กรมคุมประพฤติ เป็นหน่วยงานในสังกัดกระทรวงยุติธรรม ดำเนินการเกี่ยวกับ “การแก้ไขฟื้นฟูและสงเคราะห์ผู้กระทำผิด”
ภายหลังที่ศาลมีคำสั่งให้รอการลงโทษ และกำหนดเงื่อนไขการคุมประพฤติ ซึ่งจะมีพนักงานคุมประพฤติเข้ามาดูแลแก้ไขฟื้นฟูผู้ถูกคุมความประพฤติ
ให้คำปรึกษา แนะนำ
ให้การสงเคราะห์ จัดให้ทำงานบริการสังคม เพื่อเป็นการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมให้บุคคลเหล่านี้เป็นคนดี กลับสู่สังคมได้อีกครั้ง
และอีกภารกิจที่สำคัญ คือ
การดำเนินงานตามพระราชบัญญัติฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด พ.ศ. 2545 ที่เข้ามาอยู่ในความดูแลของกรมคุมประพฤติ
บทบาทภารกิจคืนคนดีสู่สังคม
การคุมประพฤติเป็นมาตรการปฏิบัติต่อผู้กระทำผิดด้วยวิธีการไม่ควบคุมตัว โดยการกำหนดเงื่อนไขการคุมความประพฤติ
เป็นวิธีการที่เปลี่ยนแนวคิดจากวิธีการลงโทษมาเป็นวิธีการบำบัดฟื้นฟู และปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
เพื่อให้สามารถกลับไปใช้ชีวิตในสังคมได้อย่างปกติสุขและไม่ก่อปัญหาสังคม
ภายใต้การช่วยเหลือของชุมชน
ผ่านภารกิจหลักเพื่อคืนคนดีสู่สังคม ดังนี้
งานสืบเสาะและพินิจ
การสืบเสาะและพินิจ เป็นกระบวนการแสวงหาข้อเท็จจริงเกี่ยวกับผู้กระทำผิดสำหรับนำมาประมวลจัดทำรายงานเสนอต่อผู้มีอำนาจเพื่อประกอบดุลพินิจในการพิจารณาใช้มาตรการที่เหมาะสมต่อผู้กระทำผิดแต่ละราย
ปัจจุบันกรมคุมประพฤติมีหน้าที่และความรับผิดชอบในการสืบเสาะและพินิจผู้กระทำผิดใน 2 ขั้นตอนของกระบวนการยุติธรรม คือ
1. ขั้นตอนก่อนการพิจารณาคดีของศาล
เป็นการแสวงหาข้อเท็จจริงเกี่ยวกับประวัติภูมิหลังทางสังคมของผู้กระทำผิดที่เป็นผู้ใหญ่ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 56
สภาพความผิดและเหตุอื่นอันควรปรานีก่อนศาลมีคำพิพากษา
2. ขั้นตอนหลังการพิจารณาคดีของศาล เป็นการแสวงหาข้อเท็จจริง ประวัติภูมิหลังรายละเอียดหลักฐานต่างๆ ของนักโทษเด็ดขาดที่จะได้รับการพักการลงโทษ
หรือลดวันต้องโทษจำคุก
ความเหมาะสมของผู้อุปการะเกี่ยวกับความยินดีอุปการะนักโทษฯ ถิ่นที่อยู่ สภาพแวดล้อมบุคคลที่เกี่ยวข้อง
งานควบคุมและสอดส่อง
การควบคุมและสอดส่องเป็นกระบวนการติดตาม ดูแล ให้คำแนะนำและช่วยเหลือผู้กระทำผิดที่อยู่ระหว่างการแก้ไขฟื้นฟูในชุมชนภายใต้เงื่อนไขการคุมความประพฤติ
เพื่อช่วยให้ผู้กระทำผิดเหล่านั้น
สามารถปรับปรุงแก้ไขนิสัยความประพฤติ และปรับตัวอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมได้อย่างปกติต่อไป ตลอดจนไม่หวนกลับไปกระทำผิดซ้ำอีก โดยมีพนักงานคุมประพฤติเป็นผู้คอยควบคุมดูแลติดตามเยี่ยมเยือน
เพื่อให้คำ ปรึกษา แนะนำ ด้วยการแก้ไขฟื้นฟูตามสภาพปัญหาและความต้องการเป็นรายบุคคล โดยอาศัยเทคนิควิธีต่างๆ
งานฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด
การฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดในระบบบังคับบำบัดถือว่าผู้เสพยาเสพติดเป็นผู้ป่วยมิใช่อาชญากร จึงนำเข้ารับการบำบัดรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพ
ตามพระราชบัญญัติฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด พ.ศ. 2545 โดยมีการดำเนินงาน 3 ด้าน ได้แก่
งานตรวจพิสูจน์
เป็นการแสวงหาและประมวลข้อเท็จจริงเกี่ยวกับผู้เข้ารับการตรวจพิสูจน์ เพื่อวิเคราะห์และประเมินองค์ประกอบทางกาย จิตใจ และสังคม
ว่าผู้เข้ารับการตรวจพิสูจน์เป็นผู้เสพหรือผู้ติดยาเสพติดหรือไม่ พร้อมทั้งกำหนดแผนการฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดที่เหมาะสมสำหรับผู้เสพหรือผู้ติดยาเสพติดแต่ละรายนั้น
งานฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด
เป็นการดำเนินการบำบัดอาการติดยาเสพติดและฟื้นฟูสภาพร่างกายและจิตใจของผู้ติดยาเสพติด รวมถึงการเตรียมความพร้อมทางร่างกาย
