เอ็มบริโอเกิดได้อย่างไร

เป็นเนื้อผลคือ ผนังผลชั้นกลางและผนังผลชั้นใน จากนั้นครูให้นักเรียนศึกษารูป 8.15 ผลมีเนื้อ และ

รูป 8.16 ผลแห้ง แล้วอภิปรายร่วมกันเกี่ยวกับลักษณะของผนังผล ซึ่งนักเรียนควรสรุปได้ว่าลักษณะ

ของผนังผลอาจอ่อนนุ่มมีลักษณะอวบน้ำ� เรียกว่า ผลมีเนื้อ และผนังผลที่แห้งแข็ง เรียกว่า ผลแห้ง ซึ่ง

ผลแห้งนั้นมี 2 แบบ คือ ผลแห้งแบบแตกและผลแห้งแบบไม่แตก

เมล็ดและเอ็มบริโอ

ครูให้นักเรียนศึกษาภาพเมล็ดพืชชนิดต่างๆ แล้วใช้คำ�ถามถามนักเรียนว่า

เมล็ดของพืชแต่ละ

ชนิดที่มีลักษณะแตกต่างกันนั้น มีกระบวนการเกิดที่เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร

ซึ่งนักเรียน

อาจตอบว่า หลังการปฏิสนธิออวุลจะเจริญไปเป็นเมล็ด โดยผนังออวุลจะเปลี่ยนไปเป็นเปลือกเมล็ด

ซึ่งหุ้มล้อมเอ็มบริโอและเอนโดสเปิร์มที่อยู่ภายในเอาไว้ ครูให้นักเรียนศึกษารูป 8.17 การเจริญและ

พัฒนาของเอ็มบริโอและเอนโดสเปิร์ม เพื่อศึกษาเกี่ยวกับการเจริญและพัฒนาของเอ็มบริโอและ

เอนโดสเปิร์ม แล้วตอบคำ�ถามในหนังสือเรียน ซึ่งมีแนวคำ�ตอบดังนี้

การแบ่งเซลล์ของเอ็มบริโอในรูป 8.17 เป็นการแบ่งเซลล์แบบใด ทราบได้อย่างไร

แบ่งเซลล์แบบไมโทซิส เนื่องจากต้นสปอโรไฟต์ประกอบด้วยเซลล์ที่มีโครโมโซม 2 ชุด

ซึ่งต้นสปอโรไฟต์นี้เจริญเติบโตมาจากเอ็มบริโอ

การเจริญและการพัฒนาของเอ็มบริโอกับเอนโดสเปิร์มในเมล็ดพืชเกิดขึ้นพร้อมกันหรือไม่

อย่างไร

เกิดขึ้นพร้อมกัน เอ็มบริโอจะมีการเจริญและพัฒนาต่อไปจนเห็นโครงสร้างได้ชัดเจนในระยะที่

5 ซึ่งจะสังเกตเห็นเอนโดสเปิร์มเช่นเดียวกันซึ่งมีการเจริญและพัฒนาเป็นเนื้อเยื่อสะสมอาหาร

ไว้สำ�หรับการเจริญของเอ็มบริโอ

ในการศึกษาเกี่ยวกับเมล็ดและส่วนประกอบต่างๆ ครูอาจแจกเมล็ดที่แช่น้ำ�จนเปลือกนุ่มให้แก่

นักเรียนเพื่อสังเกตเมล็ดในประเด็นต่าง ๆ ต่อไปนี้

- ลักษณะภายนอกของเมล็ด

- ลักษณะภายในของเมล็ด

- ส่วนประกอบของเอ็มบริโอ

- จำ�นวนใบเลี้ยง

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

บทที่ 8 | การสืบพันธุ์ของพืชดอก

ชีววิทยา เล่ม 3

29

ระยะการเจริญเติบโตของเอ็มบริโอ

               ไข่เมื่อได้รับการผสมแล้วจะกลายเป็นไซโกต (ZYGOTE) แล้วมีการแบ่งนิวเคลียสแบบไมโทซีส 

     ไซโกตจะมีการเปลี่ยนแปลงต่อเนื่องกัน 4 ระยะ คือ

     1. CLEAVAGE เริ่มจากไซโกตแบ่งตัวจาก 1 – 2 – 4 - 8 ... จนกระทั้งเซลล์มาเกาะกันเป็นก้อนกลมๆเรียกก้อนกลมๆนี้ว่า โมรูลา (MORULA)

     2. BLASTULA เป็นตัวอ่อนในระยะที่มีการเคลื่อนที่ของเซลล์เพื่อให้ได้ช่องว่างในตัวอ่อนเรียกช่องว่างนี้ว่า BLASTOCOEL และเรียกเซลล์ที่ล้อมช่องว่างว่า BLASTODERM ลักษณะของตัวอ่อนตอนนี้คล้ายผลน้อยหน่า

     3. GASTRULA เป็นตัวอ่อนที่ต่อจากระยะ BLASTULA คือ เซลล์แบ่งตัวแล้วเคลื่อนที่เข้าข้างในเห็นตัวอ่อนเป็นรูปถ้วย ซึ่งดูคล้ายมีผนัง 2 ชั้น คือ ชั้นนอกและชั้นในและในตอนนี้จะเห็นมีช่องว่าง 2 ช่อง คือ BLASTOCOEL และ ARCHENTERON ซึ่งช่อง ARCHENTERON ต่อไปจะเจริญไปเป็นทางเดินอาหาร ต่อมาจะเกิดเนื้อเยื่อแทรกระหว่างเนื้อเยื่อชั้นนอกและเนื้อเยื่อชั้นใน เนื้อเยื่อที่เกิดขึ้นใหม่นี้คือเนื้อเยื่อชั้นกลางในตอนท้ายระยะ GASTRULA จะมีการสร้างระบบประสาทขึ้น

    4. DIFFERENTIATION คือขบวนการที่เนื้อเยื่อ 3 ชั้น คือ ชั้นนอก ชั้นกลาง ชั้นใน เปลี่ยนแปลงไปเป็นโครงสร้างต่างๆของร่างกาย เนื้อเยื่อ 3 ชั้นดังนี้

    Ectoderm ชั้นนอก

     - ผิวหนัง ขน เขา เล็บ เกล็ด กีบเท้าสัตว์ 
     - ระบบประสาท(สมอง,ไขสันหลัง) 
     - ต่อมใต้สมองส่วนหน้า และส่วนกลาง 
     - สารเคลือบฟัน ต่อมน้ำลาย 
     - ต่อมหมวกไตชั้นใน ต่อมใต้สมองส่วนท้าย

    Mesodarm ชั้นกลาง

     - ระบบโครงกระดูก ระบบกล้ามเนื้อ 
     - ระบบหมุนเวียนโลหิต (หัวใจ เส้นเลือด เลือด ม้าม) 
     - ระบบขับถ่าย (ไต) 
     - ระบบสืบพันธุ์ (อัณฑะ รังไข่)

    Endoderm ชั้นใน

     - ระบบทางเดินอาหาร (หลอดอาหาร,กระเพาะอาหาร , ลำไส้ , ตับ , ตับอ่อน) 
     - ระบบหายใจ (หลอดลม , ปอด) 
     - ต่อมทอนซิล หูส่วนกลาง ต่อมไทรอยด์ 
     - ต่อมพาราไทรอยด์ อัลแลนตอยด์ ถุงไข่แดง 
     - กระเพาะปัสสาวะ ท่อปัสสาวะ 
     - เซลล์ที่จะเจริญเป็นเซลล์สืบพันธุ์ (primordial germ cell)