropium indicum L. [indicine, acetyl indicine, indicinine,indicine N- oxide] สถานท พบในประเทศจ น 台湾 táiwān ไต หว น แก ตาแดง ร อนใน เต านมอ กเสบ แผลพ พอง แก พ ษง พ ษตะขาบ [ราก ] 50

57 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว 34 番泻叶 Fānxièyè ฮวงเส ยบ เฮ ยะ ช อ ภาษาไทย ใบมะขาม แขก Cassia angustifolia, Cassia senna [Sennosides] [สารประกอบทางเคม ในพ ช ระบายท อง แก อาการท องผ ก ข บป สสาวะ ลดอาการบวม [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 广东 广西 云南 湖南 Guǎnɡdōnɡ Guǎnɡxī Yúnnán Húnán กว างตง กว างซ ย นนาน ห หนาน 51

58 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 35 防风 Fángfēng ฮวงฮง ไม ม ช อใน ภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Saposhnikovia [lede-bouriellol, 4 -O-glucosyl-5-Omethylvisamminol, 3 -O- angeloyl-hamaudol, hamaudol, 3 -O-acetyl-hamaudol] แก อาการว งเว ยน หน าม ด ตาลาย เป นลม แก ปวดเม อย ปวดข อ [ราก] สถานท พบในประเทศจ น 北部和东北部 Běibù Dōnɡběibù บร เวณภาคเหน อและภาคตะว นออกเฉ ยงเหน อของประเทศจ น 52

59 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) 36 凤仙花 Fèng xiān huā ช อ ภาษาจ น แต จ ว หงเซ ยน ฮวย ช อ ภาษาไทย ดอกเท ยน [สารประกอบทางเคม ในพ ช Impatiens balsamina L. [Anthocyanins,Cyanidin Delphinidin Pelargonidin Malvi-din,Kaempferol Quercetin,Lawsone] สถานท พบในประเทศจ น จ น อ นเด ย มาเลเซ ย เป นต น ห ามเล อดส าหร บคนท เพ งคลอดล ก ฆ าเช อโรค ถอนพ ษง แขนขาล บ ปวดเอว หกล มบาดเจ บ บรรเทาอาการเจ บปวด กระด กห ก [ดอก] 53

60 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 37 佛手瓜 Fóshǒu guā ฮ กซ วโขว ฟ กแม ว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Sechium edule [citropten limettin] สถานท พบในประเทศจ น 广东 Guǎnɡdōnɡ กวางต ง ใช ในการร กษาอาการเส นเล อดแข งต ว ปวดห ว คอแห ง บรรเทา อาการไอ อาเจ ยน ช วยย อยอาหาร แน นท องเน องจากแก สใน กระเพาะอาหาร [ใบและผล] 54

61 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 38 茯苓 Fúlíng หกเหล ง ไม ม ช อใน ภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Poria cocos(schw.)wolf [(Pachymose, β-pachymose, Albuminoid] บ าร งม าม ใช เป นยาระบาย ข บป สสาวะ [ ห ว, ราก, ท กส วน] สถานท พบในประเทศจ น 雲南 安徽 湖北 河南 四川 Yúnnán ānhuī Húběi Hénán Sìchuān ย นนาน อานฮ ย ห เป ย เหอหนาน เสฉวน 55

62 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อ ภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 39 浮小麦 Fú xiǎomài ผ เส ยวแบะ ข าวสาล Triticum aestivum L. [fructose, [สารประกอบทางเคม ในพ ช Sucrose,raffinose] ลดเหง อ ลดไข บ าร งห วใจ ข บร อน [เมล ดข าว] สถานท พบในประเทศจ น ปล กได ท วไปในท กพ นท ของประเทศจ น 56

63 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 40 甘草 Gāncǎo ก าเช า ชะเอมเทศ [สารประกอบทางเคม ในพ ช Glycyrrhiza uralensis Fisch [glycyrrhizin, liquiritin] บ าร งลมปราณ ข บร อน ล างพ ษ ข บเสมหะ แก ไอ คอบวม อ กเสบ เจ บปวดบาดแผล แผลในทางเด นอาหาร [รากแห ง] สถานท พบในประเทศจ น 新疆 内蒙古 宁夏 甘肃 山西 Xīnjiānɡ Nèiměnɡɡǔ Nínɡxià Gānsù Shānxī ซ นเจ ยง มองโกเล ยใน หน งเซ ย กานซ ซานซ 57

64 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 41 甘草节 Gāncǎo jié ก าเฉ า ชะเอม สก ด [สารประกอบทางเคม ในพ ช GLycyrrhiza uralensis Fisch. [Glycyrrhizin, glycyrrhertinic acid] ร กษาอาการคอบวม เจ บคอ โรคว ณ โรคปอด [ท กส วน] สถานท พบในประเทศจ น 内蒙 新疆 甘肃 青海 Nèiměnɡ Xīnjiānɡ Gānsù Qīnɡhǎi มองโกเล ยใน ซ นเจ ยง การซ ช งห าย 58

65 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 42 甘松 Gān sōng ก าซ ง โกฐ ชฎาม งส [สารประกอบทางเคม ในพ ช Nardostachys chinensis Batal. [nardosinone,1(10)-aristolene,(10)-aristolen-2- one,1,8,9,10-tetradehydroaristolan-2-on, nardostachone,9-aristolen-1α-ol, nardostachnol, 1,2,9,10-tetradehydroaristolane,debilone, patchouli alcohol,β-patchoulene,narchinol, β-maalie-ne, nardonoxide, kanshone,a B 10,C,D,E, isonardosinone, nardoinonediol,nardofuran, de-oxonarchinolgansongone), ganson-gol1(10)--aristolen-9β- ol,aristolaln-9β-ol,eudesm-11-en- 2,4α-diol] ช วยให ลมปราณไหลเว ยนด แก ปวดห ว เว ยนห ว คลายก งวล บ าร งสมอง ช วยให ความจ าด [ราก] สถานท พบในประเทศจ น 甘肃 内蒙古 青海 四川 贵州 云南西北部 西藏 Gānsù Nèiměnɡɡǔ Qīnɡhǎi Sìchuān Guì zhōu Yúnnán,Xīzànɡ กานซ มองโกเล ยใน ช งห าย เสฉวน ก ยโจว ย นนาน 59

66 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 43 枸杞子 Gǒuqǐzi เก าก โกจ เบอร [สารประกอบทางเคม ในพ ช Lycium chinense Miller [betaine, Atropine, hyoscyamine, zeaxanthin, physalein cryptoxanthinscopoletin, Zeaxanthin dipalmitate] บ าร งต บ,ไต,สายตา ท าให ปอดช มช น แก ปวดหล ง ปวดเอว ห อ อ ตาลาย [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น 陝西 甘肅 寧夏 內蒙古, 新疆 Shǎnxī Gānsù Nínɡxià Nèiměnɡɡǔ,Xīnjiānɡ ส านซ กานซ หน งเซ ย มองโกลเล ยใน ซ นเจ ยง 60

67 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 44 桂枝 Guìzhī ก ยก ก งอบเชย จ น [สารประกอบทางเคม ในพ ช Ramulus Cinnamomi [cinnamaldehyde, benzylbenzoate, cinnamylacetate,β-cadinene,calamenene, coumarin] ข บเหง อ ช วยให เส นลมปราณอบอ น กระต นการไหลเว ยน แก โรคปวดข อ ปวดหล ง คลายกล ามเน อ [ก งและก าน] สถานท พบในประเทศจ น 广西, 广东, 云南 Guǎnɡxī,Guǎnɡdōnɡ,Yúnnán กวางต ง กวางส ย นนาน 61

68 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 45 诃子 Hē zǐ ฮอจ สมอไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Terminalia chebula [chebulinic acid chebulin chebulagic acid terchebin shikimic acid ellagic acid] แก ไอ บ าร งปอด แก ท องเส ย โรคบ ด ถ ายเป นเล อด แก เส ยงแหบ [ผล] สถานท พบในประเทศจ น 云南 广东 广西 Yúnnán Guǎnɡdōnɡ Guǎnɡxī ย นนาน กวางต ง กวางส 62

69 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 46 荷叶 Héyè หอเฮ ยะ ใบบ ว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Lotus Leaf.,Diphylleia sinensis [Folium Nelumbinis, Nelumbo nucifera Gaertn. ] ร กษาอาการปากแห ง เบ ออาหาร ป สสาวะเหล อง หน าม ด ว งเว ยนศ รษะ ความด นโลห ตส ง อาเจ ยน ถ ายเป นเล อด อาการ บาดเจ บช าหล งคลอด [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น ม ปล กท วไปในประเทศจ น ม มากท 四川, 湖北 Sìchuān,Húběi เสฉวน ห เป ย 63

70 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 47 黑豆 Hēidòu เฮกเต า ถ วด า [สารประกอบทางเคม ในพ ช Glycinemax(L.)merr Potassium, Magnesium, Calcium phosphorus, vitamin B1 B2 B12,C, แก เมา ด บร อน ถอนพ ษ แก ความด นโลห ตส ง ลดคลอเรสเตอรอล บ าร งสมอง ช วยให ความจ าด ป องก นมะเร งเต านม และมะเร งต อม ล กหมาก [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น ท กพ นท ในประเทศจ น เพราะปล กมากบร เวณ 山西 河北 陕西 Shānxī Héběi Shǎnxī ซานซ เหอเป น ส านซ 64

71 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 48 红花 Hónghuā อ งฮวย ดอกค าฝอย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Carthamus tinctorius L. [carthamin, precarthamin,safflow yellow, safflomina ] กระต นการไหลเว ยนเล อดและขจ ดการค งค าง ข บประจ าเด อน แก ปวดห ว ฟกช า ก อนในช องท อง น าม นสก ดทาแก ปวดหล ง ปวดเอว [ดอก] สถานท พบในประเทศจ น 河南 新疆 甘肃 山东 浙江 四川 西藏 Hénán Xīnjiānɡ Gānsù Shāndōnɡ Zhèjiān ɡ Sìchuān, Xīzànɡ เหอหนาน ซ นเจ ยง การซ ซานตง เจ อเจ ยง เสฉวน ท เบต 65

72 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) 49 红猪母菜 Hóng zhū mǔ cài ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย อ งต อบ อไฉ ผ กเบ ยแดง [สารประกอบทางเคม ในพ ช Portulaca oleracea L. [hersaponin,bacoside] ข บร อน ถอนพ ษ ฆ าเช อ แก บ ด โรคแก บวม [ ใบ ] สถานท พบในประเทศจ น 潮汕, 潮州, 广州 Cháoshàn,Cháozhōu,Guǎnɡzhōu เฉาซ าน เฉาโจว กว างโจว 66

73 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว 50 蝴蝶藤 Húdié téng ฮ เต ยบ ต ง ช อ ภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Passiflora papilio Li [isoflavones,irisjaponin ] ห ามเล อด ปร บประจ าเด อน บรรเทาอาการปวด ถ ายเป นเล อด ห ามเล อดออกไม หย ดหล งคลอด ปวดกระเพราะ ปวดข อ แก พ ษง [ดอก ใบ ราก] สถานท พบในประเทศจ น 广西, 西南部 Guǎnɡxī,Xīnánbù บร เวณมณฑลกวาง ส และภาคตะว นตกเฉ ยงใต 67

74 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อ ภาษาไทย 51 花椒 Huājiāo ฮวยเจ ย มะข วง [สารประกอบทางเคม ในพ ช Zanthoxylum [Limonene Cumicalcohol Geraniol, Estragolem,Methyl-chavicol Bergapten ] แก ปวด ฆ าเช อ แก ผ นค น ท องร วง แก ไอ ปวดกล ามเน อ กระด ก เพราะอากาศหนาว [ดอก] สถานท พบในประเทศจ น 江苏, 浙江, 台湾, 海南及广东 Jiānɡsū,Zhèjiānɡ, Táiwān,Hǎinán,Guǎnɡdōnɡ เจ ยงซ เจ อเจ ยง ไต หว น ไห หนาน กว างตง 68

75 ล าด บท ช อภาษาจ นกลาง ค าอ าน (PINYIN) ช อภาษาจ น แต จ ว ช อภาษาไทย 52 黄柏 Huángbò อ งแปะ ต นป บ [สารประกอบทางเคม ในพ ช Cortex Phellodendri [berberine, phellodendrine, magnoflorine, jatrorrhizine, palmatine),candicine, menisperine, guanidine] ร กษาโรคบ ด ท องร วง ด ซ าน เหง อออกกลางค น ปากและล นซ ด ขาว ตาแดง ร กษาอาการบาดเจ บบาดแผล กลากท ผ วหน ง [เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น 陕西 浙江 江西 湖北 四川 贵州 云南 广西 Shǎnxī Zhèjiānɡ Jiānɡxī Húběi Sìchuā n Guìzhōu Yúnnán Guǎnɡxī ส านซ เจ อเจ ยง เจ ยงซ ห เป ย เสฉวน ก ยโจว ย นนาน และ กว างซ 69

76 53 黄精 Huángjīng อ งเจ ง ว านนางแลว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Polygonatum sibiricum [26-O-β-D-glucopyranosyl-22- O-methyl-25(S)-furost-5-ene-3β,26-diol3-O-βlycotetraoside, sibiricoside-a, 26-O-β-D- glucopyranosyl-22-o-methyl-25(s)-fruost-5-ene- 3β,14α,26-triol 3-O-β-lycotetraoside, 14αhydroxysibiricoside A, sibiricoside B, neoprazerigenin A 3-O-β-lycotetraoside] ปร บความด นโลห นส ง ลดน าตาลในเล อด ลดไขม นในเล อด ร กษา อาการเหน อย ไม ม แรง [ราก ห ว] สถานท พบในประเทศจ น 陕西 宁夏 甘肃 河南 山东 江苏 安徽 浙江 Shǎnxī Nínɡxià Gānsù Hénán Shāndōnɡ Ji ānɡsū ānhuī Zhèjiānɡ ส านซ หน งเซ ย กานซ เหอเป ย ซานตง เจ ยงซ อานฮ ย เจ อเจ ยง 70

77 54 黄连 Huánglián อ งโน ย ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Coptidis Rhizoma. [Berberine, Coptise Worenine Palmatine Jatrorrhizine, Magnoflorine, Lumicaeruleicacid, Ferulic acid] ข บร อน ช น ข บพ ษ แก โรคบ ด ท องร วง และร กษาโรคท เก ดจาก ไวร สปอด หลอดลมอ กเสบ โรคระบบทางเด นหายใจ [เหง า] สถานท พบในประเทศจ น 陕西 湖北 湖南 四川 贵州 Shǎnxī Húběi Húnán Sìchuān Guìzhōu ส านซ ห เป ย ห หนาน เสฉวน ก ยโจว 71

78 55 黄麻叶 Huángmáyè อ งม วเฮ ยะ ปอกระเจาฝ กยาว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Grewia henryi [glycosides, cyaniding, sitosterol, glycosides glucose ] ห ามเล อด ข บหนอง แก ปวดท อง ร องร วง เป นบ ด เล อดออกทาง ช องคลอด [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 广东 浙江 台湾 Guǎnɡdōnɡ Zhèjiānɡ Táiwān กว งตง เจ อเจ ยง ไต หว น 72

79 56 黄芩 Huángqín อ งง ม กระเชา [สารประกอบทางเคม ในพ ช Scutellaria baicalnsis Geprgi [baicalin,baicalein, wogonin,wogonoside,scutella rin] ข บร อน ถอนพ ษ ต ดเช อระบบทางเด นหายใจ ปอดร อน ไอ ปอดอ กเสบ [เปล อก ] สถานท พบในประเทศจ น 河北 山西 內蒙古 河南及陝西 Héběi Shānxī Nèiměnɡɡǔ Hénánjíshǎnxī 73