และจิตใจของผู้เสพยาเสพติด
ให้สามารถกลับไปใช้ชีวิตร่วมกับผู้อื่นในสังคมได้อย่างปกติสุข ซึ่งแบ่งออกเป็นการฟื้นฟูฯแบบควบคุมตัวและการฟื้นฟูฯแบบไม่ควบคุมตัว
งานติดตามผลเป็นขั้นตอนสุดท้ายของการฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด โดยการติดตามดูแลและช่วยเหลือสงเคราะห์ผู้ที่ผ่านการฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดแล้วเป็นระยะเวลา 1 ปี
งานกิจกรรมชุมชน
งานกิจกรรมชุมชน หมายถึง ขั้นตอนและกระบวนการทางเทคนิคที่พนักงานคุมประพฤตินำมาใช้ดำเนินการแก้ไขฟื้นฟูผู้กระทำผิดโดยเฉพาะกับผู้ถูกคุมความประพฤติ
ในช่วงระยะเวลาที่อยู่ระหว่างการดูแลของพนักงานคุมประพฤติโดยใช้เทคนิคทางจิตวิทยา การศึกษา จริยศาสตร์
สังคมสงเคราะห์กฎหมายและวิธีการอื่นๆ เข้ามาดำเนินการ
แก้ไขฟื้นฟูพฤติกรรมและจิตใจ ตลอดจนให้การสงเคราะห์ช่วยเหลือตามสมควรเป็นรายบุคคลเป็นระยะๆ โดยใช้ทรัพยากรชุมชน ได้แก่ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
สถาบันต่างๆและองค์กรสาธารณกุศล ให้เข้ามามีส่วนร่วมในการรับรู้ เข้าใจ ส่งเสริม
สนับสนุน และมีบทบาทช่วยเหลือดูแลผู้ถูกคุมความประพฤติทั้งทางตรงและทางอ้อม
เพื่อเชื่อมโยงผู้ถูกคุมความประพฤติให้กลับคืนสู่สังคมได้อย่างแนบเนียน
โดยภารกิจของกรมคุมประพฤติที่เกี่ยวข้องกับการแก้ไขฟื้นฟูผู้กระทำผิดและการให้ประชาชนได้เข้ามามีบทบาทมากขึ้น ได้แก่
1. งานแก้ไขฟื้นฟูผู้กระทำผิด
2. งานบริการสังคม
3. งานสงเคราะห์ผู้กระทำผิด
4. การนำประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการดำเนิน
4.1 งานอาสาสมัครคุมประพฤติกระทรวงยุติธรรม
4.2 งานเครือข่ายยุติธรรมชุมชน
งานแก้ไขฟื้นฟูผู้กระทำผิด
วัตถุประสงค์หลักของการคุมประพฤติ คือ การให้ความช่วยเหลือ แนะนำ แก้ไขปรับปรุง
และส่งเสริมให้ผู้ถูกคุมความประพฤติได้กลับตนเป็นพลเมืองดี
โดยไม่หวนกลับไปกระทำผิดซ้ำอีก
ซึ่งผู้ถูกคุมความประพฤตินั้นจะมีความแตกต่างกันทั้งด้านสถานะสังคมประวัติส่วนตัว สภาวะอารมณ์ และฐานความผิด
ดังนั้นจึงจำเป็นต้องได้รับการแก้ไขฟื้นฟูให้เหมาะสม
ตามความต้องการเป็นรายบุคคลทั้งในด้านพฤติกรรมและอารมณ์ การปรับทัศนคติ
การเข้าใจปัญหาและรู้จักการแก้ไขปัญหาด้วยเทคนิคและวิธีการที่แตกต่าง ดังนี้
1. การจัดอบรมให้ความรู้แก่ผู้ถูกคุมความประพฤติตามสภาพปัญหา ความต้องการหรือความจำเป็น
2. การแก้ไขฟื้นฟูโดยใช้หลักธรรมทางศาสนา ได้เเก่
- การอบรมธรรมะ
- การจัดค่ายจริยธรรม
- การบรรพชาและอุปสมบท
3. การให้คำปรึกษาเชิงจิตวิทยาแบบกลุ่ม/รายบุคคล/ครอบครัว
ศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด (ลาดหลุมแก้ว)
ดำเนินงานตามพระราชบัญญัติฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด พ.ศ. 2545 ดังนี้
1. ตรวจพิสูจน์การติดยาเสพติดตามคำสั่งศาลของผู้ต้องหาคดียาเสพติดฐานเสพหรือมีไว้ในครอบครอง ซึ่งยาเสพติดประเภทที่ 1, 2 หรือ
5และไม่ปรากฏว่าต้องหา
หรืออยู่ในระหว่างถูกดำเนินคดีในความผิดอาญาฐานอื่น
2. ควบคุมตัวผู้เข้ารับการฟื้นฟูสมรรถภาพไว้ในระหว่างการฟื้นฟูสมรรถภาพและดูแลให้ผู้เข้ารับการฟื้นฟูสมรรถภาพปฏิบัติตามระเบียบเงื่อนไขและข้อบังคับต่างๆ
3. ดำเนินการฟื้นฟูสมรรถภาพของผู้เข้ารับการฟื้นฟูสมรรถภาพตามระเบียบที่กำหนด
4. ติดตามผลการฟื้นฟูสมรรถภาพของผู้ได้รับอนุญาตให้ปล่อยตัวชั่วคราว
5. จัดทำรายงานผลการตรวจพิสูจน์การติดยาเสพติด รวมทั้งผลการฟื้นฟูสมรรถภาพเสนอต่อคณะอนุกรรมการประจำศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด
6. ออกข้อบังคับของศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดเพื่อปฏิบัติการให้เป็นไปตามพระราชบัญญัตินี้
7. ปฏิบัติหน้าที่อื่นตามที่คณะกรรมการหรือคณะอนุกรรมการประจำศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดมอบหมาย