สื่อ เป็นช่องทางในการนำเสนอเนื้อหาของสารต่างๆ ที่มีมานานมากแล้ว ไม่ว่าจะเป็นข่าว, ความบันเทิง รวมไปถึงโฆษณาต่างๆ สื่อเปรียบเสมือนตัวกลางในการสื่อสารระหว่างผู้ส่งสารไปยังผู้รับสารหรือผู้บริโภค
โดยสมัยก่อนสื่อที่มีอิทธิพลและความน่าเชื่อถือ หรือที่เราเรียกว่าสื่อดั้งเดิม เช่น หนังสือพิมพ์,วิทยุ, สื่อโทรทัศน์ เป็นต้น ซึ่งจะเป็นสื่อในลักษณะการสื่อสารแบบด้านเดียว สื่อถือว่าเป็นเครื่องมือที่สำคัญมากของการสื่อสารหรือประชาสัมพันธ์ข่าวสารต่างๆ โดยมีบทบาทที่สำคัญคือ แจ้งข่าวสารให้ประชาชนทราบ นำเสนอข้อเท็จจริงต่างๆ
แต่เมื่อกาลเวลาผ่านไปหลายๆ คนคงจะคิดว่าสื่อดั้งเดิมอย่างสื่อ Offline ต้องหายไปแล้วแน่ๆ จนหลายคนถึงกับทิ้งสื่อเก่าแล้วหันไปให้ความสนใจกับสื่อใหม่อย่างสื่อออนไลน์เป็นหลัก
โดยบทบาทของสื่อใหม่ในปัจจุบันสามารถช่วยอำนวยความสะดวกให้เราได้มากกว่าเดิม จากสื่อเก่าที่เป็นการสื่อสารแบบ One Way (การสื่อสารทางเดียว) ในตอนนี้เราสามารถโต้ตอบกันผ่านสื่อได้แล้ว ยกตัวอย่าง เช่น การไลฟ์ เป็นต้น นับว่าเป็นจุดเปลี่ยนของวงการสื่อไทยเลยก็ว่าได้
เมื่อเร็วๆ นี้ได้มีแบรนด์ๆ หนึ่งตัดสินใจใช้พื้นที่สื่อเก่าอย่างสื่อสิ่งพิมพ์ในการทำการตลาด ซึ่งพอหลายๆ คนอ่านถึงตรงนี้แล้วก็อาจเกิดความสงสัยกันใช่ไหมว่า ทำไมถึงยังใช้สื่อออฟไลน์ คนจะเห็นเยอะหรอ จะคุ้มกับเงินที่เสียไปหรือไม่ วันนี้จึงมีกรณีศึกษาที่น่าสนใจจากทาง ‘ไทยรัฐ’ มาฝากกันค่ะ
หากใครมีโอกาสได้เปิดอ่านหนังสือพิมพ์ไทยรัฐ ฉบับวันที่ 17 พฤศจิกายน 2563 ที่ผ่านมา จะเห็นได้อย่างชัดเจนว่าในนั้นมีโฆษณาสินค้าอยู่ตัวหนึ่ง ที่ได้ทำการเหมาพื้นที่โฆษณาบนหนังสือพิมพ์ไปถึง 5 หน้าเต็มๆ ในฉบับเดียวกัน ซึ่งไม่ได้มีเหตุการณ์แบบนี้เกิดขึ้นบ่อยนัก หลายคนอาจจะคิดว่าทำไมแบรนด์ถึงตัดสินใจลงโฆษณารูปแบบเช่นนี้บนสื่อออฟไลน์
ในมุมมองของทีมงาน RAiNMaker มองว่า สื่อสิ่งพิมพ์ก็ยังคงเป็นสื่อหนึ่งที่ Mass อยู่ในปัจจุบัน ที่ยังสามารถเข้าถึงคนไทยได้ทั้งประเทศ แม้จะมีสื่อออนไลน์เข้ามาแทนที่ก็ตาม เพราะหลักของการโฆษณาจริงๆ แล้วไม่ควรมองช่องทางเป็นที่ตั้งอย่างเดียว
แต่ควรมองที่กลุ่มเป้าหมายของเราด้วยเช่นกัน มองถึงวัตถุประสงค์และวิธีการนำเสนอที่เหมาะสมกับสินค้าหรือกลุ่มเป้าหมายของเราให้มากที่สุด ต้องรู้จักเลือกใช้สื่อมาผสมผสานกันให้เหมาะสมที่สุด
ยกตัวอย่างกรณีของยาสีฟันคอลเกต ที่ตัดสินใจใช้พื้นที่สื่อออฟไลน์ในการโฆษณาสินค้า โดยลักษณะการเล่าเรื่องของแบรนด์จะเป็นการค่อยๆ ร้อยเรียงเรื่องราวของเนื้อหาให้เรารู้สึกอยากเปิดไปอ่านต่อ มีการตั้งคำถามให้ชวนคิดอยู่เรื่อยๆ