80 57 鸡冠花 Jīguān huā จ กวน ฮวย ดอกหงอนไก [สารประกอบทางเคม ในพ ช Celosia cristata [kaempferitrin amaranthim pinite] ร กษาอาการเก ยวก บระบบเล อด ตกเล อด ถ ายเป นเล อด อาเจ ยน เป นเล อด ไอเป นเล อด [ดอก] สถานท พบในประเทศจ น ถ นฐานเด มอย ท แอฟร กา น าเข ามาปล กในประเทศจ นเจร ญเต บโต ได ด บร เวณพ นท ภาคใต 74

81 58 鸡屎藤 Jī shǐ téng เกยไส ต ง เถาข ไก [สารประกอบทางเคม ในพ ช Paederia foetida [asperuloside,c18h22o11 H2O, paederoside,c18h22o10s 2H2O scandoside, C16H22O11 11/2H2O, paederosidic acid, C18H24O11S 2H2O,deacetylasperuloside, C16H20O10 2H2O)] แก ปวด แก ไอ หว ด ต วร อน แก โรคบ ด ปวดท อง อาหารไม ย อย [ต นและใบ ] สถานท พบในประเทศจ น 云南 贵州 四川 广西 广东 福建 Yúnnán Guì zhōu Sìchuān Guǎnɡxī Guǎnɡdōnɡ Fújiàn บร เวณภาคใต เช น ย นนาน ก ยโจว เสฉวน กว างตง กว างซ ฝ เจ ยน 75

82 59 鲫鱼草 Jìyú cǎo จ กฮ วเช า หญ าปลาสล ด [สารประกอบทางเคม ในพ ช ragrostis amabilis (L.) Wight & Arn. ex Nees [Alkali, glycosides, amino acids] ร กษาโรคผ วหน ง กลาก สะเก ดเง น เป นต ม สตร ปวดทรวงอก ร กษาอาการปวดจากการหกล ม [ท งหมด] สถานท พบในประเทศจ น 广东 福建 湖北 广西 Guǎnɡdōnɡ Fújiàn Húběi Guǎnɡxī กว างตง ฝ เจ ยน ห เป ย กว างซ 76

83 60 金狮藤 Jīn shī téng ก มไซต ง เถาส งโตทอง [สารประกอบทางเคม ในพ ช Ipomoea pes-caprae [aristolochic acida magnoflorine] ร กษาอาการเป นลม แก อาเจ ยน ปวดท อง ท องเส ย ปวดตามข อ ถอนพ ษง [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 福建 广东 广西 Fújiàn Guǎnɡdōnɡ Guǎnɡxī ฝ เจ ยน กว างตง กว างซ 77

84 61 姜黄 Jiānghuáng เก ยงอ ง ขม นช น [สารประกอบทางเคม ในพ ช Curcuma longa [curcumin,p,p-dihydroxydicinnamoyl methane] ช วยให เล อดและลมปราณไหลเว ยนด ข บประจ าเด อน แก ปวด [เหง า] สถานท พบในประเทศจ น 华东 华南 西南地区 四川, 福建 广东 江西 ภาคตะว นออก ภาคใต ตะว นตกเฉ ยงใต ปล กมากโดยเฉพาะท เสฉ วน กว างตง และ เจ ยงซ 78

85 62 金银花 Jīnyínhuā ก มง งฮวย ดอกสายน าผ ง [สารประกอบทางเคม ในพ ช Lonicera japonica [chlorogenic acid, isochlorogenic acid[1],ginnol,β- β-sitosterol, stigmasterol,β-sitosteryl-d-gluco-side, stigmasteryl-d-glucoside[2]] แก ปวด บวม ลดอ กเสบ ข บร อน ข บพ ษ ลดไข [ดอก] สถานท พบในประเทศจ น 河南, 河北 山东, 广东 广西 云南 เหอหนาน เหอเป ย ซานตง กว างตง กว างซ ย นนาน 79

86 63 橘皮 Júpí กาพ วย เปล อกส มก ก [สารประกอบทางเคม ในพ ช Citri Rubrum Pericarpium [decanal,citral,limonene octyl alcohol,poncirin, hesperidin,naringin] ร กษาหว ด แก ไอ อาหารไม ย อย เจ บแน นหน าอก ท องร วง เจ บเต า นม [เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น 江苏 浙江 江西 福建 台湾 湖北 湖南 广东 广西 四川 贵州 云南 เจ ยงซ เจ อเจ ยง เจ ยงซ ฝ เจ ยน ไต หว น ห เป ย ห หนาน กว างตง กว าง ซ เสฉวน ก ยโจว ย นนาน 80

87 64 菊花 Júhuā เก กฮวย ดอกเบญจมาศ [สารประกอบทางเคม ในพ ช Dendranthema morifolium (Ramat.) Tzvel. [borneol, camphor,chrysanthenone,luteolin-7-glucoside, cosmosiin, apigenin-7-o-glucoside,acacetin-7- Orhamnoglucoside, apigenin, apigenin-7-orhamnoglucoside,acacetin-7-o- glucoside,isorhamnetin-3-ogalactoside,luteolin-7-o-galactoside,luteolin-7-orhamnogside,luteolin,β-elemene, thymol, heneicosane, tricosa-ne, hexacosane] ข บพ ษ ร อนใน แก ปวดห ว แก ว งเว ยน หน าม ด ตาลาย [ใบ ดอก] สถานท พบในประเทศจ น 安徽 浙江 河南 河北 湖南 湖北 四川 山东 陕西 广东 天津 山西 江苏 福建 Ānhuī, Zhèjiāng, Hénán, Héběi, Húnán, Húběi, Sìchuān, Shāndōng, Shǎnxī, Guǎngdōng, Tiānjīn, Shānxī, Jiāngsū, Fújiàn อานฮ ย เจ อเจ ยง เหอหนาน เหอเป ย ห หนาน ห เป ย เสฉวน ซานตง ส านซ กว างตง เท ยนจ น ซานซ เจ ยงซ ฝ เจ ยน เป นต น 81

88 65 卷柏 Juǎn bǎi ก งแปะ หญ าร องไห cmc.todps.com [สารประกอบทางเคม ในพ ช Selaginella tamariscina Beauv. [sotetsuflavone, amentoflavone,hinokiflavone, isocryptomerin, cryptomerinb,apigenin,trehalose] แก ร อนใน กระหายน า และร กษาโรคเบาหวาน ประจ าเด อนไม ปกต อาการบาดเจ บจากการหกล ม ปวดท อง หอบห ด อาเจ ยนเป นเล อด ถ ายเป นเล อด ป สสาวะเป นเล อด เล อดก าเดาไหล [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 东北 华北 华东 中南, 陕西 四川 Dōngběi, Huáběi, Huádōng, Zhōngnán, Shǎnxī, Sìchuān พ นท ต างๆ ท วไปในประเทศจ น เช น ตะว นออกเฉ ยงเหน อ ภาคเหน อ ภาค ตะว นออก ภาคกลางตอนใต ส านซ เสฉวน 82

89 66 苦瓜 Kǔguā โควกวย ต นมะระ B2.jpg [สารประกอบทางเคม ในพ ช Momordica charantia [momordicine,momordicine I-V ] ช วยเจร ญอาหาร แก ร อนใน ปวดฟ น บ าร งเล อด ผดผ น บวม แก โรคบ ด ล าไส อ กเสบ [ใบ ผล เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น ม ถ นก าเน ดในอ นโดน เซ ย น าเข ามาปล กในประเทศจ นคร งแรกย ค ราชวงศ หม ง ปล กมาบร เวณภาคใต ของจ น 83

90 67 苦参 Kǔshēn โขวเซ ยม โสมขม [สารประกอบทางเคม ในพ ช Sophora flavescens [ 苦参碱 (Matrine) 氧化苦参碱 (Oxymatrine) 羟基苦参碱 (Sophoranol) N- 甲基金雀花碱 (N-Methylcytisine) 安那吉碱 (Anagyrine) 膺靛叶碱 (Baptifdine) 脱氢苦参碱 (Sophocarpine) d- 异苦参碱 (Isomatrine) 黄酮类化合物苦参啶 (Kuraridin) 去甲苦参酮 (Norkurarinone) 苦参啶醇 (Ku-raridinol) 苦参醇 (Kurarinol) 新苦参醇 (Neo-kurarinol) 去甲苦参醇 (Nor-kur-arinol) 异苦参酮 (Isokurarinone) 异黄酮类化合物芒柄花黄素 (Formononetin)] ข บร อน ช น แก ค นตามผ วหน ง ฆ าเช อ ข บป สสาวะ ล าไส อ กเสบ ส วนท ใช เป นยา [ราก ] สถานท พบในประเทศจ น 山西广东江西陕西 84

91 68 款冬花 Kuǎndōnghuā ค วงต งฮวย ดอกต มแห ง [สารประกอบทางเคม ในพ ช Tussilago farfara [ 款冬二醇 芸香甙 金丝桃甙 蒲公英黄质 ] Kuǎndōng èr chún, yúnxiāng dài, jīn sī táo dài, púgōngyīng huáng zhì Faradiol, Butin, Hyperin, Taraxanthin ร กษาอาการแพ อากาศ แก ไอ ละลายเสมหะ ท าให ปอดช มช น, [ดอกต ม] สถานท พบในประเทศจ น 甘肃 山西 宁复 新疆 ; 陕西 四川 内蒙古 河北 Gānsù, Shānxī, Níng fù, Xīnjiāng; Shǎnxī, Sìchuān, Nèiménggǔ, Héběi กานซ ซานซ หน งฟ ซ นเจ ยง ส านซ เสฉวน มองโกเล ยใน เหอเป ย 85

92 69 莱菔子 Láifú zi ไหล หกจ เมล ดห วผ กกาดขาว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Raphanus sativus L. [ 芥子碱, 芥酸, 亚油酸, 亚麻酸 ] Jièzǐ jiǎn, jiè suān, yà yóu suān, yàmá suān Sinapine, erucic acid, linoleic acid, linolenic acid ช วยร กษาอาการอาหารไม ย อย ท องอ ด แน นท อง ช วยระบาย และ ร กษาอาการไอ ช วยละลายเสมหะ [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น 河北 河南 浙江 黑龙江 Héběi, Hénán., Zhèjiāng, Hēilóngjiāng เหอเป ย เหอหนาน เจ อเจ ยง เฮยหลงเจ ยง 86

93 70 栗壳 Lì ké ล กข ก เปล อกเกาล ด [สารประกอบทางเคม ในพ ช Castanea mollissima Bl. 酚类 有机酸 多糖 黄酮 内酯 香豆素 植物甾醇和单宁 Phenols, organic acids, polysaccharides, flavonoids, lactones, coumarin, phytosterols and tannins ร กษาอาการคล นไส เล อดก าเดาไหล อ จาระเป นเล อด ละลาย เสมหะ ร กษาอาการไอ ข บร อน [เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น 西部, 广东 Xībù, guǎngdōng yǐ běijiāng hé xījiāngบร เวณ ภาคตะว นตกของประเทศจ น ม มากบร เวณ กว างตง 87

94 71 荔仁 Lì rén หล ก ฮ ก เม ดล นจ [สารประกอบทางเคม ในพ ช Litchi chinensis sonn [ 亚甲基环丙基甘氨酸 [a- ( methylenecycyclopropyl ) glycine] 并分离出微量的挥发油, 其中含 3- 羟基丁酮 (3- acetoin),2,3- 丁二醇 (2,3-butanediol), 咕 ( 王巴 ) 烯 (copaene), 顺 - 丁香烯 (cis-caryophyllene), 别香橙烯 (allo-aromadendrene), 葎草烯 (humulene),δ- 毕澄茄烯 (δ-cadinene ),a- 姜黄烯 (a-curcumene ), 菖蒲烯 ( calamenene ), 喇叭茶醇 (ledol ), 愈创木薁 (guaiazulene), 黄根醇 (xanthorrhizol) 和棕榈酸 (palmitic acid)] แก ปวด ปวดท อง ล กอ ณฑะบวม [เม ด] สถานท พบในประเทศจ น 广东 广西 福建 台湾 Guǎngdōng, Guǎngxī, Fújiàn, Táiwān มณฑลกวางต ง, กวางส, ฝ เจ ยน, ไต หว น 88

95 72 莲子心 Liánzǐ xīn ไหน จ ซ ม ใจเม ดบ ว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Nelumbo nucifera Gaertn [ 莲心碱 (liensinine), 异莲心碱 (isoliensinine ), 甲基莲心碱 (neferine ), 荷叶碱 ( nuciferine ), 前荷叶碱 (pronuciferine ), 牛角花碱 (lorusine), 甲基紫堇杷灵 (methylcorypalline), 去甲基衡州悟乌药碱 (demethylcoclaurine 或 higenamine), 亚美罂粟碱 (armepavine), 莲子碱 (nelumbine),4 - 甲基衡州悟乌药碱 (4 -methyl-n-methylcoclaurine), 此外尚含木犀草甙 (galuteolin), 金丝桃甙 (hyperin) 以及芸香甙 (rutin), β- 谷甾醇 (β-sitosterol),β- 谷甾醇脂肪酸酯 (β-sitosterol fatty acid ester ), 棕榈酸, 不饱和酮酸及叶绿素 (chlorophylls)] บ าร งห วใจ แก ช อค คลายหง ดหง ด แก กระหาย อาเจ ยนเป นเล อด บ าร งเช ออส จ [ใจเม ดบ ว] สถานท พบในประเทศจ น 湖南 湖北 江西 福建 江苏 浙江 Húnán, Húběi, Jiāngxī, Fújiàn, Jiāngsū, Zhèjiāng ห หนาน ห เป ย เจ ยงซ ฝ เจ ยน เจ ยงซ เจ อเจ ยง 89

96 73 莲子 Liánzǐ โน ยจ เมล ดบ ว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Semen Nelumbinis [ 碳水化合物, 蛋白质, 脂肪, 钙, 磷, 铁 Carbohydrates, protein, fat, calcium, phosphorus, iron ] บ าร งประสาท บรรเทาโรคกระเพาะ อาหารไม ย อย ความด นโลห ต ส ง บ าร งไต และป สสาวะไหลโดยไม ร ต ว ม ฤทธ บ าร งม าม หย ดถ าย [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น 湖南 湖北 江西 福建 江苏 浙江 Húnán, Húběi, Jiāngxī, Fújiàn, Jiāngsū, Zhèjiāng ห หนาน ห เป ย เจ ยงซ ฝ เจ ยน เจ ยงซ เจ อเจ ยง 90

97 74 列当 Liè dāng เล กต น ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Orobanche coerulescens [ 甾醇 三萜类 氨基酸 原儿茶醛 ; 水苏糖 Sterols, triterpenoids, amino acids, protocatechualdehyde; stachyose (stachyose)] บรรเทาอาการโรคไต แขนขาอ อนแรง ท องร วง อาหารไม ย อย บ าร ง กระด ก [ราก] สถานท พบในประเทศจ น 内蒙古 山西 陕西 山东 湖北 Nèiménggǔ, Shānxī, Shǎnxī, Shāndōng, Húběi มองโกเล ยใน ซานซ ส านซ ซานตง ห เป ย 91

98 75 龙眼肉 Lóngyǎn ròu เหล ง หง ง เน ก เน อล าใย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Dimocarpus longan Lour. [ 葡萄糖 (glucose)26.91%, 蔗糖 (sucrose)0.22%, 酸类 ( 以酒石酸计 )1.26%, 腺嘌吟 (adenine) 和胆碱 (choline)] บ าร งเล อด,ห วใจ,ม าม [เน อ] สถานท พบในประเทศจ น 福建 台湾, 广东, 广西, 云南 Fújiàn, Táiwān, Guǎngdōng, Guǎngxī, Yúnnán ฝ เจ ยน, ไต หว น, กวางต ง, ย นนาน 92

99 76 绿豆 Lǜdòu เหล กเต า ถ วเข ยว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Vigna radiata (Linn.) Wilczek. [ 胡萝卜素 Húluóbo sù (carotene), 核黄素 hé huáng sù (riboflavine); 蛋白质以球蛋白类 dànbáizhí yǐ qiú dànbái lèi (blobulin)] สถานท พบในประเทศจ น 河南 河北 山东 安徽 ลดไข อาเจ ยน หอบห ด ละลายเสมหะ ปวดห ว ว งเว ยน ตาลาย ช วย ข บป สสาวะ ถอนพ ษ [เมล ด] Hénán,Héběi, Shāndōng, Anhuī เหอหนาน, เหอเป ย, ซานตง อานฮ ย 93

100 77 绿豆草 Lǜdòu cǎo เล งเต าเช า หญ าถ วเข ยว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Nasturtium montanum Wall Vitamins, Rorippa hormone, protein, carotene, Rorippa amide ได ร บบาดเจ บ อาการท องเส ย เจ บคอ ข บป สสาวะ ไอเป นเล อด แผลในปาก ด บพ ษ ท าให เล อดเย น [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 潮汕 Cháoshàn ฉาวซ าน (แต จ ว) 94

101 78 罗汉果 Luóhànguǒ หล อฮ งก วย ล กอรห นต [สารประกอบทางเคม ในพ ช Fairy fruit (Cucurbitaceae) [ 汉果甙 Hàn guǒ dài mogroside), 甜度是蔗糖 tián dù shì zhètáng(srcrose), D- 甘露醇 D-gānlù chún (D-mannitol), 葡萄糖 pútáotáng(glucose), 果糖 guǒtáng (fructose), 维生素 C wéishēngsù(vitamin C) 亚油酸 Yà yóu suān(linoleic acid), 油酸 yóu suān(oleic acid), 棕榈酸 zōnglǘ suān(palmitic acid), 硬脂酸 yìng zhī suān(stearic acid), 棕榈油 酸 zōnglǘ yóu suān(palmitoliec acid), 肉豆蔻酸 ròu dòukòu suān (myristic acid), 月桂酸 yuèguì suān(lauric acid), 癸酸 guǐ suān (decanoic acid) ] ร กษาอาการไอ เจ บคอ คออ กเสบ ข บเสมหะ โรคกระเพาะ เฉ ยบพล น ท องผ ก [ผล] สถานท พบในประเทศจ น 南方, 广西 广东 湖南 Nánfāng,Guǎngxī, Guǎngdōng, Húnán บร เวณตอนใต ของประเทศจ น เช น กว างซ กว างตง ห หนาน 95

102 79 马蹄金 Mǎtí jīn เบ เต ยก ม หญ ารอยเท าม า [สารประกอบทางเคม ในพ ช Dichondra repens [ 委陵菜酸 Wěi líng cài suān (tormentic acid) 尿嘧啶 niào mìdìng (uracil) 茵芋甙 yīn yù dài (skimmin) 甘油 gānyóu (glycerin)n-(-n- 苯甲酰基 -L- 苯丙氨酰基 -N-běn jiǎ xiānjī- L-běn bǐng ān xiānjī)-o- 乙酰基 -L- 苯丙氨醇 O-yǐxiān jī-l-běn bǐng ān chún (N-(N-benzoyl-L-phenylalanl-)-O-actyl-Lphenylalano)] ร กษาอาการโรคบ ด หนอง บวม ต ม ถอนพ ษง และบาดเจ บ ฟกช า [ใบ ] สถานท พบในประเทศจ น พบในท กพ นท ทางตอนใต แม น าฉางเจ ยง 96

103 80 茅根 Máogēn เหม าก ง รากหญ าคา [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Imperata cylindrical [ 芦竹素 Lú zhú sù (arundoin), 印白 茅素 yìn báimáo sù (cylindrin), 薏苡素 yìyǐ sù (coixol), 羊齿烯醇 yáng chǐ xī chún (fernenol), 西米杜鹃醇 xī mǐ dùjuān chún (simiarenol), 异山柑子萜醇 yì shān gānzi tiē chún (isoarborinol), 白头翁素 báitóuwēng sù (anemonin) 豆甾醇 Dòu zāichún (stigmasterol), β- 谷甾醇 b-gǔ zāichún (b-sitosterol), 菜油甾醇 càiyóu zāichún (camposterol), 蔗糖 zhètáng (sucros), 葡萄糖 pútáotáng (glucose) 果糖 guǒtáng (fructose), 木糖 mù táng (sylose); 枸橼酸 Jǔ yuán suān (cittic acid) 草酸 cǎosuān (oxalic acid) 苹果酸 píngguǒ suān (malic acid) ] ล างพ ษ อาเจ ยนเล อด เล อดในป สสาวะ โรคด ซ าน ลดไข กระหายน า อาเจ ยน ไอ ห ามเล อด ข บป สสาวะ [ราก] สถานท พบในประเทศจ น 台湾 广东 海南 Táiwān, Guǎngdōng, Hǎinán ไต หว น กว างตง ไห หนาน 97

104 81 没药 Mò yào หมกเอ ยะ ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Commiphora myrrha Eng1. [α 及 β 罕没药酸 A jí b hǎn mò yào suān (heerabomyrrholic acid), α, β 及 γ 没药酸 a, b jí g mò yào suān (commiphoric acid), 没药尼酸 mò yào ní suān (commiphorinic acid), α 及 β- 罕没药酚 a jí b-hǎn mò yào fēn (beerabomyrrhol), 没药树脂 mò yào shùzhī (heeraboresene), 没药帖醇 mò yào tiē chún (commiferin)] ช วยการไหลเว ยนของเล อด ร กษาอาการเจ บหน าอก ปวดท อง ปวดประจ าเด อน ฟกช า ตาบวม [ราก] สถานท พบในประเทศจ น พ ชชน ดน ไม พบในประเทศจ น น าเข ามาจาก Somalia, Ethiopia, southern Arabian, Peninsula 98

105 82 马勃 Mǎ bó เบ แปะ ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Lasiosphaera [ 4,6,8(14),22- 麦角甾四烯 -3- 酮 4,6,8(14),22-Màijiǎo zāi sì xī-3-tóng (ergosta- 4,6,8(14), 22-tetraen-3-one, 5α,8α- 表二氧 -6,22- 麦角甾二烯 -3β- 醇 5a,8a-biǎo èr yǎng-6,22-màijiǎo zāi èr xī-3b-chún (5a,8a-epidioxyergosta-6,22-dien-3b-ol), 油酸 yóu suān (oleicacid), 棕榈酸 zōnglǘ suān (palmitic acid) ] ข บพ ษในปอด ห ามเล อด เจ บคอ ไอ เส ยงแหบ เล อดก าเดา [ผล] สถานท พบในประเทศจ น 安徽 湖北 湖南 甘肃 新疆 贵州 Ānhuī, Húběi, Húnán, Gānsù, Xīnjiāng,Guìzhōu อานฮ ย ห เป ย ห หนาน กานซ ซ นเจ ยง ก ยโจว 99

106 83 马兜铃 Mǎ dōu líng เบ เตาเลง ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Aristolochia debilis [ 马兜铃酸 Mǎ dōu líng suān (Aristolochic acid, 碱木兰花碱 jiǎn mùlán huā jiǎn (Magnoflorine)] ร กษาโรคปอด ไอ ข บเสมหะ ไอเป นเล อด [ ราก] สถานท พบในประเทศจ น 黑龙江 吉林 河北 山东 江苏 安徽 Hēilóngjiāng, Jílín, Héběi, Shāndōng, Jiāngsū, Ānhuī เฮยหลงเจ ยง จ หล น เหอเป ย ซานตง เจ ยงซ อานฮ ย 100

107 84 牡丹皮 Mǔdānpí โบ ต งพ วย เปล อกรากโบต น ช อทาง พฤกษศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Paeonia suffruticosa Andr. [ 芍药甙 Sháoyào dài (paeonifolrin), 氧化芍药甙 yǎnghuà sháoyào dài (oxypaeoniflorin), 苯甲酰芍药 甙 běn jiǎ xiān sháoyào dài (benzoylpaeoniflorin), 牡丹酚 mǔdān fēn (paeonol), 牡丹酚甙 mǔdān fēn dài (paeonoside), 牡丹酚原 甙 mǔdān fēn yuán dài (paeonollide), 牡丹酚新甙 mǔdān fēn xīn dài (apiopaeonoside), 苯甲酰基氧化芍药甙 běn jiǎ xiānjī yǎnghuà sháoyào dài (benxoyloxy-paeoniflorin), 2,3- 二羟基 -4- 甲氧基苯乙酮 2,3-èr qiāng jī-4-jiǎ yǎng jī běn yǐ tóng (2,3- dihydroy-4-methoxyacetophenone), 3- 羟基 -4- 甲氧基苯乙酮 3- qiǎngjī-4-jiǎ yǎng jī běn yǐ tóng (3-hydroxy-4- methoxyacetophenone), 1,2,3,4,6- 五没食子酰基葡萄糖 1,2,3,4,6-wǔ mòshízǐ xiānjī pútáotáng (1,2,3,4,6- pentagalloylglucose) 没食子酸 mòshízǐ suān (gallic acid) ] ร กษาอาการอาเจ ยน เล อดก าเดาไหล อ จจาระเป นเล อด ประจ าเด อนไม ปกต [เปล อกของราก] 河北 河南 山东 四川 陕西 甘肃 Héběi, Hénán, Shāndōng, Sìchuān, Shǎnxī, Gānsù เหอเป ย เหอหนาน ซานตง เสฉวน ส านซ กานซ 101

108 85 木槿 Mùjǐn บ กเก ง ชบาจ น ช อทาง พฤกษศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Hibiscus syriacus [ 菊黄素 Jú huáng sù (chrysanthemaxanthin), 花药黄质 huāyào huáng zhì (antheraxanthin), 隐黄质 yǐn huáng zhì (cryptoxanthin), 叶黄素 -5,6- 环氧化物 yè huáng sù-5,6-huán yǎng huàwù (lutein-5,6-epoxide). 花瓣含飞燕草素 -3-O- 葡萄糖苷 Huābàn hán fēi yàn cǎo sù-3-o-pútáotánggān (delphinidin-3-o-glucoside), 矢车菊素 -3-O- 葡萄糖苷 shǐ chē jú sù-3-o-pútáotáng gān (cyanidin-3-o-glucoside), 矮牵牛素 -3-O- 葡萄糖苷 ǎi qiān niú sù-3-o-pútáotáng gān (petunidin-3- O-glucoside), 芍药花素 -3-O- 葡萄糖苷 sháoyào huā sù-3-o-pútáotáng gān (peonidin-3-o-glucoside), 锦葵花素 -3-O- 葡萄糖苷 jǐn kuíhuā sù-3- O-pútáotáng gān (malvidin-3-o-glucoside). 花蕾含 β- 胡萝卜素 Huālěi hán b-húluóbo sù (b-carotene), 叶黄素 yè huáng sù (lutein), 木槿粘液质 mùjǐn niányè zhì (hibiscus-mucilage) ] แก ไส ต ง ร ดส ดวง ไอ ตกขาว โรคห ด [เปล อกราก] 河北 湖南 江西 เหอเป ย ห หนาน เจ ยงซ Héběi, Húnán, Jiāngxī 102

109 86 木香 Mùxiāng บ กเฮ ยง โกฐกระด ก [สารประกอบทางเคม ในพ ช Aucklandia lappa Decne [ 木香内酯 Mù xiāng nèi zhǐ (mokko lactone)] ช วยให ลมปราณไหลเว ยนด แก ปวด คลายเม อยล า เบ ออาหาร คล นไส อาเจ ยน ปวดท อง ท องเส ย [รากเหง า] สถานท พบในประเทศจ น 云南 四川 湖北 湖南 贵州 陕西 甘肃 Yúnnán, Sìchuān, Húběi, Húnán, Guìzhōu, Shǎnxī, gānsù ย นนาน เสฉวน ห เป ย ห หนาน ก ยโจว ส านซ กานซ 103

110 87 木贼草 Mù zé cǎo บ กช กเช า หญ าหางม า [สารประกอบทางเคม ในพ ช CommonScouringRushHerb [ 烟碱 Yān jiǎn (nicotine), 犬问荆碱 quǎn wèn jīng jiǎn (palustrine), 山柰酚 -3- 槐糖甙 -7- 葡萄糖甙 shān nài fēn-3-huái táng dài-7-pútáotáng dài (kaempferol-3-sophoroside-7-glucoside), 山柰酚 -3- 槐糖甙 shān nài fēn-3-huái táng dài (kaempferol-3- sophoroside) ] ฆ าเช อ โรคสะเก ดเง น แก อ กเสบ ข บป สสาวะ แก ไข หว ด ไอ ตาพร า ม ว [ล าต น] สถานท พบในประเทศจ น 黑龙江 吉林 辽宁 河北 安徽 湖北 四川 贵州 云南 山西 陕西 甘肃 内蒙古 新疆 青海 Hēilóngjiāng, Jílín, Liáoníng, Héběi, ānhuī, Húběi, Sìchuān, Guìzhōu, Yúnnán, Shānxī, Shǎnxī, Gānsù, Nèiménggǔ, Xīnjiāng, Gīnghǎi เฮยหลงเจ ยง จ หล น เหล ยวหน ง เหอเป ย อานฮ ย ห เป ย เสฉวน ก ย โจว ย นนาน ซานซ ส านซ กานซ มองโกเล ยใน ซ นเจ ยง ช งห าย 104

111 88 蔓荆子 Mànjīngzi หม งเกงก คนท สอ [สารประกอบทางเคม ในพ ช Vitex rotundifolia [ 莰烯 Kǎn xī (Camphene), 蒎烯 pài xī (Pinene)] แก หว ด ปวดห ว ปวดฟ น ตาบวม ปวดตา น าตาไหล [ดอก] สถานท พบในประเทศจ น 山东 江西 浙江 福建 Shāndōng, Jiāngxī, Zhèjiāng,Fújiàn ซานตง เจ ยงซ เจ อเจ ยง ฝ เจ ยน 105

112 89 枇杷叶 Pípá yè ป แป เฮ ยะ ใบป แป [สารประกอบทางเคม ในพ ช Eriobotrya japonica Thunb. [ 橙花叔醇 Chéng huā shū chún (nerolidol), 金合歡醇 jīn héhuān chún (farnesol). (ใบ) 苦杏仁甙 kǔ xìngrén dài (amygdalin), 酒石酸 jiǔshísuān (tartaric acid), 枸櫞酸 jǔ yuán suān (citric acid), 蘋果酸 píngguǒ suān (malic acid), 齊墩果酸 qí dūn guǒ suān (oleanolic acid), 熊果酸 xióng guǒ suān (ursolic acid), 2a- 羥基熊果酸 2a-qiǎngjī xióng guǒ suān (2a-hydroxyursolic acid), 6a,19a- 二羥基熊果酸 6a,19a-èr qiāng jī xióng guǒ suān (6a,19a-dihydroxyursolic acid), 馬斯里酸 mǎ sī lǐ suān (maslinic acid), 枇杷佛林 pípá fūnán (eriobofuran), 枇杷呋喃 pípá fú lín (loguatifolin)a, 金絲桃甙 jīn sī táo dài (hyperoside) ] แก ไอ ละลายเสมหะ [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 广东 江苏 浙江 福建 湖北 Guǎngdōng, Jiāngsū, Zhèjiāng, Fújiàn, Húběi กว างโจว เจ ยงซ เจ อเจ ยง ฝ เจ ยน ห เป ย 106

113 90 蒲黄 Púhuáng โพ ะอ ง ต นหางแมว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Cattail Pollen [1.Typha angustifolia L.2.Typha latifolia L3.Typha orientalis Preel4.Typha angustata Bory et Chaub.] ร กษาอาการอาเจ ยนเป นเล อด เล อดก าเดาไหล ตกเล อด ใช ห ามเล อด จากบาดแผล แก ปวดประจ าเด อน [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 东北 华北 西北 华东及河南 湖北 广西 四川 贵州 云南 Dōngběi, Huáběi, Xīběi, Huádōng,Hénán,Húběi, Guǎngxī, Sìchuān, Guìzhōu, Yúnnán ภาคตะว นออกเฉ ยงเหน อ ภาคเหน อ ภาคตะว นตกเฉ ยงเหน อ ภาค ตะว นออก และพ นท มณฑลเหอหนาน ห เป ย กว างซ เสฉวน ก ยโจว และ ย นนาน 107

114 91 前胡 Qiánhú จ อยโอ ว ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Peucedanum praeruptorum [1.Peucedanum praeruptorum Dunn2.Angelica decursiua (Miq.) Franch. Et Saw. [Porphyroscias decursiua Miq.; Peucedanum decursiuum (Miq.) Maxim.] ละลายเสมหะ แก อาการไอ ต วร อน [ราก] สถานท พบในประเทศจ น 湖北 甘肃 福建 安徽 江西 湖南 贵州 四川 广西 江苏 Húběi, Gānsù, Fújiàn, ānhuī, Jiāngxī, Húnán, Guìzhōu, Sìchuān, Guǎngxī, Jiāngsū มณฑลห เป ย กานซ ฝ เจ ยน อานฮ ย, เจ ยงซ, ห หนานก ยโจว, เสฉวน, เจ ยงซ 108

115 92 青黛 Qīngdài แชไต ไม ม ช อภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช สถานท พบในประเทศจ น 福建 云南 江苏 Acanthaceae Baphicacanthus cusia (Nees)Bremek. Polygonum tinctorium Ait. Isatis indigotica Fort. แกร อนใน ถอนพ ษ หย ดเล อดก าเดาไหล ไอเป นเล อด แน นหน าอก [ดอก] Fújiàn, Yúnnán, Jiāngsū ฝ เจ ยน ย นนาน เจ ยงซ 109

116 93 青皮 Qīngpí แชผ วย ผ วส มเข ยว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Citrus Undeveloped Exocarpium [synephrine acetate] ช วยให ลมปราณไหลเว ยนด ช วยย อย [เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น 江苏 安徽 浙江 江西 台湾 湖北 湖南 广东 广西 海南 四川 贵州 云南 Jiāngsū, ānhuī, Zhèjiāng, Jiāngxī, Táiwān, Húběi, Húnán, Guǎngdōng, Guǎngxī, Hǎinán, Sìchuān, Guìzhōu, Yúnnán เจ ยงซ อานฮ ย เจ อเจ ยง ไต หว น ห เป ย ห หนาน กว างตง กว างซ ห าย หนาน ซ อชวน ก ยโจว ย นนาน 110

117 94 肉豆蔻 Ròudòukòu เน กเต าควง จ นทน เทศ [สารประกอบทางเคม ในพ ช Myristica fragrans [myristicin] สถานท พบในประเทศจ น 广东 广西 云南 แก ท องเส ย ช วยให ลมปราณไหลเว ยนด แก ปวดแน นท อง [เน อ ผลไม ] Guǎngdōng, Guǎngxī, Yúnnán กว างตง กว างซ ย นนาน 111

118 95 三七 Sānqī ซาฉ ก ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Panax pseudo-ginseng var. notoginseng [Saponin] สลายค งเล อด ห ามเล อด ช วยให เล อดไหลเว ยนด ร กษาความด นลห ต ส ง โลห ตจาง แก ปวด [ราก] สถานท พบในประเทศจ น 云南 广西 江西 四川 Yúnnán, guǎngxī, jiāngxī, sìchuān ย นนาน กว างซ เจ ยงซ เสฉวน 112

119 96 桑叶 Sāngyè ซ งจ บ ใบหม อน [สารประกอบทางเคม ในพ ช Folium Mori[inokosterone) 脱皮甾酮 (ecdysterone) β- 保甾醇 芸香甙 桑甙 (morocetin) 异槲皮甙 伞形花内酯 (umbelliferone) 东莨菪甙 (scopolin) α- β- 已烯醛 (α-,β-hexenal) 葫芦巴碱 (trigonelline] ลดความด นโลห ต ลดเบาหวาน ลดความข นของเล อด ข บป สสาวะ [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 浙江 江蘇 安徽 湖南 四川 廣東 Zhèjiāng, Jiāngsū, ānhuī, Húnán, Sìchuān, Guǎngdōng เจ อเจ ยง เจ ยงซ อานฮ ย ห หนาน เสฉวน กว างตง 113

120 97 桑枝 Sāng zhī ซ งก ก งหม อน [สารประกอบทางเคม ในพ ช Ramulus Mori. [ 茎含黄酮成分桑素 (Mulberrin) 桑色烯 (Mulberrochromene) 环桑索(Cy- clomulberrin) 环桑色烯 (Cyclomulberrochromene) 木树含桑色素(Morin) 杨树宁 (Cudranin) 桑酮(Ma-clurin) 四羟基芪 (Tetrahydroxystilbene) 二氢桑色素 (Dibydromorin) 二氢山柰酚 (Dihydrokaempfe-rol)] ร กษาอาการปวดบวมตามข อ ปวดบวมตามแขนตามขา [ก ง] สถานท พบในประเทศจ น 浙江 江蘇 安徽 湖南 四川 廣東 Zhèjiāng, Jiāngsū, ānhuī, Húnán, Sìchuān, Guǎngdōng เจ อเจ ยง เจ ยงซ อานฮ ย ห หนาน เสฉวน กว างตง 114

121 98 砂仁 Shā rén ซ วย ง ล กเร ว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Amomum villosum Lour. [borneol) β- 谷甾醇 (βsitosterol) 乙酸龙脑酯 (borneol acetate) 香草酸 (borneol acetate) 原儿茶 (protocatechuic acid) 槲皮素 (quercetin) 异槲皮苷 (isoquercitrin] ข บช น แก คล นไส ท องเด น [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น 广东 广西 云南 Guǎngdōng, Guǎngxī, Yúnnán กวางต งกวางส ย นาน 115

122 99 石蒜 Shí suàn เจ ยะเซ ง ไม ม ช อภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Lycoris radiate [ 含石蒜碱 (lycorine) 加兰他敏 (galanthamine) 石蒜胺碱 (lycora-mine)] ข บช น แก คล นไส, ท องเด น [เมล ดจากดอก] สถานท พบในประเทศจ น 浙江 江苏 安徽 江西 福建 湖北 广东 广西 四川 贵州 云南 山东 河南 陕西 Zhèjiāng, jiāngsū, ānhuī, jiāngxī, fújiàn, húběi, guǎngdōng, guǎngxī, sìchuān, guìzhōu, yúnnán, shāndōng, hénán, shǎnxī เจ อเจ ยง เจ ยงซ อานฮ ย เจ ยงซ ฝ เจ ยน ห เป ย กวางต ง กวางส เสฉ วน ก ยโจว ย นนาน ซานตง เหอหนาน ส านซ 116

123 100 山厚合 Shānhòuhé ซ วเก าฮะ ไม ม ช อภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Solidago decurrens Lour. 叶含芦丁和槲皮甙 (quercitrin); 种子含皂甙 ; 全草含有咖啡酸 (caffeic acid) 绿原酸 (chlorogenic acid) 黄酮类 槲皮素 (quercetin) 芦丁 (rutin) 山柰醇葡萄糖甙 矢车菊双甙 ( 为矢车菊素 -3,5- 二葡萄糖甙,cyanidin-3,5- diglucoside) ไล ลม แก พ ษ แก ปวด [ดอก] สถานท พบในประเทศจ น 江苏 浙江 江西 湖南 湖北 广西 广东 四川 贵州 Jiāngsū, Zhèjiāng, Jiāngxī, Húnán, Húběi, Guǎngxī, Guǎngdōng, Sìchuān, Guìzhōu เจ ยงซ เจ อเจ ยง เจ ยงซ ห หนาน ห เป ย กว างซ กว างตง เสฉวน ก ยโจว 117

124 101 商陆 Shāng lù เซ ยงล ก ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Phytolacca acinosa [ 商陆碱 (Phytolaccine) 商陆酸 (Esculentic acid), 商陆皂甙元 A B C(Phytolaccagenin A B C), 商陆毒素 (Phytolaccatoxin) 氧化肉豆蔻酸 (Oxyristic acid) 三萜酸 (Jaligouic acid) 皂甙和多量硝酸钾. 商陆中亦含降压成分 γ- 氨基丁酸. 垂序商陆根中含商陆皂甙 A B D E F D2(Phytolaccoside A B D E F D2) 商陆皂甙元 加利果酸 (Jaligonic acid)] ข บป สสาวะ แก อาการปวด บวมจากพ ษ [เหง า] สถานท พบในประเทศจ น 广布于长江以南 Guǎng bù yú chángjiāng yǐ nán ม กระจายท วไปบร เวณพ นท ใต แม น าฉางเจ ยง 118

125 102 蛇床子 Shé chuángzi จ วฉ งจ ผ กช ล อม [สารประกอบทางเคม ในพ ช Cnidium monnieri(l.)cuss [ 蒎烯 (l-pine-ne) 莰烯 (l-camphene) 异成酸龙脑酯 (Bornyl isovalerate) 异龙脑 (Isoborneol)] ฆ าเช อโรค แก อาการค น อ บช นท อว ยวะเพศ [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น 河北 山东 浙江 江苏 四川 Héběi, Shāndōng, Zhèjiāng, Jiāngsū, Sìchuān เหอเป ย ซานตง เจ อเจ ยง เจ ยงซ เสฉวน 119

126 103 神曲 Shénqū ส งข ก ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Massa Medicata Fermentata [ 酵母制剂,,,, Yeast preparations, 淀粉酶 yeast, 酵母菌 amylase, 维生素 B 复合体 vitamin B complex, ergosterol 麦角甾醇 (ergosterol),] ร กษาอาการอาหารไม ย อย ท องอ ดเฟ อ อาเจ ยน ท องเส ย [ราก] สถานท พบในประเทศจ น พบได ท วไปในท กพ นท ของประเทศจ น 120

127 104 生薄荷 Shēng bòhé แซป อห อ สะระแหน [สารประกอบทางเคม ในพ ช Mentha haplocalyx Briq [ 胡椒薄荷 (Peppermint) 及綠薄荷 (Spearmint)] ร กษาอาการหน าม ด ว งเว ยน แน นหน าอก [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น พบได ท วไปในท กพ นท ของประเทศจ น 121

128 105 生艾 Shēng ài แซไหง โกฐจ ฬาล าพา [สารประกอบทางเคม ในพ ช Artemisia argyi [ 萜品烯醇 -4(Terpinenol-4) β- 石竹烯 (β-caryophyllene) 蒿醇 (Artemisia alcohol) 芳樟醇 (Linalool) 樟脑 (Camphorae) 龙脑 ( 冰片 Borneol) 桉油素 (Cineol,Eucalyptol) 以及水芹烯 (Phellandrene) 毕澄茄烯 (Cadinene) 侧柏醇 (Thujyl alcohol)] ใบข บลม ระง บโลห ต แก ช าใน [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 黑龙江 吉林 辽宁 河北 山东 安徽 江苏 浙江 广东 广西 江西 湖南. Hēilóngjiāng, Jílín, Liáoníng, Héběi, Shāndōng, ānhuī, Jiāngsū, Zhèjiāng, Guǎngdōng,Guǎngxī, Jiāngxī, Húnán. เฮยหลงเจ ยง จ หล น เหล ยวหน ง เหอเป ย ซานตง อานฮ ย เจ ยงซ เจ อเจ ยง กวางต ง กวางส เจ ยงซ ห หนาน 122

129 106 石榴皮 Shíliú pí เจ ยะหล วผ วย เปล อกท บท ม [สารประกอบทางเคม ในพ ช Punica granatum L.[ 果皮含鞣质 (tannin), 蜡 (wax), 树脂 (resin),d- 甘露醇 (D-mannitol), 粘液质 (mucilage), 没食子酸 (gallic acid), 四聚没食子酸 (tetrameric gallic acid), 苹果酸 (malic acid), 反油酸 (elaidic acid), 异槲皮苷 (isoquercetrin), 果胶 (pectin), 树胶 (gum), 草酸钙 (calcium oxalate), 菊糖 (inulin), 矢车菊素 -3- 葡萄糖苷 (cyanidin-3- gluco-side), 矢车菊素 -3,5- 二葡萄糖苷 (cyanidin-3,5- diglu-coside), 蹄纹天竺素 -3- 葡萄糖苷 (pdargonidin-3- glucoside), 蹄纹天竺素 -3,5- 二葡萄糖苷 (pelargonidin-3, 5-diglucoside) 从鞣质中分得 : 石榴皮苦素 (gra-natin)a B, 石榴皮鞣质 (punicalin),2,3-0- 连二没食子酰石榴皮鞣质 (punicalagin) ] แก ท องเส ย ฆ าพยาธ ห ามเล อด [เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น 福建 台湾 广东 广西 Fújiàn,Táiwān, Guǎngdōng, Guǎngxī ฝ เจ ยน, ไต หว น, กวางต ง, กวางส 123

130 107 酸枣仁 Suānzǎorén ซ งจ อย ง เมล ดท อเปร ยว [สารประกอบทางเคม ในพ ช Zizyphi Spinosi Semen [ 含酸枣仁皂甙 A B(jujuboside A,B) 白桦脂酸 (betulinic acid) 白桦脂醇 (betulin) 黄酮 Flavonoids 脂肪油 fatty oil 蛋白质, protein] ช วยเจร ญอาหาร แก อาการหน าม ด ว งเว ยน ท าให นอนหล บสบาย [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น 辽宁 内蒙古 河北 河南 山东 山西 陕西 甘肃 安徽 江苏 Liáoníng, Nèiménggǔ, Héběi, Hénán, Shāndōng, Shānxī, Shǎnxī, Gānsù, ānhuī, Jiāngsū เหล ยวหน ง มองโกเล ย เหอเป ย เหอหนาน ซานตงซานซ ส านซ กานซ อานฮ ย เจ ยงซ 124

131 108 苏叶 Sū yè โซวเอ ยะ ไม ม ช อภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช สถานท พบในประเทศจ น 江苏, 湖北 Jiāngsū, Húběi เจ ยงซ, ห เป ย Perilla frutescens [ 白苏醛 (perillaldehyde), 柠檬烯 (limonene),β- 丁香烯 (β-caryophyllene),α- 香柑汕烯 (αbergamotene) 及芳樟醇 (linlaool)] ช วยข บเหง อ ร กษาอาการปวดห ว หน าม ด ม น ว งเว ยน อาเจ ยน [ใบ] 125

132 109 桃仁 Táorén ท อย ง เมล ดในของล กท อ ช อทาง พฤกษศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Semen Persicae [ 苦杏仁甙 (amygdalin),24- 亚甲基环木菠萝烷醇 (24-methylene cycloartanol), 柠檬甾二烯醇 (citrostadienol), 7- 去氢燕麦甾醇 (7-dehydroavenasterol), 野樱甙 (prunasin),β- 谷甾醇 (β-sitosterol), 菜油甾醇 (campesterol),β- 谷甾醇 -3- O-β-D- 吡喃葡萄糖甙 (β-sitosterol-3-o-β-d-glucopyranoside), 菜油甾醇 -3-O-β-D- 吡喃葡萄糖甙 (campesterol-3-o-β-dglucopyranoside),β- 谷甾醇 -3-O-β-D-(6-O- 棕榈酰 ) 吡喃葡萄糖甙 (β-sitosterol3-o-β-d-(6-o-palmityl)glucopyranoside), β- 谷甾醇 -3-O-β-D-(6-O- 油酰 ) 吡喃葡萄糖甙 (β-sitosterol3-oβ-d-(6-0-oleyl)glucopyranoside), 菜油甾醇 -3-O-β-D-(6-O- 棕榈酰 ) 吡喃葡萄糖甙 (campesterol3-o-β-d-(6-o-palmityl) glucopyranoside), 菜油甾醇 -3-O-β-D-(6-O- 油酰 ) 吡喃葡萄糖甙 (campesterol3-o-β-d-(6-o-o-leyl)glucopyranoside), 甲基 -a- D- 呋喃果糖甙 (methyl-a-d-fructofuranoside), 甲基 -β-d- 吡喃葡萄糖甙 (methyl-β-d-glucopyranoside), 色氨酸 (tryptophane), 葡萄糖 (glucose) 及蔗糖 (sucrose) ] ช วยให เล อดและลมปราณไหลเว ยนด หล อล นล าไส ร กษาอาการท องผ ก ปวด ประจ าเด อน ประจ าเด อนไม ปกต [เมล ด] 辽宁 河北 河南 山东 四川 云南 Liáoníng, Héběi, Hénán, Shāndōng, Sìchuān, Yúnnán เหล ยวหน ง เหอเป ย เหอหนาน ซานตง เสฉวน ย นนาน 126

133 110 通草 Tōngcǎo ทงเช า ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Trevesia palmate [ 叶含通脱木皂甙 L-Ⅱa L-Ⅱb L- Ⅱc L-Ⅱd(papyrioside L-Ⅱa L-Ⅱb L-Ⅱc L-Ⅱ d), 其中 L-Ⅱa 是 L-Ⅱc 的后生产物, 而 L-Ⅱb 也可能是 L-Ⅱd 的后生产物 [4], 还含通脱木皂甙元 A-J (paryriogenin A-J), 及原通脱木皂甙元 A1 A2 (propapyriogenin A1 A2) 和槲皮甙 (quercitrin)] ข บป สสาวะ ข บน านม [ก ง ก าน ] สถานท พบในประเทศจ น 陕西 江西 台湾 湖北 湖南 广东 广西 Shǎnxī,Jiāngxī, Táiwān, Húběi, Húnán, Guǎngdōng, Guǎngxī ส านซ เจ ยงซ ไต หว น ห เป ย ห หนาน กวางต ง กวางส 127

134 111 通天连 Tōngtiān lián ท งท เหล ยง ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Tylophora koi Merr. [ 娃儿藤定碱 (Tylophorinidine) ] แก ปวดท อง แก พ ษง ล างพ ษ แก หว ด [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 广东 广西 Guǎngdōng, Guǎngxī กวางต ง กวางส 128

135 112 兔丝子 Tùsīzi โถ วซ จ เมล ดฝอยทอง [สารประกอบทางเคม ในพ ช Cuscuta chinensis Lam. [ 槲皮素 (quercetin), 紫云 (astragalin), 金丝桃甙 (hyperin) 及槲皮素 -3-O-β-D- 半乳糖 -7-O-β- 葡萄糖甙 (quercetin-3-o-β-d-galactoside-7-o-β-glucoside)] บ าร งไต ร กษากล มอาการของระบบต บ ร กษาอาการปวดเอว และ ระบบส บพ นธ [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น พบได ท วไปในท กพ นท ของประเทศจ น ม มากในพ นท ภาคเหน อ 129

136 113 天南星 Tiānnánxīng เท ยนน าแซ วงศ บอน [สารประกอบทางเคม ในพ ช Arisaema erubcscens (Wall.) Schott [ 1- 乙酰基 -β- 咔啉 (l-acetyl-β-carboline), β- 谷甾醇 (β-sitosterol), β- 咔啉 (β-carboline) 掌叶半夏碱乙 (pedatisectine B) 尿嘧啶 (uracil), 菸酰胺 (nicotinamide),5- 甲基脲嘧啶 (5- methyl-uracil,thymine), 棕榈酸及 2- 甲基 -3- 羟基吡啶 (2- methyl-3-hydroxy-pyridne)] ละลายเสมหะ ข บลม แก ปวด ลดบวม [ห วและเหง า] สถานท พบในประเทศจ น 四川 贵州 云南 广西 湖南 陕西 甘肃 安徽 浙江 河北 Sìchuān, Guìzhōu, Yúnnán, Guǎngxī, Húnán, Shǎnxī, Gānsù, ānhuī, Zhèjiāng, Héběi เสฉวน ก ยโจว ย นนาน ห หนาน ส านซ กานซ อานฮ ย เจ อเจ ยงเหอ เป ย 130

137 114 五加皮 Wǔ jiā pí โหงวเก ยผ วย ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Eleutherococcus gracilistylus [ 香甙 (syringin), 刺五加甙 (eleutheroside)b1, 即是异春皮定 -α-d- 葡萄糖甙 (isofraxidin-α-d-glucoside), 右旋芝麻素 (sesamin),16α- 羟基 -(-)- 贝壳松 -19- 酸 [16αhydroxy-(-)-kauran-19-oic acid),β- 谷甾醇 (βsitosterol),β- 谷甾醇葡萄糖甙 (β-sitosterol glucoside), 硬脂酸 (stearc acid), 棕榈酸 (palmitic acid), 亚麻酸 (linolenic acid) 及维生素 A B1] แก ปวดข อ ปวดตามเส นเอ น บ าร งสมอง ช วยความจ า ข บ ป สสาวะ [เปล อก] สถานท พบในประเทศจ น 湖北 河南 安徽 四川 Húběi, Hénán, ānhuī, Sìchuān ห เป ย เหอหนาน อานฮ ย เสฉวน 131

138 115 细辛 Xìxīn ซ ซ น ไม ม ช อในภาษาไทย ช อทาง พฤกษศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Asarum sieboldii [a- 蒎烯 (a-pinene) 樟烯 (camphene) β- 蒎烯 (βpinene) 月桂烯 (myrcene) 香桧烯 (Sabinene) 柠檬烯 (limonene) 1,8- 桉叶素 (1,8-cineole) 对 - 聚伞花素 (p-cymene) Y- 松油烯 (Yterpinene) 异松油烯 (terpinolene) 龙脑 (borneol) 优葛缕酮 (eucarvone) 爱草脑 (estcmlibagole) 2- 异丙基 -5- 甲基茴香醚 (2- isopropyl-5-methylanisole) 3,5- 二甲氧基甲苯 (3,5-dimetho-xytoluene) 黄樟醚 (safrole) 甲基丁香油酚 (methyl eugenol) 细辛醚 (asaricin) 肉豆蔻醚 (myristicin) 榄香脂素 (elemicin) β- 水芹烯 (β-phellanrene) β- 松油烯 (β-terpinene) 3,4- 二甲基 -2,4,6- 辛三烯 (3,4-dimethyl-2,4,6- octatcmlibiene) 表樟脑 (Epica-mphor) 异龙脑 (isoborneol) a- 松油醇 (a-terpineol) 十五烷 (Pen-tadecane) β- 甜没药烯 (β-bisablene) 2- 甲氧基黄樟醚 (croweacin) 卡枯醇 (kakuol) 细辛脑 (asarone) N- 异丁基十二碳四烯酸胺腔 (N-isobutyldodecateTCMLIBaeneamide) 另含和乌胺 (hi-genamine) ] แก ปวดห ว ปวดฟ น ปวดตามข อกระด ด แก ไอ แก หว ด ช วยละลายเสมหะ ค ดจม ก [ท กส วนของพ ช] 浙江 河南 山东 河北 江西 陕西 四川 安徽 Zhèjiāng, Hénán, Shāndōng, Héběi, Jiāngxī, Shǎnxī, Sìchuān, ānhuī เจ อเจ ยง เหอหนาน ซานตง เหอเป ย เจ ยงซ ส านซ เสฉวน อานฮ ย 132

139 116 溪黄草 Xī huáng cǎo คอยอ งเช า หญ าด หม [สารประกอบทางเคม ในพ ช Rabdosia serra [ 溪黄草素 (rabdoserrin)a B D, 以及尾叶香茶菜素 (excisanin)a,2α- 羟基熊果酸 (2α-hydroxyl-ursolic acid), 熊果酸 (ursolic acid),β- 谷甾醇 (β-sitosterol) 和 β- 谷甾醇甙 (β-sitosterol glucoside) ] ล างพ ษ ด ซ าน ระง บบวม [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 浙江 江西 福建 湖北 湖南 广东 海南 广西 西藏 Zhèjiāng, Jiāngxī, Fújiàn, Húběi, Húnán, Guǎngdōng, Hǎinán, Guǎngxī, Xīzàng เจ อเจ ยง เจ ยงซ ฝ เจ ยน ห เป ย ห หนาน กวางต ง ไหหล า กวางส ท เบต 133

140 117 香附 Xiāng fù เฮ ยงห ไม ม ช อในภาษาไทย ช อทาง พฤกษศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Cyperus rotundus [ 葡萄糖 Glucose8.3%-9.1% 果糖 (fructose)1.0%- 1.7% 淀粉 (starch)40%-41.1% 挥发油 (essenialoil)0.65%-1.4% β- 蒎烯 (β- Pinene) 樟烯 (camphene), 桉叶素 (1,8-cineole) 柠檬烯 (limonene) 对 - 聚伞花素 (p-cymene) 香附子烯 (cyperene) 芹子三烯 (selinatcmlibiene) β- 芹子烯 (β-selinene) α- 香附酮 (α- cyperone) β- 香附酮 (β-cyperone) 绿叶萜烯酮 (patchoulenone)α- 及 β- 莎草醇 (α-rotunol 及 β-rotunol) 香附醇 (Cypero1) 异香附醇 (lsocyperol) 古巴二烯 (copadiene) 环氧莎草奥 (epoxyguaine) 香附醇酮 (cyperolone) 莎草奥酮 (rotundone) 考布松 (dobuson) 及异考布松 (isokobusone),4α,5α- 环氧 -11- 烯 -3α- 桉叶醇 (4α,5α-oxidoeudesm-11-en-3αol), 香附子烯 -2,5,8- 三醇 (sugetcmlibiol) 等 另据报道, 挥发油中含古巴烯 (copaene), 香附子烯,β- 榄香烯 (β-elemene), 丁香烯 (caryophyllene),α- 香附酮, 香附醇, 广藿香烯醇乙酸酯 (patchoulenylacetate), 香附子烯 -2- 酮 -8- 醇乙酸酯 (sugeonylacetate) 根茎又含鼠李素 -3-O- 鼠李糖基 (1-4)- 吡喃鼠李糖甙 [rhamnetin-3-o- rhamnosyl(1-4)-rhamnopyranoside] ] บรรเทาอาการปวด ปร บประจ าเด อนให ปกต ตกเล อด [เหง า] 辽宁 河北 山东 山西 江苏 安徽 浙江 江西 福建 台湾 湖北 湖南 广东 广西 陕西 甘肃 四川 贵州 云南 Liáoníng, Héběi, Shāndōng, Shānxī, Jiāngsū, ānhuī, Zhèjiāng, Jiāngxī, Fújiàn, Táiwān, Húběi, Húnán, Guǎngdōng, Guǎngxī, Shǎnxī, Gānsù, Sìchuān, Guìzhōu, Yúnnán เหล ยวหน ง เหอเป ย ซานตง ซานซ เจ ยงซ อานฮ ย เจ อเจ ยง เจ ยงซ ฝ เจ ยน ไต หว น ห เป ย ห หนาน กวางต ง กวางส ส านซ กานซ เสฉวน ก ยโจว ย นนาน 134

141 118 橡实 Xiàng shí เช ยซ ก ล กโอ ก [สารประกอบทางเคม ในพ ช Coniglobus sphaeroconus [ 无羁萜酮 (friedelin),β- 香树脂酮 (β-amyrenone), 羽扇烯酮 (lupenone),β- 谷甾醇 (β-sitosterol), 豆甾醇 (stigmaserol), 菜油甾醇 (campesterol), 阿拉伯聚糖, 硬脂酸 (stearic acid), 棕榈酸 (palmitic acid), 油酸 (oleic acid)] ห ามเล อด ถอนพ ษ แก ท องเส ย ท องร วง [ผล] สถานท พบในประเทศจ น 湖南 湖北 四川 广东 云南 陕西 甘肃 河南 河北 山西 辽宁 山东 江苏 江西 浙江 Húnán, Húběi, Sìchuān, Guǎngdōng, Yúnnán, Shǎnxī, Gānsù, Hénán, Héběi, Shānxī, Liáoníng, Shāndōng, Jiāngsū, Jiāngxī, Zhèjiāng ห หนาน ห เป ย เสฉวน กวางต ง ย นนาน ส านซ กานซ เหอหนาน เหอเป ย ซานซ เหล ยวหน ง ซานตง เจ ยงซ เจ ยงซ เจ อเจ ยง 135

142 119 小红参 Xiǎo hóng cān โซ ยอ งเซ ยม โสมแดงเล ก [สารประกอบทางเคม ในพ ช Galium elegans [ 三叶鼠尾酮 (triiuganone)a B C, 丹参酮 (tanshinone)Ⅱa ⅡB, 亚甲基丹参醌 (methylenetanshiquinone), 隐丹参酮 (cryptotanshinone), 二氢丹参酮 (dihydrotanshinone)Ⅰ, 丹参酸甲酯 (methyl tanshinonate), 羟基丹参酮 (hydroxytanshinone)Ⅱa, 羟基亚甲基丹参醌 (hydroxymethylenetanshiquinone) 此外还含弥罗松酚 (ferruginol), 柳极酚 (sugiol), 三十酸 (triacontanoic acid), 三十四酸 (tertatriacontanoic acid), 二十八酸 (octacosanoic acid), 十六酸 (hexadecanoic acid), 消施高丝氨酸 (dl-homoserine), 对 - 羟基苯甲酸 (P-hydroxybenzoic acid), 野雅椿酸 (euscaphic acid),2 α- 羟基熊果酸 (2α-hydroxyursolic acid), 鞘蕊花酸 (coleonolic acid) ] ร กษาอาการปวดห ว เว ยนห ว นอนไม หล บ อาเจ ยนเป นเล อด ป สสาวะ อ จาระเป นเล อด ตกเล อด ประจ าเด อนไม ปกต [เหง า] สถานท พบในประเทศจ น 四川 云南 西藏 Sìchuān, Yúnnán, Xīzàng เสฉวน ย นนาน ท เบต 136

143 120 水萍草 Xiǎo píng cǎo จ ยพ ยะเช า ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Spirodela polyrrhiza (L.) Schleid. [ 紫萍含荭草素 (orientin 为 8-C-β-D- 吡喃葡萄糖基木犀草黄素 ) 牡荆素 (vitexin) 芹菜糖 (apiose) 木犀草黄素 (luteolin) 醋酸钾 氯化钾 碘等 青萍含黄酮类 A (1) (flavonoid A(1),C 21H 20O 11) 树脂 甾醇 鞣质 维生素 B B 2] ลมพ ษ แก ค นตามผ วหน ง ข บป สสาวะ [ใบ] สถานท พบในประเทศจ น 广东 广西 Guǎngdōng, Guǎngxī กวางต ง กวางส 137

144 121 小茴香 Xiǎo huíxiāng เส ยวห วยเฮ ยง เมล ดผ กช ลาว [สารประกอบทางเคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Foeniculum vulgare Mill.[ 反式 - 茴香脑 (trans-nethole 63.4%), 其次为柠檬烯 (limonene13.1%), 小茴香酮 (fenchone l2.1%), 其他有爱草脑 (estragole4.7%),γ- 松油烯 (γ-terpinene 2.7%),α- 蒎烯 (α-pinene 1.9%), 月桂烯 (myrcene 0.7%),β- 蒎烯 (βpinene 0.4%), 樟脑 (camphor0.2%), 樟烯 (camphene 0.1%), 甲氧苯基丙酮 (methoxyphenyl acetone 0.1%) 及痕量的香桧烯 (sabinene),α- 水芹烯 (α-phellandrene), 对 - 聚伞花素 (pcymene),1,8- 桉叶油素 (1,8-cineole),4- 松油醇 (4-terpineol), 反式 - 小茴香醇乙酸酯 (trans-fencho- lacetate), 茴香醛 (anisaldehyde)] แก ปวดท อง ปวดประจ าเด อน ปวดอ ณฑะ ท องอ ดเฟ อ อาหารไม ย อย ช วย เจร ญอาหาร [เมล ด] 西北 东北 四川 贵州 内蒙古 山西 陕西 Xīběi, Dōngběi, Sìchuān, Guìzhōu, Nèiménggǔ, Shānxī, Shǎnxī ตะว นตกเฉ ยงเหน อ ภาคตะว นออกเฉ ยงเหน อ มณฑลเสฉวน ก ยโจว มองโกเล ย ซานซ ส านซ 138

