วัยรุ่น อาจเริ่มตัดสินใจสิ่งต่าง ๆ ได้ด้วยตนเองซึ่งเป็นผลมาจากการพัฒนาของสมอง เซลล์ประสาทจำนวนมากในสมองของวัยรุ่นจะเริ่มเติบโตอย่างรวดเร็วและเชื่อมโยงกันระหว่างเซลล์ประสาทมากขึ้น ส่งผลให้วัยรุ่นมีความคิดที่ซับซ้อนและมีพัฒนาการทางสติปัญญามากขึ้นตามไปด้วย
พัฒนาการด้านอารมณ์และทางสังคม
ในช่วงวัยรุ่นจะค่อย ๆ เริ่มพัฒนาความคิดอย่างละเอียดและลึกซึ้งมากขึ้น ต้องการความเป็นอิสระ อาจใช้เวลาอยู่กับครอบครัวน้อยลงและให้ความสำคัญกับเพื่อนฝูงมากขึ้น เริ่มให้ความสำคัญกับความรู้สึกทางเพศ ภาพลักษณ์ การนับถือตนเอง สนใจเพศตรงข้าม และต้องการเข้าเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มเพื่อน ซึ่งบทบาททางสังคมของวัยรุ่นเริ่มพัฒนาอย่างซับซ้อนทั้งความรู้ ความเข้าใจและอารมณ์ในการอยู่ร่วมกันหรือทำงานร่วมกัน อาจมีบทสนทนาที่ลึกซึ้งมากขึ้น เช่น การพูดคุยเรื่องเรียน เรื่องงาน เรื่องเพศ รวมทั้งสามารถแสดงและควบคุมอารมณ์ได้ดีขึ้นด้วย
สุขภาพวัยรุ่น
วัยรุ่น เป็นช่วงวัยแห่งการเปลี่ยนแปลง ต้องการความเป็นอิสระและอยากรู้อยากลองมากขึ้น ซึ่งอาจเป็นช่วงวัยที่มีความเสี่ยงทางสุขภาพกายและสุขภาพจิต ดังนี้
วัยรุ่นอาจเริ่มแสดงอารมณ์ให้เห็นชัดเจนหรือรุนแรงขึ้น โดยเฉพาะเมื่อรู้สึกไม่พอใจ ทั้งยังอาจแสดงอารมณ์ก้าวร้าว หรือมีอารมณ์ขึ้น ๆ ลง ๆ ที่ส่งผลให้เกิดความขัดแย้งกับคุณพ่อคุณแม่หรือเพื่อนได้ ซึ่งอาจเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมนภายในร่างกาย อีกทั้งสมองของวัยรุ่นยังอยู่ในขั้นเรียนรู้วิธีการควบคุมและแสดงอารมณ์แบบผู้ใหญ่ แต่เมื่ออายุมากขึ้น อารมณ์รุนแรงต่าง ๆ จะค่อย ๆ ลดลงตามไปด้วย
นอกจากนี้ วัยรุ่นยังสามารถเรียนรู้และเข้าใจอารมณ์ของคนรอบข้างได้มากขึ้นทั้งทางการแสดงสีหน้าและภาษากาย อย่างไรก็ตาม รูปร่างที่เปลี่ยนแปลงไปอาจทำให้วัยรุ่นรู้สึกประหม่าเมื่อเคลื่อนไหวร่างกาย หรือต้องพบปะผู้อื่น และวัยรุ่นมักให้ความสำคัญกับเรื่องรูปร่างหน้าตา จึงอาจเกิดการเปรียบเทียบร่างกายของตัวเองกับเพื่อนหรือคนรอบข้าง จนส่งผลต่ออารมณ์และความรู้สึกได้
การเปลี่ยนแปลงทางสังคม