โดยแบรนด์ไม่ได้มีการนำเสนอขายสินค้าโดยตรง เพียงแต่มีการใช้โทนสีและคำพูดที่ช่วยตอกย้ำให้ผู้ที่พบเห็นสามารถจดจำได้เพียงเท่านั้น แต่ถึงแม้จะใช้สื่อออฟไลน์ ทางคอลเกตก็ยังคงใส่ความเป็นออนไลน์แฝงลงไปด้วย นั่นก็คือ เราสามารถสแกน QR เพื่อติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมต่อได้นั่นเอง
เพราะฉะนั้นไม่มีคำตอบไหนที่ถูกที่สุด ว่าควรใช้สื่อแบบไหนดีกว่ากัน แต่อยู่ที่วัตถุประสงค์และสิ่งที่เราต้องการมากกว่า หากเรามีการวางแผนที่ดี ไม่ว่าจะเป็นสื่อประเภทไหน ก็สามารถตอบโจทย์เราและสร้างผลลัพธ์ที่มีประสิทธิภาพให้กับเราได้อย่างแน่นอน
ซึ่งสอดคล้องกับ ขวัญฤทัย สายประดิษฐ์ (2551: 43) กล่าวถึงคุณลักษณะของสื่อใหม่ว่า สื่อใหม่เป็นสื่อที่ตอบสนองความต้องการสารสนเทศได้ตามความต้องการ เปิดรับสารของผู้รับสารมากที่สุด เพราะสื่อใหม่สามารถสร้างโปรแกรมคอมพิวเตอร์ในการบรรจุเนื้อหาของข้อมูลข่าวสารได้อย่างเป็นระบบ มีการค้นหาข้อมูลที่ต้องการง่าย อันจะส่งผลให้เกิดความสำเร็จในงานเผยแพร่ และรวบรวมข้อมูลข่าวสารได้มากกว่า อีกทั้งยังใช้คุณสมบัติของระบบโปรแกรมคอมพิวเตอร์ผสมผสานสื่อต่าง ๆ ที่เรียกว่าสื่อผสมผสานในประเทศไทยนั้นการเข้าถึงสื่อใหม่ของสังคมเมืองกับสังคมชนบทยังแตกต่างกันมาก ซึ่งนั่นคือสิ่งที่สื่อเก่ามีความได้เปรียบกว่าสื่อใหม่ ด้วยความที่สื่อเก่าเป็นสื่อที่มีมาก่อนและเป็นสื่อที่เข้าถึงผู้คนมานาน “ความผูกพัน” ของผู้คนกับสื่อเก่ายังคงมีอยู่ อาจกล่าวได้ว่าสื่อเก่านั้นยังคง “เข้าถึง” กลุ่มคนในสังคมชนบทได้ง่ายกว่าสื่อใหม่ ด้วยบริบทที่ว่าผู้คนที่จะเข้าถึงสื่อใหม่นั้นจำเป็นต้องเรียนรู้กระบวนการต่างๆในการใช้สื่อใหม่มาก รวมถึงเรื่องของ “ค่าใช้จ่าย” ที่ต้องจ่ายให้กับ เทคโนโลยีสื่อใหม่ก็สูงกว่าสื่อเก่าอีกด้วย
จริยธรรมของผู้สร้าง “เนื้อหา” ในสื่อใหม่ที่ “น้อยกว่า” และตรวจสอบ “ความถูกต้อง” ได้ยากกว่าในสื่อเก่า
ในปัจจุบันนั้นสื่อใหม่ โดยเฉพาะสื่อออนไลน์อย่างอินเตอร์เน็ตได้เข้ามามีอิทธิพลกับชีวิตประจำวันของผู้คนเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะทางด้านการรับรู้ข่าวสาร ข้อมูล ความบันเทิงเพลิดเพลินต่างๆ สำหรับตัวนิสิตเองนั้นต้องการเสนอมุมมองของสื่อออนไลน์ในด้านของจริยธรรมการนำเสนอข่าวสารและข้อมูลของผู้ที่จัดทำสื่อออนไลน์ในปัจจุบัน เนื่องจากตัวนิสิตเองนั้นมีโอกาสได้ทำงานใกล้ชิดกับสื่อออนไลน์มาเป็นระยะเวลาหลายปีจากการเป็นเว็บมาสเตอร์ของเว็บไซต์ต่างๆ นิสิตมองว่าในปัจจุบันการจดทะเบียนเว็บไซต์หรือสื่อออนไลน์ในไทยมีความง่ายและรวดเร็ว ทำให้เว็บไซต์ต่างๆเกิดขึ้นมามากมายและการตลาดจากเว็บไซต์หรือ E-commerce เองก็เติบโตขึ้นมากในระยะเวลาเพียงไม่กี่ปี