145 122 薤白 Xièbái ก แป ะ กระเท ยมโทน [สารประกอบทางเคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Allium macrostemon [ 薤白甙 (macrostemonoside)a D E F, 异菝葜皂甙元 -3-O-β-D- 吡喃葡萄糖基 (1 2) -β-d- 吡喃乳糖甙 (smilagenin-3-o-β-dglucopyranosyl(1 2)-β-D-galactopyranoside), 胡萝卜甙 (daucoaterol), 腺甙 (adenoaine),β- 谷甾醇 (β-sitosterol),21- 甲基二十三 ( 烷 ) 酸 (21- methyl tricosanoic acid), 琥珀酸 (succinicacid), 前列腺素 (prostaglandin)a1 及 B1 ] เจ บหน าอก หายใจข ด [ ห ว] 江苏 浙江 Jiāngsū, Zhèjiāng เจ ยงซ เจ อเจ ยง 139

146 123 咸酸草 Xián suān cǎo เก ยมซ มเก ยะ หญ าเปล อกหอย [สารประกอบทางเคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Oxalis corniculata L.[ 抗坏血酸 (ascorbic acid), 去氢抗坏血酸 (dehydroascorbic acid), 丙酮酸 (pyruvic acid), 乙醛酸 (glyoxalicacid), 脱氧核糖核酸 (deoxyribonucleic acid), 牡荆素 (vitexin), 异牡荆素 (isovitexin), 牡荆素 -2 -Oβ-D- 吡喃葡萄糖甙 (vitexin-2 -O-β- D- glucopyranoside), 以及 17 种化合物 : 如 2- 庚烯醛 (2- heptenal),2- 戊基呋喃 (2-pentylfuran), 反式植醇 (trans- phytol), 并含中性类脂化合物 (neutral lipid), 糖脂 (glycolipide), 磷脂 (phospholipide) 以及脂肪酸 (C10-C14),a- 生育酚 (a-tocopherol),β- 生育酚 (β-tocopherol)] ห ามเล อด ข บลม [ใบ] 广东 广西 Guǎngdōng, Guǎngxī กวางต ง กวางส 140

147 124 鸦胆子 Yā dǎnzi อ าต าจ ราชด ด [สารประกอบทางเคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Brucea javanica Merr.[ 生物碱 ( 鸦胆子碱 Brucamarine 和鸦胆宁 Yatanine) 糖甙 ( 鸦胆灵 Brucealin 鸦胆子甙 Yatanoside 等 ) 酚性成分 ( 鸦胆子酚 Brucenol] ล างพ ษ ร กษาโรคมาลาเร ย [ผลส ก] 广东 广西 Guǎngdōng, Guǎngxī กวางต ง กวางส 141

148 125 饴糖 Yítáng จ อท ง น าตาลข าวมอลท [สารประกอบทางเคม ในพ ช Maltose, MaltSugar ร กษาอาการเหน อยล า อาการปวดท องเฉ ยบพล น ไอแห ง อาเจ ยน กระหายน า เจ บคอ ท องผ ก สถานท พบในประเทศจ น 蒙古 甘肃 新疆 青海 Ménggǔ, Gānsù, Xīnjiāng, Qīnghǎi 142

149 126 薏苡仁 Yìyǐrén อย วบ ล กเด อย ช อทาง พฤกษศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Coix lacryma-jobi L. var. ma-guen (Roman) Stapf [ 薏苡仁酯 (coixenolide), 三酰甘油中亚油酸 (linoleic acid) 棕榈酸 (palmitic acid), 硬脂酸 (stearic acid), 顺 -8- 十八碳烯酸 (cis-8-oc-tadecenoic acid) 一酰甘油中有具搞肿瘤作用的 α- 单油酸甘油酯 (α-monoolein), 甾醇酯中有具促排卵作用的顺 - 反 - 阿魏酰豆甾醇 (cis- trans-feruloylstigmasterol) 和顺 - 反 - 阿魏酰菜油甾醇 (cis- trans-feruloylcampesterol) 等 种仁还含抗补体作用的葡聚糖和酸性多糖 CA-1 CA-2 及降血糖作用的薏苡多糖 (coixan) A B C 种子挥发油含 69 种成分, 其中主要的有已醛 (hexanal), 已酸 (hexanoic acid),2- 乙基 -3- 羟基丁酸已酯 (2-ethyl-3- hydroxy-hexylbutrate),γ- 壬内酯 (γ-nonalactone), 壬酸 (nonanoic acid), 辛酸 (octanoic aid), 棕榈酸乙酯 (ethylpalmitate), 亚油酸甲酯 (methyllinoleate), 香草醛 (vanillin) 及亚油酸乙酯 (ethyllinoleate)] ข บน า ลดบวม บ าร งม าม [เมล ด] 福建 浙江 河北 辽宁 江苏 Fújiàn, Zhèjiāng, Héběi, Liáoníng, Jiāngsū ฝ เจ ยน เจ อเจ ยง เหอเป ย เหล ยวหน ง เจ ยงซ 143

150 127 益智仁 Yì zhì rén เอ ยะต ย ง ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Alpinia oxyphylla Miq [ 桉油精 55% 以及姜烯 (zingiberene) 姜醇 (zinginerol) 1-(4'- hydroxy-3'-methoxyphenyl)-7-phenyl-3- heptanone,yakuchinone-b,trans-1-(4'-hydroxy-3'- methoxyphenyl)-7-phenylheqt-1-en-3one] บ าร งไต ควบค มป สสาวะ ควบค มน าลาย [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น 广东 广西 云南 福建 Guǎngdōng Guǎngxī, Yúnnán, Fújiàn 144

151 128 玉桂 Yù guì เหง กก ย อบเชย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Cinnamomum cassia [ 桂皮醛 (cinnamaldehyde) 醋酸桂皮酯 (cinnamyl acetate) 丁香酚 桂皮酸 笨麗酸乙酸 桂二萜醇 (cinnzeylanol) 乙醯桂二萜醇 (cinnzeylanine) ] แก จ กเส ยด อาเจ ยน ท องเส ย ปวดประจ าเด อน [เปล อกไม ] สถานท พบในประเทศจ น 广西, 广东, 云南 Guǎngxī, Guǎngdōng, Yúnnán กวางต ง กวางส ย นนาน 145

152 129 郁金 Yù jīn อ กก ม ว านนางค า [สารประกอบทางเคม ในพ ช Curcuma aromatic [ 莰烯 (d-cam- phene) 樟脑 (d-camphor) 姜黄烯 (l-α-curcumene 和 l-β- Curcumene); 亦含姜黄素 (Curcumin)] ร กษาอาการเจ บหน าอก ปวดประจ าเด อน เจ บเต านม ม ไข ข บ เสมหะ อาการช ก เล อดก าเดาไหล ด ซ าน ป สสาวะข น [เหง า] สถานท พบในประเทศจ น 浙江 四川 广东 广西 云南 福建 台湾 江西 Zhèjiāng, Sìchuān, Guǎngdōng, Guǎngxī, Yúnnán, Fújiàn, Táiwān, Jiāngxī 146

153 130 郁金香 Yùjīnxiāng อ กก มเฮ ยง ท วล ป ช อทาง พฤกษศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Tulipa gesneriana [ 正 - 二十七烷 (n-heptacosane), 异 - 二十七烷 (iso-heptacosane) 异牡荆素 (isovitexin), 槲皮素 -3- 葡萄甙 (quercetin-3-glucoside), 槲皮素 -3-O-β-D- 龙胆二糖甙 -7-O-β- 葡萄糖醛酸甙 (quercetin-3-o-β-gentiobioside-7-o-βglucuronide), 槲皮素 -3-O-β- 芸香糖甙 -7-O-β- 葡萄糖醛酸甙 (quercetin-3-o-β-rutinoside-7-o-β-glucuronide), 槲皮素 -3-Oβ- 葡萄糖甙 -7-O-β- 葡萄糖醛酸甙 (quercetin-3-o-β-glucoside-7- O-β-glucuronide), 山柰酚 -3- 葡萄糖甙 (kaempferol-3- glucoside), 山柰酚 -3-O-β- 龙胆二糖甙 -7-O-β- 葡萄糖醛酸甙 (kaempferol-3-o-β-gentiobioside-7-o-β-glucuronide), 山柰酚 - 3-O-β- 芸香糖甙 -7-O-β- 葡萄糖醛酸甙 (kaempferol-3-o-βrutinoside-7-o-β-glucuronide), 山柰酚 -3-O-β- 葡萄糖甙 -7-O-β- 葡萄糖醛酸甙 (kaempferol-3-o-β-glucoside-7-o-β-glucuronide)] ห ามเล อด ข บเสมหะ [ดอก] 南京 上海 北京 庐山 Nánjīng, Shànghǎi, Běijīng, Lúshān หนานจ ง เซ ยงไฮ ป กก ง หล ซาน 147

154 131 玉竹 Yù zhú เหง กเต ก ไผ หยก [สารประกอบทางเคม ในพ ช Polygonatum odoratum [ 玉竹粘多糖 (odoratan) 及 4 种玉竹果聚糖 (polygonatum-fructan-o-a,b,c, D), 还含吖丁啶 -2- 羧酸 (azetidin-2-carboxylic acid)] ร กษาโรคเบาหวาน ท าให ปอดช มช น แก ไอ แก กระหายน า [เหง า] สถานท พบในประเทศจ น 河南 江苏 辽宁 湖南 浙江 Hénán, Jiāngsū, Liáoníng, Húnán, Zhèjiāng. เหอหนาน เจ ยงซ เหล ยวหน ง ห หนาน เจ อเจ ยง 148

155 132 远志 Yuǎnzhì เอ ยงจ ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ในพ ช Polygala tenuifolia Willd [ 遠志皂甙 A~g (onjisaponin A~G), 由細葉遠志皂甙元 (presenegenin) 與多種糖結合而成, 如細葉遠志皂甙元與葡萄糖結合成次級皂甙 細葉遠志皂甙 (tenuifolin, presenegenin-b-dglucopyranoside)] แก อาการว ตก เหน อยล า นอนไม หล บ แก ไอ แผลในกระเพาะอาหาร [ราก] สถานท พบในประเทศจ น 东北 华北 西北和华中以及四川 Dōngběi, Huáběi, Xīběi hé Huázhōng yǐjí Sìchuān ภาคตะว นออกเฉ ยงเหน อ ภาคเหน อ ภาคตะว นตกเฉ ยงเหน อ และ ภาคกลางของจ น และมณฑลเสฉวน 149

156 133 紫苏子 Zǐsūzi จ โซวจ งาข ม อน (Perilla) [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Fructus Perillae Argutae [ 不饱和脂肪酸和亚麻酸 (linolenic acid)56.8%, 亚油酸 (linoleic acid)17.6% 回回苏种子含脂类 25.7%, 其中包括三酰甘油占 0%-80%, 二酰甘油, 一酰甘油, 甾醇, 甾醇酯, 结合脂及游离脂肪酸 结合脂中包含卵磷脂 (lecithin), 溶血卵磷脂 (lysolecithin), 单半乳糖基甘油二酯 (monogalactosyldiglyceride), 脑甙脂 (cere-broside), 脑磷脂 (cephalin) 及磷酯酰丝氨酸 (phosphatidylserine) ลดเสมหะ ฆ าเช อ แก ไอ แก หอบ [เมล ด] สถานท พบในประเทศจ น 湖北 江苏 湖南 浙江 安徽 河南 Húběi, Jiāngsū, Húnán, Zhèjiāng, ānhuī, Hénán ห เป ย เจ ยงซ ห หนานเจ อ เจ ยง อานฮ ย เหอหนาน 150

157 134 真珠花菜 Zhēnzhū huá cǎi จ งจ ฮวยไฉ ดอกแก วเม องจ น [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Artemisia lactiflora Wall [ 白花蒿烯醇 lactiflorenol 匙叶桉油烯醇 spathulenol 硫 愈创木薁 S-gua-iazulene 7- 甲氧基香豆精 7- methoxycoumarin 即脱肠草素 her-niarin 气相 色谱检出 α- 蒎烯 α-pinene β- 蒎酸 palmitic acid ] ร กษาอาการบาดเจ บฟกช า ตาฝ าฟาง ประจ าเด อนไม ปกต ผ วหน ง อ กเสบ [ใบ ] สถานท พบในประเทศจ น 南方 Nánfāng บร เวณภาคใต ของประเทศจ น 151

158 135 知母 Zhīmǔ ต บ อ ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Rhizoma Anemarrhenae [ 根茎含知母皂甙 (timosaponin)a-Ⅰ A-Ⅱ A-Ⅲ A-Ⅳ B-Ⅰ B-Ⅱ, 知母皂甙 A-Ⅱ A-Ⅳ 结构尚不明, 知母皂甙 A- Ⅲ 即是知母皂甙 ( zhimrsaponin)a, 又是知母皂甙 ( anemarsaponin ) A1, 知母皂甙 B- Ⅱ 即是原知母皂甙 A-Ⅲ (prototimosaponina-Ⅲ), 还含知母皂甙 (amemarsaponin)a2 即马尔考皂甙元 -3-O-β-D- 吡喃葡萄糖基 (1 2)-β-D- 吡喃半乳糖甙 B marlogenin-3-o-β-d-glucopyranosy ( 1 2 ) -β-dgalactopyranosideb, 去半乳糖替告皂甙 (desgalactotigonin),f- 芰脱皂甙 ( F-gitonin ), 伪原知母皂甙 A- Ⅲ (pseudoprototimosaponina-Ⅲ), 异菝葜皂甙 (smilageninoside) 有学者认为知母皂甙 B-I(timosaponinB-I)] แก ไข ต วร อน แก ไอ ท องผ ก โรคไต [เปล อกไม ] สถานท พบในประเทศจ น 东北 华北 陕西 宁夏 甘肃 山东 江苏 Dōngběi, Huáběi, Shǎnxī, Níngxià, Gānsù, Shāndōng, Jiāngsū ภาคตะว นออกเฉ ยงเหน อ มณฑลส านซ หน งเซ ย กานซ ซานตง เจ ยงซ 152

159 136 栀子 Zhīzi จ อจ ผลพ ดซ อน [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Gardenia jasminoides [ 栀子甙 (gardenoside), 都桷子甙 (geniposide ), 都桷子素龙胆双糖甙 ( genipin-1-gentiobioside ), 山栀甙 (shanzhiside), 栀子酮甙 (gardo-side), 鸡屎藤次甙甲酯 (scandoside methyl ester), 都桷子甙酸 ( geniposidic acid ), 去乙酰基车叶草甙酸 (deacetyl asperulosidic acid), 去乙酰车叶草甙酸甲酯 (methyl deacetyl asperulosidate),10- 乙酰基都桷子甙 (10-acetylgeniposide) 6 - 对香豆酰基都桷子素龙胆双糖甙 ( 6 -p-coumaroyl genipin gentiobio-side)] บ าร งต บ ลดความด นโลห ต ห ามเล อด ลดบวม [ผล] สถานท พบในประเทศจ น 江苏 浙江 安徽 江西 广东 广西 云南 贵州 四川 湖北 福建 台湾 Jiāngsū, Zhèjiāng, ānhuī, Jiāngxī, Guǎngdōng, Guǎngxī, Yúnnán, Guìzhōu, Sìchuān, Húběi, Fújiàn, Táiwān มณฑลเจ ยงซ เจ อเจ ยง อานฮ ย เจ ยงซ กวางต ง ย นนาน ก ยโจว เสฉวน ห เป ย ฝ เจ ยน ไต หว น 153