วัยรุ่นเป็นช่วงวัยที่เริ่มค้นหาตัวเองทั้งการแต่งตัว ทรงผม บุคลิกภาพ เพื่อให้เหมาะสมกับสภาพสังคมที่เป็นอยู่มากที่สุด จึงอาจสังเกตได้ว่าลูกวัยรุ่นนิยมเลือกซื้อเสื้อผ้าสไตล์ใหม่ สนใจดนตรี ศิลปะ และอาจมีเพื่อนกลุ่มใหม่ หรือชอบใช้เวลาอยู่กับกลุ่มเพื่อน แต่ในขณะเดียวกัน วัยรุ่นก็เริ่มแสวงหาความเป็นอิสระ เริ่มอยากมีชีวิตเป็นของตัวเอง เริ่มมีความรับผิดชอบมากขึ้นทั้งที่บ้านและที่โรงเรียน บางคนอาจเริ่มหางานพาร์ทไทม์ทำ เลือกวิชาเรียนเอง เริ่มไปร่วมกิจกรรมทางสังคมด้วยตนเอง เริ่มมองหาประสบการณ์ใหม่ ๆ ซึ่งอาจเป็นประสบการณ์เสี่ยงที่ควรได้รับการดูแลใกล้ชิด
วัยรุ่นเริ่มแยกแยะถูกผิดได้มากขึ้น และอาจได้รับอิทธิพลจากเพื่อนมากขึ้นโดยเฉพาะด้านพฤติกรรม ความรู้สึก ความนับถือตนเอง และความภาคภูมิใจในตนเอง นอกจากนี้ วัยรุ่นยังเริ่มเข้าใจเรื่องเพศมากขึ้น ทั้งเรื่องลักษณะทางเพศชายและหญิง อาจมีความสัมพันธ์แบบโรแมนติกหรือออกไปเที่ยวกับคนพิเศษ ซึ่งอินเทอร์เน็ต และโซเชียลมิเดียมีอิทธิพลอย่างมากต่อวัยรุ่น ทำให้สามารถเรียนรู้โลกภายนอกได้รวดเร็วยิ่งขึ้น อย่างไรก็ตาม การดูแลและการให้คำแนะนำจากคุณพ่อคุณแม่หรือคุณครูถือเป็นเรื่องสำคัญ ที่อาจช่วยให้วัยรุ่นสามารถเติบโตทั้งทางร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และสังคมได้อย่างเหมาะสม
��ɮվѲ�Һؤ�ԡ�Ҿ�ͧ���Ԥ�ѹ ����������㹢�鹾Ѳ�ҡ�â�鹷�� 5 ��� �������͡�ѡɳ��Шӵ�����ͤ����Ѻʹ㹺��ҷ�ͧ���ͧ (identity vs. identity diffusion) ����·��Ѳ���͡�ѡɳ�ͧ���ͧ �ըش�������㹪��Ե�ͧ���ͧ �ѧ���ͧ�硤�͡������� ���ִẺ�ҡ����������кؤ�ŷ��ç�Ѻ�ش���� �Ҩ���Դ�����Ѵ��駴�ҹ����ѹ��Ҿ�Ѻ����˭� ����Դ�����Ѻʹ�ҧ�Ե� �ҡ�������ö��䢤����Ѻʹ����� �硨��繤�����պؤ�ԡ�Ҿ�Ѻʹ �����蹤�
��������ѹ�������ҧ��� �������դ�����ͧ���㹡�÷����繷������Ѻ�ͧ�������ѧ���ͺ � ��� �ա�������������������ǡѹ �����ǹ�˭��դ����Դ���ͷ����ä���� � �ѹ ��������͡ѹ �ա���š����¹���ʺ��ó��觡ѹ��Сѹ���������㹡���� ���������������Է�Ծ��ҡ��ͷ�ȹ��� ����ʹ� ��оĵԡ�������ʴ��͡�ͧ������ �������ѡ�դ����Դ��Ҥ����Դ��繢ͧ����� � ����դ����Ӥѭ��ҡѺ������繢ͧ����� ����դ�����ͧ���������˭�����Ѻ���������ͧ������
��������ѹ�������ҧ�����ҧ�� ����������ػ���ҳ 13 �14 �� ��˭ԧ�����ʹ��硪����о������������¡��ͧ����ʹ㨨ҡ�硪�� ���硪���ѧ����դ�������֡��� ������硪�����ػ���ҳ 14�16 �� �������ʹ��ȵç������кҧ��������¡����ʹԷʹ��Ѻ�ȵç���� ������˭ԧ�оԶվԶѹ����ͧ����觡�����ҧ�ҡ �����������ͧ�ٻ��ҧ������§���ͧ˹�ҵ������ǡѹ�����蹪�¡��վĵԡ������������������˭ԧʹ㨵��ͧ �� ��������͡���������˭ԧ ������蹷�����ٻ��ҧ˹�ҵ���� �繷������Ѻ�ͧ���������ѡ������ջѭ�� ��������蹷���դ����Դ��ҵ��ͧᵡ��ҧ�ҡ��� �ջ���������ͧ�ٻ��ҧ˹�ҵ� �ѡ�е�ͧ�ʴ��ĵԡ����������繷����ʹ㨢ͧ�ȵç��������������蹪�����˭ԧ�դ���ʹ㨫�觡ѹ��Сѹ ����ͧ����������������Ӥѭ��͡���ʴ��͡�ͧ���ҷ�ҧ�� ����ʹ���Ф���ʹԷʹ��Ѻ�����ҧ�ȹ���Ҩ����仨���з���ա���觧ҹ�Դ������¼���˭����
�ѭ�ҷҧ��ҹ�ѧ���ͧ������
�ѭ�ҡ�âѴ���㹤�ͺ���� �����蹤Դ��Ҽ���˭��դ����Դ���ᵡ��ҧ�ҡ���ͧ���繤����Դ��繷�������ҡѺ�ؤ���¢ͧ�� ����������Ѻ����������˭��˹���觷�赹��С��������Դ��Ҷ١��ͧ ��Шҡ��÷���������ѡ���������ع�ç �վĵԡ����������� ������Դ�����Ѵ��駡Ѻ�ؤ��㹤�ͺ�������ҧ�ҡ �����蹨֧�ѡ����Ѻ����������������蹤Դ����դ������㨫�觡ѹ��Сѹ���ҧ�ҡ �դ����آ�������������¡ѹ ���ͺ�����ҹ���ͧ�ҡ�ؤ��㹤�ͺ�����������
�ѭ�ҡ�õ�駤����������� �ҡ��������ѹ�������ҧ�����ҧ�������蹷���դ���ʹ㨫�觡ѹ��Сѹ�Ҩ�ջ��ʺ��ó�����������ѹ��������ա�û�ͧ�ѹ������Դ�ѭ�ҡ�õ�駤����������蹫���ѧ����դ��������㹡������§�ٺص÷����Դ�����ͧ�ҡ�ѧ�����������¹ �֧������Դ�ѭ�ҡ�÷��駼Դ�������Դ��� ����觼�����Դ�ѹ���µ���آ�Ҿ�ͧ˭ԧ�������� �֧�������ա�÷����Դ��� ������˭ԧ�����Ѻ�š�з��ҧ��ҹ�Ե����ҧ�٧���ͧ�ҡ�繡�á�зӷ���ѧ���������Ѻ��з����������˭ԧ�������ö�֡�����ҧ������ͧ������
�ѭ���ä�ҧ������ѹ�� �����ǡѹ�Ѻ�ѭ�ҡ�õ�駤����������� ����ջ��ʺ��ó�����������ѹ��������դ������㹡�û�ͧ�ѹ���ͧ�ҡ��õ�駤�������͡�û�ͧ�ѹ�ä�Դ��ͷҧ������ѹ�� ����������蹪�����˭ԧ���͡�����ä�� �� �ä˹ͧ��� ˹ͧ����� �ä�Կ���� ���͡�õԴ���� H.I.V �繵�
�ѭ���������������� �����蹺ҧ�����ͺҧ������դ�����ͧ��÷ҧ��ҹ�ѵ�������Թ �Ҩ���¤�����ͧ��÷��е�ͧ��������֧���ҹзҧ���ɰ�Ԩ�ҧ��ͺ�������������ӹ�� �դ�����ͧ�������ʾ�Դ ����������蹢Ҵ�ѡ ��û�Ъ����Ե ������ͧ������˭ԧ���ͪ���Ҫվ�������
�ѭ�ҡ��������ʾ�Դ �ҡ��÷���������դ����Ѵ��駡Ѻ�ؤ��㹤�ͺ���� �Է�ԾŢͧ�������� ������ҡ�ͧ ��ҡ���� ������ҡ���л�ԺѵԵ������˭��赹�������ͺ ��� �觼�����������ա��������ʾ�Դ �� ������ ���� ����з�觡����繡��������ʾ�Դ������ѹ���µ�͵��ͧ���ҧ�ҡ��мԴ���������ҧ�����չ�� ��š�ͧ�����蹻Ѩ�غѹ������èѴ����ѧ��ä�㹡�����������ա��������ʾ�Դ �� ���� �����Ҵ��äǺ������ͧ �Դ�ѭ�ҡ����������ѹ��������ա�äҴ�Դ�ҡ���������ա�û�ͧ�ѹ ����觼�����Դ�ѭ�ҡ�õ�駤���������֧���ʧ�� ��õԴ�ä�ҧ������ѹ�� �����˭ԧ����Ҫվ����� ���ͻѭ���Ҫ�ҡ����������
���й�㹡����������Ѳ�ҡ����С�û�Ѻ����������
�����������Ѳ�ҡ����С�û�Ѻ���������� ��������������ͧ �Դ� ��ô� �Ҩ���� ��м��������ǹ����Ǣ�ͧ�������������������ͪ�������͡ѹ���������������ö�վѲ�ҡ����С�û�Ѻ��Ƿ��� ����ö����Ե������������ҧ����о���������Ժ��繼���˭���յ���
(�þ��� �����Ҥ�Թ���, 2538 ; Lefrangois, 1996 ; Santrock, 1996)
1. ʶҺѹ��ͺ����
ʶҺѹ��ͺ�����պ��ҷ㹡�û�ФѺ��Фͧ ʹѺʹع����ա����ԭ�Ժ�駷ҧ��ҹ��ҧ��� ��ШԵ� �Ѩ��¢ͧʶҺѹ��ͺ���Ƿ�����Է�Ծŵ�;Ѳ�ҡ�������蹤�� ����ô��žѲ�ҡ�÷ҧ��ҹ��ҧ��� ������������Ѻ����÷���繻���ª�� �ա�þѡ�����Ѻ���������ͧ��âͧ��ҧ��� �ա���͡���ѧ��·��������� ������Сͺ�Ԩ������ҧ� �����ʹ� ��ҹ�Ե� ��Ҿ�Ǵ����㹤�ͺ�����ռ��µç��͡�þѲ�ҡ�ô�ҹ��ҧ� �ͧ������ �Դ� ��ô� ��м�黡��ͧ����պص���ҹ��觡��ѧ�ա����ԭ�Ժ������������� ���������ʹ� ���㨡������¹�ŧ ������������Ѻ���ҡ��� ����ѹ��Ҿ����㹤�ͺ���Ǩ��繾�鹰ҹ����㹡����������������������ö����Ե��ѧ�������ҧ�դ����آ
2. ʶҹ�֡��
�ç���¹����ʶҹ�֡�� ����Ҩ�����պ��ҷ�Ӥѭ㹡�����ҧ����Ǵ������������������㹡�����ѧ�������ѹ�ͧ������ ���������������ѡ����褳� ������͡��������� �����þ㹡�ࡳ��ͧ�ѧ�� ���ѡ���������� ��äǺ����������ع�ç�����Ըշ��������� �����駡���������������ͧ����ǡѺ�������¹��ҧ� ����Դ��鹡Ѻ������ ��������դ�����������ǡѺ���ͧ���ҧ�١��ͧ
3. ʶҺѹ㹪����
������պ��ҷ㹡�������觻���ª����բͧ������ �� ʶҺѹ��ʹ�����öŴ���������ع�ç����û�ǹ���¢ͧ������ �¤�ͺ���� �ç���¹ ����Ѵ��èѴ����աԨ���������ѹ���ͪ������������������������������աԨ������ҧ� �� ����ػ�������� ������¹�ط���ʹ���Ѵ����Ѻ��ʹҾط� ���͡�����¹��Ф���������ʹҤ��ʵ���������� �繵� ��ç��Һ�� ��èѴ�Ԩ�����¡�����ѡ���¹�������ѧࡵ��÷ӧҹ��ѡɳС�ê����������������� ���������ǹ����㹡�ê�������� �����������������������ѡ��ê�������ͺؤ����蹷���դ�����ʹ���� �������Ҩ����������蹪������˹ѡ��繤����ع�ç����Դ��鹨ҡ��âѺ���ö�������ʹ�����С����ѭ����������ع�ç �繵�
4. ���������Ū�
���ҷ�ͧ������Ū���š�Ѩ�غѹ���ҡ��� ������͡���ͷ�������������Ѻ������ ������ա�þԨ�ó����ҧ�� ������ҧ�Ҿ¹������դ����ع�ç �Ҿ¹������ա��������ʾ�Դ�ͧ�ؤ�ŷ������㹤���ʹ㨢ͧ������ �Ҿ¹��������ŧ����ա�������طҧ�������� ����鹵�ҧ � ������ѡɳ�������� ��� �������ҹ�����Ե���ͤ���������Ӥѭ��е��˹ѡ�֧�����蹷�����������ҹ����Ҩ��繡����������ĵԡ���㹷ҧ�����������������
���������Ū��ѧ����ö�Ѵ�Ԩ�����������¤������´�� �� �ա�èѴ�Ԩ�������ʹءʹҹ��������������ǹ����㹡�÷ӡԨ�����ͧ��Ҫԡ㹤�ͺ���� ��÷ӡԨ��������ҹ��������������Դ�����ѡ �������������šѹ㹤�ͺ���� �繡�������������ѹ��Ҿ�ѹ��㹤�ͺ���ǵ���