160 137 枳壳 Zhǐké จ ข ก ไม ม ช อในภาษาไทย [สารประกอบทางเคม ใน พ ช Citrus aurantium L. [1. 酸橙果实含检皮甙 (hesperidin), 新橙皮甙 (neohesperidin), 油皮甙 (naringin), 辛弗林 (synephrine),n- 甲基酪胺 (N-methyltyramine) 果实未成熟时含柚皮甙, 野漆树甙 (rhoifolin), 忍冬甙 (lonicerin)] ลดไข กล อมประสาท ข บความร อน ข บพ ษ [ผล] สถานท พบในประเทศจ น 江苏 浙江 江西 福建 台湾 湖北 湖南 广东 广西 四川 贵州 云南 Jiāngsū, Zhèjiāng, Jiāngxī, Fújiàn, Táiwān, Húběi, Húnán, Guǎngdōng, Guǎngxī, Sìchuān, Guìzhōu, Yúnnán มณฑลเจ ยงซ เจ อเจ ยง เจ ยงซ ฝ เจ ยน ไต หว น ห เป ย ห หนาน กวางต ง กวางส เสฉวนก ยโจว ย นนาน 154

161 138 竹叶 Zhúyè เต กจ บ ใบไผ ช อทาง พฤกษศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในพ ช สถานท พบใน ประเทศจ น Phyllostachys nigra (Lodd.) Munro var. henonis (Mitf.) Stapf ex Rendle [ 竹叶抗氧化物 (AntioxidantofBambooleaves, 简写为 AOB ) AOB 是一种从禾本科 (Graminae ) 竹亚科 (Bambusoideae) 刚竹属 (PhyllostachysSieb.etZucc) 的淡竹犤 Phyllostachysnigravar.hnonis(Bean)StepfexRendle] ลดไข บรรเทาอาการร อนในคอแห ง [ใบ] 长江流域以南和西南 ทางตอนใต ตะว นตกเฉ ยงใต ของแม น าแยงซ 155

162 156

163 ตอนท 3 สม นไพรจ นท น ามาจากส ตว 157

164 139 蚕沙 Cánshā ไฉ ซ ว ข ไหม ช อทางว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ในส ตว ] Bombyx mori Linnaeus [ 白僵菌黄色素 (bassianins) 环酷肽类白僵菌素 (beauvericin) 羟基促脱皮甾醇 (ecdysterone) 色素 3- 羟基犬尿素 (3- hydroxykynurenine)] แก หว ด แก ปวดห ว [ม ลของต วไหม] สถานท พบในประเทศจ น 浙江 四川 河南 江苏 湖南 云南 广东 安徽 甘肃 湖北 山东 辽宁 Zhèjiāng, Sìchuān, Hénán, Jiāngsū, Húnán, Yúnnán, Guǎngdōng, ānhuī, Gānsù, Húběi, Shāndōng, Liáoníng เจ อเจ ยง เสฉวน เหอหนาน เจ ยงซ ห หนาน ย นนาน กวางต ง, อานฮ ย กานซ, ห เป ย, ชานตงเหล ยวหน ง 158

165 140 蚕蛹 Cányǒng ไฉ เอ ยง ด กแด ช อทางว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ในส ตว ] Bombyx mori L. [Unsaturated fatty acids, glycerol acid, lecithin, alcohol, fat-soluble vitamins] แก โรคกระเพาะ ว ณโรค [ท กส วนของด กแด ] สถานท พบในประเทศจ น 江苏 浙江 广东 湖南 湖北 四川 广西 陕西 Jiāngsū, (Zhèjiāng, Guǎngdōng, Húnán, Húběi, Schuān, Guǎngxī, Shǎnxī มณฑลเจ ยงซ เจ อเจ ยง กวางต ง ห หนาน ห เป ย เสฉวน ส านซ 159

166 141 蝉蜕 Chántuì เซ ยมต วย คราบจ กจ นจ น ช อทางว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ใน ส ตว ] 甲壳质 (chitin ), 蝶啶类色素 ; 异黄质喋呤 (isoxanthopterin), 赤蝶呤 (erythropterin), 蛋白质, 氨基酸, 有机酸, 酚类化合物 氨基酸的相对含量以丙氨酸 (alanine), 脯氨酸 (proline) 和天冬氨酸 (asparticacid) 等最高 ; 丝氨酸 (serine), 苏氨酸 (threonine), 谷氨酸 (glutamicacid),β 丙氨酸 (βalanine ), 酪氨酸 (tyrosine ) 和 γ- 氨基丁酸 (γaminobutyricacid) 次之 ; 异亮氨酸 (isoleucine) 苯丙氨酸 (phenylalanine), 亮氨酸 (leucine) 较低 ; 缬氨酸 (valine ), 鸟氨酸 (ornithine ), 蛋氨酸 (methionine) ร กษาอาการไอ หว ด ลมช ก [คราบของต วอ อนจ กจ น] สถานท พบในประเทศจ น 山东 河南 河北 湖北 江苏 四川, 安徽 Shāndōng, Hénán, Héběi, Húběi, Jiāngsū, Sìchuān, ānhuī มณฑลซานตง เหอหนาน เหอเป ย ห เป ย เจ ยงซ เสฉวน อานฮ ย 160

167 142 穿山甲 Chuānshānjiǎ ชวงซ วกะ ต วน ม ช อทางว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ใน ส ตว ] Manis pentadactyla [ 硬脂酸 (stearic acid), 胆甾醇 (cholesterol),n- 丁基 - 二十三 ( 碳 ) 酰胺 (N-butyl tricosylamide), 碳原子数为 的两个脂肪族酰胺, 环 (L- 丝氨酰 -L 酪氨酰 ) 二肽 [cyclo(l-seryl-ltyrosyl)] 和环 (D- 丝氨酰 -L- 酪氨酰 )-L- 酪氨酰二肽 [cyclo(d-seryl-l-tyrosyl)], 天冬氨酸 (aspartic acid), 苏氨酸 (threonine ), 丝氨酸 (serine ) 谷氨酸 ( glutamic acid ), 甘氨酸 (glycine ), 丙氨酸 ( alanine ), 半胱氨酸 (cysteine ), 缬氨酸 ( valine ), 蛋氨酸 (methionine ), 异亮氨酸 ( isoleucine ), 亮氨酸 (leucine ), 酪氨酸 (tyrosine), 苯丙氨酸 (phenylalanine ), 赖氨酸 (lysine), 精氨酸 (arginine), 脯氨酸 (proline)] ห ามเล อด แก ปวดประจ าเด อน ข บน านม โรคไขข อ [กระดอง ด านหล ง] สถานท พบในประเทศจ น 江苏, 浙江, 安徽, 江西, 贵州, 四川, 云南, 台湾, 福建, 广东, 广西, 海南, 湖南 161

168 143 带鱼 Dàiyú ไต ฮ อ ปลาร บบ น ช อทางว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ใน ส ตว ] Trichiurus haumela (Forskal) [ 蛋白质 脂肪 维生素 B1 B2 和烟酸 钙 磷 铁 碘 Protein, fat, vitamins B1, B2 and niacin,calcium, phosphorus, iron, iodine] ใช เป นยาบ าร งร างกาย ห ามเล อด ถอนพ ษ [เน อปลา] สถานท พบในประเทศจ น 中国沿海地区 Zhōngguó yánhǎi dìqū พ นท ชายฝ งทะเล 162

169 144 地龙 Dìlong ต เล ง ไส ด น ช อทาง ว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในส ตว ] สถานท พบใน ประเทศจ น Pheretima aspergillum (E. Perrier) [ 蚯蚓素 (lumbritin), 解热成分 : 蚯蚓解热碱 (lumbrofebin), 有毒成分 : 蚯蚓毒素 ( terrestro-lumbrilysin ) 等 还含 6- 羟基嘌呤 ( hypoxanthine), 黄嘌呤 (xanthine), 腺嘌呤 (adenine), 鸟嘌呤 (guanine), 胍 (guanidine), 胆碱 (choline), 以及丙氨酸 (alanine), 缬氨酸 (valine), 亮氨酸 (leucine), 苯丙氨酸 (phenylalanine ), 酪氨酸 (tyrosine), 赖氨酸 (lysine) 等氨基酸 我国市面出售的赤子爱胜蚓和美国红蚓即红色爱胜蚓的杂交种, 称为 大平二号蚓, 其中含有天冬氨酸 (aspartic acid), 苏氨酸 (threonine), 丝氨酸 (serine), 谷氨酸 (glutamic acid), 甘氨酸 (glycine), 丙氨酸, 缬氨酸, 蛋氨酸 (methionine), 异亮氨酸 (isoleucine), 亮氨酸, 酪氨酸, 苯丙氨酸, 赖氨酸, 组氨酸 (histidine), 精氨酸 (arginine), 脯氨酸 (proline)] ด บร อน ร กษาโรคหอบ ข บป สสาวะ [ท งต ว ] 福建 广东 广西, 浙江 湖北, 上海 天津, 南昌 Fújiàn, Guǎngdōng, Guǎngxī, Zhèjiāng, Húběi, Shànghǎi, Tānjīn, Nánchāng 163

170 145 阿胶 Ējiāo อากา กาวหน งลา ช อทาง ว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ในส ตว ] สถานท พบใน ประเทศจ น Equus Asinus L. [ 甘氨酸 (glycine), 脯氨酸 (proline), 谷氨酸 (glutamic acid ), 丙氨酸 (alanine acid ), 精氨酸 (arginine), 天冬氨酸 (aspartic acid), 赖氨酸 (lysine), 苯丙氨酸 (phenylalanine ), 丝氨酸 ( serine ), 组氨酸 (histidine), 半胱氨酸 (cysterne), 缬氨酸 (valine), 甲硫氨酸 (methionine), 异亮氨酸 (isoleucine), 亮氨酸 (leucine), 酪氨酸 (tyrosine), 色氨酸 (tryptophan), 羟脯氨酸 (hydroxyroline), 苏氨酸 (threonine)] ว งเว ยน ใจส น กล ามเน อล บ อ อนเพล ย หง ดหง ด นอนไม หล บ อาการไอแห ง ไอเป นเล อด อาเจ ยน ป สสาวะเป นเล อด [หน งของลา เผาไหม เกร ยม] 内蒙古 Nèiménggǔ มองโกเล ยใน 164

171 146 蜂房 Fēngfáng พ งป ง ร งผ ง ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ] nidus vespae [dihydroxy-1,7-bis (4- hydroxyphenyl) heptane (7) vomifoliol(8) clemaphenola (9) N-benzoyl- L-phenylalaninol (10) asperglaucide( 11) (2R,3S)-2-(3,4 - dihydroxyphenyl)-3-acetylamino-7-hydroxyethyl- 1,4-benzodioxane (12) 乌苏酸 (13) β- 谷甾醇 (14) thymidine (15) neoechinulina(16)] แก ปวดเช นปวดฟ น เจ บเต านม แก พ ษ ต านอาการภ ม แพ [ร ง] สถานท พบในประเทศจ น 贵州 湖北 广西 湖南 江西 Guìzhōu, Húběi, Guǎngxī, Húnán, Jiāngxī ก ยโจว ห เป ย ห หนาน เจ ยงซ 165

172 147 蜂蜡 Fēnglà พ งละ ข ผ ง ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ] Apis Mellifera [C 15H 31COOC 30H 61 棕榈酸 (palmitate) 棕榈油酸 (palmitoleate) 羟基棕榈酸 (hydroxypalmitate)] เป นสารให ความช มช นท ด เย ยมช วยให ผ วน ม ลดการหยาบกร าน [ข ผ ง] สถานท พบในประเทศจ น 贵州 湖北 广西 湖南 江西 Guìzhōu, Húběi, Guǎngxī, Húnán, Jiāngxī ก ยโจว ห เป ย ห หนาน เจ ยงซ 166

173 148 蜂蜜 Fēngmì พ งเบ ก น าผ ง ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ] 1 Apis cerana Fabr 2 Apis mellifera L. [ 主含葡萄糖 (glucose), 果糖 (fructose); 其他还含蔗糖, 糊精, 有机酸, 蛋白质, 挥发油, 蜡, 花粉粒, 维生素 B1 B2 B6 C K H, 淀粉酶, 转人酶, 过氧化酶 (peroxidase), 酯酶, 生长刺激素, 乙酰胆碱 (acetylcholine), 烟酸 (nicotinic acid), 泛酸 (pantothenate;pantothenic acid), 胡萝卜素 (carotene)] ข บร อน บ าร งร างกาย ข บพ ษ ร กษาแผล แก ปวด [น าผ ง] สถานท พบในประเทศจ น 贵州 湖北 广西 湖南 江西 Guìzhōu, Húběi, Guǎngxī, Húnán, Jiāngxī ก ยโจว ห เป ย ห หนาน เจ ยงซ 167

174 149 蛤蚧 Géjiè ก บแก ต กแก ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Oekko gecko Linnaeus [ 肌肽 (carnosine), 胆碱 (choline), 肉毒碱 (carnitine), 鸟嘌呤 (guanine), 蛋白质 (protein), 胆甾醇 (cholesterol); 甘氨酸 (glycine), 脯氨酸 (proline), 谷氨酸 (glutamic acid), 磷脂酰乙醇胺 (phosphatidylethanolamine), 神经鞘磷脂 (sphingomyelin), 磷脂酰胆碱 (phosphatidylcholine), 磷脂酸 (phosphatidic acid), 溶血磷脂酰胆碱 (lysolecithin), 以及亚油酸 (linoleic acid), 棕榈酸 (palmitic acid), 油酸 (oleic acid), 亚麻酸 (linolenic acid), 棕榈油酸 (palmitoleic acid), 硬脂酸 (stearic acid), 花生酸 (arachidic acid), 花生四烯要到 (arachidonic acid)] บ าร งไต บ าร งปอด บ าร งเช ออส จ ร กษาอาการป สสาวะบ อย ไอ และเบาหวาน [ ท กส วนของต กแก] 福建 台湾 广东 广西 云南 Fújiàn, Táiwān, Guǎngdōng, Guǎngxī, Yúnnán ฝ เจ ยน, ไต หว น, กวางต ง, ย นนาน 168

175 150 狗宝 Gǒubǎo เก าป อ กระเพาะป สสาวะ ของส น ข ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Canis familiaris Linnaeus [ 碳酸钙 tànsuān gài (calcium carbonate), 碳酸镁 tànsuān měi (magnesium carbonate), 磷酸镁 línsuān měi (magnesium phosphate)] แก ลมไหลย อน ถอนพ ษ ล างพ ษ ร กษาอาการคล นไส กล นอาหารล าบาก แผล ภายใน [กระเพาะป สสาวะ] ท กพ นท ท ในประเทศจ น บางแห งเล ยงไว เพ อน ามาท าเป นยาโดยเฉพาะ 169

176 151 狗齿 Gǒu chǐ เก าค ฟ นหมา ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Canis familiaris Linnaeus. [ 钙 Gài calcium, 镁 měi magnesium, 氯 lǜ chlorine, 钾 jiǎ potassium, 钠 nà sodium, 磷酸根 línsuān gēn phosphate, 碳酸根 tànsuān gēn carbonate 氟 Fú fluoride] ร กษาโรคลมช ก ล างพ ษ [ฟ น] ท กพ นท ท ในประเทศจ น บางแห งเล ยงไว เพ อน ามาท าเป นยาโดยเฉพาะ 170

177 152 龟板 Guībǎn ก ป ง กระดองเต า ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น chinemys reevesii [ 眼斑水龟 Yǎn bān shuǐ guī Clemmys bealei (Gray) 黄喉水龟 huáng hóu shuǐ guī C. mutica (Cantor) 缅甸陆龟 miǎndiàn lù guītestudo elongata Blyth 四爪陆龟 sì zhǎo lù guī T. horsfieldi (Gray) 凹甲陆龟 āo jiǎ lù guī T. impressa (Guenther) 黄缘闭壳龟 huáng yuán bì ké guī Cuora flavomarginata (Gray) 三线闭壳龟 sānxiàn bì ké guī C. trifasciata (Bell) 花龟 huā guī Ocadia sinensis Gray)] บ าร งไต บ าร งกระด ก บ าร งเล อดและห วใจ [กระดอง] 浙江 湖北 湖南 Zhèjiāng, Húběi,Húnán เจ อเจ ยง ห เป ย ห หนาน 171

178 153 海马 Hǎimǎ ไหเบ ม าน า ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Hippocampus kelloggi Jordau et Snyder [ 氨酸 (glutamic acid), 天冬氨酸 (aspartic acid), 甘氨酸 (glycine), 脯氨酸 (proline), 丙氨酸 (alanine), 亮氨酸 (leucine) 等 17 种氨基酸 ; 钙 (Ca), 磷 (P), 钠 (Na), 钾 (K), 镁 (Mg), 铁 (Fe), 锶 (Sr), 硅 (Si) 等 19 种无机元素 另外还含有硬脂酸 (stearic acid), 胆甾醇 (cholesterol)] บ าร งไต ให ก าล ง เสร มความจ า เสร มภ ม ร างกาย เป นยาอาย ว ฒนะ ร กษาอาการ ไตเส อม รอยฟกช า อาการบาดเจ บ ภาวะม บ ตรยาก [ท กส วนของม าน า] 沿海地区, 浙江 福建 广东 Yánhǎi dìqū, Zhèjiāng, Fújiàn, Guǎngdōng พ นท ชายฝ งทะเล เช น เจ อเจ ยง ฝ เจ ยน กวางต ง 172

179 154 海蛤壳 Hǎi há ké ไหฮ าค ก เปล อกหอยทะเล ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Meretrix meretrix Linnaeus [ 碳酸钙 (Calcium carbonate) 甲壳质 (chitin)] ละลายเสมหะ ด บร อนในปอด [เปล อกหอย] 沿海地区, 浙江 福建 广东 Yánhǎi dìqū, Zhèjiāng, Fújiàn, Guǎngdōng พ นท ชายฝ งทะเล เช น เจ อเจ ยง ฝ เจ ยน กวางต ง 173

180 155 鸡内金 Jī nèi jīn โกยไหล ก ม กระเพาะไก ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Gallus gallus domesticus Brisson [ 胃激素 ( 胃激素 ventriculin), 角蛋白 (keratin), 微量胃蛋白酶 (pepsin), 淀粉酶 (diastase), 多种维生素 出生 4-8 星期的小鸡砂囊内膜还含有胆汁三烯 (bilatriene) 和胆绿素的黄色衍生物, 并含赖氨酸 (lysaine), 组氨酸 (histidine), 精氨酸 (arginine), 谷氨酸 (glutamic acid) 天冬氨酸 (aspartic acid), 亮氨酸 (leucine), 苏氨酸 (threonine), 丝氨酸 (serine), 甘氨酸 (glycine), 丙氨酸 (methionine), 异亮氨酸 (isoleucine), 酪氨酸 (tyrosine), 苯丙氨酸 (phenylalanine), 脯氨酸 (proline), 色氨酸 (tryptophane)] ร กษาอาการธาต พ การ อาหารไม ย อย เบ ออาหาร อาเจ ยน ท องเส ย ท องร วง [กระเพาะไก ] ท กพ นท ของประเทศจ น 174

181 156 羚羊角 Língyáng jiǎo เล งเอ ยงก ก เขาเล ยงผา ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Saiga tatarica Linnaeus. [ 角蛋 (keratin) 磷酸钙, 不溶性无机盐, 赖氨酸 (lysine), 丝氨酸 (serine), 谷氨酸 (glutamic acid), 苯丙氨酸 (phenylalanine), 亮氨酸 (leucine), 天冬氨酸 (aspartic acid), 酪氨酸 (tyrosine) 等 17 种氨基酸, 并含五种磷脂类成分, 即卵磷脂 (lecithine) 脑磷脂 (cephalin) 神经鞘磷脂 (sphingomyelin) 磷脂酰丝氨酸 (phosphatidylserine) 磷脂酰肌醇 (phosphatidylinositol)] ร กษาสมด ลในต บ ด บร อนในต บ ร กษาตา ล างพ ษ ร กษาอาการปวดห ว เว ยน ห ว ตาบวมแดง เล อดออก เป นฝ า ปวดบาดแผล [เขา] 内蒙古 宁夏 甘肃 新疆 青海 Nèiménggǔ, níngxià, gānsù, xīnjiāng, qīnghǎi มองโกเล ยใน หน งเซ ย กานซ ซ นเจ ยง งไห 175

182 157 蝼蛄 Lóugū เหล าก แมลงกระชอน ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Gryllotalpa africana Palisot et Beauvois [ 精氨酸 (arginine), 胱氨酸 (cystine), 组氨酸 (histidine), 赖氨酸 (lysine), 牛磺酸 (taurine), 谷氨酸 (glutamic acid) 及微量的亮氨酸 (leucine) 等 前肠中有牛磺酸 中肠中含淀粉酶 (amylase),α 葡萄糖苷酶 (α-glucosidases), 如麦芽糖酶 (maltase), 松三糖酶 (melezitase), 蔗糖酶 (sucrase) 及海藻糖酶 (trehalase)] เสร มสร างร างกาย เสร มสมรรถภาพทางเพศ ข บป สสาวะ แก ไอ ช วยให นอน หล บได ง าย ระง บประสาท [ ท กส วนของต วต น] พบมากบร เวณตอนใต ของประเทศจ น 176

183 158 鹿茸 Lùróng ล กย อ เขากวาง ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Cervus nippon Temminck [ 甘氨酸 (glycine), 赖氨酸 (lysine), 精氨酸 (arginine), 天冬氨酸 (aspartic acid), 谷氨酸 (glutamicacid), 脯氨酸 (proine), 丙氨酸 (alanine), 亮氨酸 (leucine)] บ าร งไต บ าร งเล อด บ าร งกระด กและเอ นให แข งแรง [เขา] 吉林 内蒙古 安徽 江西 Jílín, nèiménggǔ, ānhuī, jiāngxī จ หล น, มองโกเล ยใน, อานฮ ย, เจ ยงซ 177

184 159 蜻蜓 Qīngtíng แชเท ง แมลงปอ ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Anax parthenope Selys [ 肉豆蔻酸 (myristic acid), 棕榈酸 (palmitic acid), 硬脂酸 (stearic acid), 油酸 (oleic acid)] แก ไอ เจ บคอ บ าร งไต บ าร งเช ออส จ [ ต วแมลงปอ] 浙江 四川 贵州 Zhèjiāng, Sìchuān, Guìzhōu เจ อเจ ยง เสฉวน ก ยโจว 178

185 160 全蝎 Quánxiē ฉวงเซ ยะ แมงป อง ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Buthus martensi Karsch [ 蝎毒 (katsutoxin), 蝎毒素 (tityustoxin)Ⅲ, 透明质酸酶 (hyaluronidase) 全蝎水解液含氨酸基酸有 : 天冬氨酸 (aspartic acid), 苏氨酸 ( threonine), 丝氨酸 (serine), 谷氨酸 (glutamic acid), 甘氨酸 (glycine), 丙氨酸 (alanine), 胱氨酸 (cystine), 缬氨酸 (valine) 蛋氨酸 (methionine) 异亮氨酸 (isoleucine), 亮氨酸 (leucine), 酷氨酸 (tyrosine), 苯丙氨酸 (phenylalanine), 赖氨酸 (lysine), 组氨酸 (histidine), 精氨酸 (arginine), 脯氨酸 (proline)( 为人体必需氨基酸 )] แก ลมช ก กล ามเน อกระต ก อ มพาต แก ปวดไขข อ บาดทะย ก สะเก ดเง น [ท ก ส วนแมงป อง] 辽宁 河北 山东 安徽 河南 湖北 Liáoníng, Héběi, Shāndōng, ānhuī, Hénán, Húběi มณฑลเหล ยวหน งเหอเป ย, ซานตงมณฑลอานฮ ย, เหอหนานห เป ย 179

186 161 桑螵蛸 Sāngpiāoshāo ซ งเพ ยวเซ ยว ต กแตน ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Paratenodera sinensis Saussure [ 糖蛋白 (glycoprotein) 脂蛋白 (lipoprotein) 胶腺 (left colleterial gland) 茶酸 (procatechuic acid)] บ าร งไต บ าร งเช ออส จ ร กษาอาการหล งเร ว ป สสาวะบ อย ป สสาวะ กะปร ดกะปรอย ป สสาวะไม ส ด [ฝ กร งต กแตน] 广东 台湾 湖北 Guǎngdōng, Táiwān,Húběi กวางต ง ไต หว น ห เป ย 180

187 162 石决明 Shíjuémíng เจ ยะก วเม ง หอยโข งทะเล ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Haliotis diversicolor Reeve [ 天冬氨酸 (aspartic acid) 苏氨酸(threonine) 丝氨酸 (serine) 谷氨酸(glutamic acid) 等 另含壳角质 (conchiolin)] ด บร อน ลดความด นโลห ต แก ปวดห ว เว ยนห ว หง ดหง ดง าย [เปล อกหอย ] 浙江 福建 台湾 广东 海南 广西 Zhèjiāng, Fújiàn, Táiwān, Guǎngdōng, Hǎinán, Guǎngxī เจ อเจ ยง ฝ เจ ยน ไต หว น กวางต ง ไหหล า กวางส 181

188 163 山羊血 Shānyángxuè ซ วเอ ยงห วย เล อดแพะ ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น Naemorhedus goral Hardwicke2.Capra ibex Linnaeus3.Ovis ammon Linnaeus [ 血红蛋白 Hemoglobin, 血清白蛋白 serum albumin, 血清球蛋白 serum globulins, 纤维蛋白 fibrin ] ร กษาอาการเก ยวก บระบบเล อด เช น ไอเป นเล อด อาเจ ยนเป นเล อด ป สสาวะ เป นเล อด เล อดก าเดาไหล 陕西 甘肃 浙江 福建 湖北 广东 广西 四川 云南 西藏 Shǎnxī, Gānsù, Zhèjiāng, Fújiàn, Húběi, Guǎngdōng, Guǎngxī, Sìchuān, Yúnnán, Xīzàng ส านซ กานซ เจ อเจ ยง ฝ เจ ยน ห เป ย กวางต ง กวางส เสฉวน ย นนาน ท เบต 182

189 164 麝香 Shèxiāng เซ ยะเฮ ยง ชะมด ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ] Moschus [ 钾 Potassium 钠 sodium 钙 calcium 镁 magnesium 铁 iron 氯 chloride 硫酸根 sulfate 磷酸根离子 phosphate ions] แก ปวด ปวดประจ าเด อน เร งคลอด [น ากามของต วชะมด] สถานท พบในประเทศจ น 东北 华北, 陕西 甘肃 Dōngběi, Huáběi Shǎnxī, Gānsù บร เวณภาคตะว นอกเฉ ยงเหน อ ภาคเหน อ และ ส านซ กานซ 183

190 165 水牛角 Shuǐniújiǎo จ ยก ก ก เขาควาย ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ] Caraluma nebrownii Berger. [ 胆甾醇 (cholesterolo), 强心成分, 肽类, 角纤维 ; 以及丝氨酸 (serine), 甘氨酸 (glycine), 丙氨酸 (alanine), 赖氨酸 (lysine), 组氨酸 (histidine), 天冬氨酸 (aspartic acid), 精氨酸 (arginine), 苏氨酸 (threonine), 谷氨酸 (glutamic acid), 脯氨酸 (proline), 胱氨酸 (cystine), 蛋氨酸 (methionine), 异亮氨酸 (isoleucine), 亮氨酸 (leucine), 酪氨酸 (tyrosine), 苯丙氨酸 (phenylalanine)] ข บร อน ถอนพ ษ คอบวม ปวดห ว ล นเป นฝ า [เขาควายบดละเอ ยด] สถานท พบในประเทศจ น 华南, 华东 Huánán, huádōng ภาคใต และภาคตะว นออก 184

191 166 鹈鹕嘴 Tí hú zuǐ ท ฮ ฉ ย ปากนกกระยาง ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ] Pelecanus roseus Gmelin ร กษาโรคกระด กอ อน [ปากนกกระยาง] สถานท พบในประเทศจ น 河北, 东部 Héběi, dōngbù เหอเป ย และภาคตะว นออก 185

192 167 瓦楞子 Wǎléngzi ห าข ก เปล อกหอยแครง ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ] 1.Sapharca inflata(reeve)[arca inflata Reeve] 2.Tegillarca granosa(linnaeus)[arca granosa Linnaeus] 3.Scapharca subcrenata(lischke)[arca subcrenata Lischke] ละลายเสมหะ และเล อดอ ดต น [เปล อกหอย] สถานท พบในประเทศจ น 辽宁 山东 Liáoníng, shāndōng เหล ยวหน ง ซานตง 186

193 168 蜈蚣 Wúgōng โบ วก ง ตะขาบ ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทาง เคม ] สถานท พบใน ประเทศจ น 1.Scolopendra subspinipes mutilans L. Koch 2.Scolopendra subspinipes mutilans(newport) [ 脂肪 蚁酸 (formic acid) 曾分离出 δ- 羟基赖氨酸 (δ-hydroxylysine) 氨基酸有组氨酸 (histidine), 精氨酸 (arginine), 鸟氨酸 (ornithine), 赖氨酸 (lysine) 甘氨酸 (glycine), 丙氨酸 (alanine), 缬氨酸 (valine) 酷氨酸 (tyrosine), 亮氨酸 (leucine), 苯丙氨酸 (phenylalanine), 丝氨酸 (serine), 牛磺酸 (taurine), 谷氨酰胺 (glutamine) 几丁质 (chitin), 脱乙酰几西质 (chitosan), 葡萄糖胺 (glucosamine), 谷氨酸 (glutamic acid ), 酸性磷酸酶 (acid phosphatase)] แก ลมช ก แก ปวด บาดทะย ก ไขข ออ อนแอ ปวดห วข างเด ยว [ท กส วนของ ตะขาบ] 福建 江西 安徽 湖北 湖南 Fújiàn, Jiāngxī, ānhuī, Húběi, Húnán ฝ เจ ยน เจ ยงซ อานฮ ย ห เป ย ห หนาน 187

194 169 犀角 Xījiǎo ไซก ก นอแรด ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ] Rhinocerotidae [ 角蛋白 (Keratin) 游离氨基酸 胍衍生物 (Guanidine derivatives) 优角蛋白 (Eukeratin)] ใช เป นยาแก ปวด แก ท องเส ย ว ณโรค [นอแรด] สถานท พบในประเทศจ น 中国南方 Zhōngguó nánfāng ภาคใต ของประเทศจ น 188

195 170 蟋蟀 Xīshuài เฉาแม จ งหร ด ช อว ทยาศาสตร [สารประกอบทางเคม ] Gryllidae [ 精氨酸 Arginine, 胱氨酸 cystine, 组氨酸 histidine, 赖氨酸 lysine, 牛磺酸 taurine, 谷氨酸 glutamic acid ] ข บป สสาวะ โรคต บแข ง ลดความด น ลดร อน [ต วจ งหร ด] สถานท พบในประเทศจ น 广东 广西 福建 台湾 云南 江西 Guǎngdōng, Guǎngxī, Fújiàn, Táiwān, Yúnnán, Jiāngxī กวางต ง กวางส ฝ เจ ยน ไต หว น ย นนาน เจ ยงซ 189