ผู้คนพึ่งพาสื่อออนไลน์มากขึ้น ไม่ว่าจะการจับจ่ายใช้สอยของใช้ เสื้อผ้า หรือแม้กระทั่ง “ยา” ในที่นี้นิสิตต้องการหยิบยกถึงยาประเภท ยาลดความอ้วนและอาหารเสริม โดยอ้างอิงถึงข่าวดังเมื่อต้นเดือนมิถุนายนที่แล้ว ที่มีเด็กสาวคนหนึ่งต้องเสียชีวิตจากการรับประทานยาลดความอ้วนที่สั่งจากทางอินเตอร์เน็ต ซึ่งตัวนิสิตเองเป็นผู้หนึ่งที่เคยได้เห็นข่าวสารข้อมูลของตัวยาชนิดที่เด็กผู้หญิงรายนี้รับประทานมามากหลากหลายเว็บไซต์ ว่ายาตัวนี้นั้นมีสรรพคุณดีอย่างไร ลดได้เร็วแค่ไหน และบางเว็บไซต์ยังมีสลาก อ.ย. รวมไปถึงเอกสารการรับรองว่ายามีคุณภาพและไม่อันตราย และได้เห็นยอดของการสั่งซื้อที่มากมายมหาศาล แต่หลังจากเกิดกรณีการเสียชีวิต เว็บไซต์ใหญ่ๆที่ขายส่งยาก็ปิดหายไป บางเว็บไซต์ก็ทำการตั้งรหัสผ่านและแจกเฉพาะลูกค้ารายใหญ่เท่านั้น
ซึ่งจากกรณีนี้จะเห็นได้ชัดว่า ผู้คนที่มีโอกาสได้ “สร้าง” สื่อออนไลน์ขึ้นมาในปัจจุบันนั้น ส่วนหนึ่งไร้ซึ่งมนุษยธรรมและจรรยาบรรณไปเสียแล้ว หวังแต่เพียงผลประโยชน์และรายได้ของตนโดยไม่คำนึงถึงชีวิตและความปลอดภัยของผู้อื่น โดยไม่เพียงแต่นำเสนอสิ่งที่พิสูจน์ไม่ได้แต่ยังนำเสนอสิ่งที่เป็นเท็จเพื่อหลอกผู้คนโดยอาศัยช่องทางการเปิดรับสื่อออนไลน์ของผู้คนที่มีมากขึ้น การตรวจสอบที่ยากและใช้เวลานานทำให้คนทำสื่อประเภทนี้มีมากมายในปัจจุบัน ไม่เพียงแต่เว็บไซต์ประเภท E-commerce เท่านั้น เว็บไซต์ประเภท ข่าวหรือการบันเทิงต่างๆ บางเว็บไซต์ในปัจจุบัน ก็ขาดจริยธรรมการนำเสนอข่าวที่ดี ไม่ว่าจะการนำข่าวมาเสนอผิดๆ ขาดแหล่งที่มา หรือบางครั้งก็ก็อปนำเอาจากแหล่งข่าวอื่นมาโดยไม่ใส่เครดิตและเกิดความผิดเพี้ยนไปของเนื้อหา
นอกจากนั้นการเปิดให้แสดงความคิดเห็นต่างๆก็มีอิทธิพลต่อผู้ที่เข้ามาอ่านข่าวนั้นๆ ซึ่ง ผู้สร้างควรที่จะต้องทำการตรวจสอบและคอยระแวดระวังจัดการกับความคิดเห็นต่างๆที่จะส่งผลเสีย แต่ความเป็นจริง เว็บไซต์ของไทยแม้แต่เว็บที่จำนวนผู้เข้าชมติดอันดับต้นๆของประเทศก็ยังปล่อยปละละเลยการให้ความสำคัญของกระดานแสดงความคิดเห็นนี้ไป ซึ่งในมุมมองของนิสิตที่หยิบยกนำเอามาว่าเป็นประเด็นสำคัญประเด็นหนึ่งนั้นเพราะนิสิตศึกษาจากตนเองว่าบางครั้ง “ความคิดเห็น”ที่ปรากฏอยู่ในหน้าของข่าวนั้นมีอิทธิพลต่อเราจริงๆถึงแม้จะยังไม่สามารถพิสูจน์ได้ว่าจริงเท็จแค่ไหนก็ตาม ถึงแม้ว่าการรับรู้ข่าวสารต่างๆทางสื่อออนไลน์และการซึมทราบนำเอาไปใช้จะขึ้นอยู่กับผู้รับรู้ข่าวสารนั้นๆ แต่สำหรับนิสิตแล้ว ผู้สร้าง คือผู้ที่มีความสำคัญและสามารถจัดการการนำเสนอ ควบคุม ดูแล สามารถคัดสรรสิ่งที่ดี สิ่งที่ถูกต้อง เผยแพร่ให้กับผู้คนที่ใช้สื่อออนไลน์ได้ ดังนั้นจึงสรุปได้ว่าสื่อออนไลน์ในมุมมองของนิสิตในปัจจุบันนั้น ผู้สร้างสื่อออนไลน์ จำเป็นที่จะต้องทำความเข้าใจในเรื่องของจรรยาบรรณการนำเสนอข่าวสารและข้อมูลที่มากขึ้น เพื่อประโยชน์ต่อสังคมสื่อออนไลน์ ผู้ใช้ และผลสืบเนื่องต่างๆที่จะเกิดขึ้นในอนาคต
ซึ่งทั้งหมดที่กล่าวมานั้นเป็นข้อเสียของสื่อใหม่ที่จริยธรรมของผู้สร้าง “เนื้อหา” ในสื่อใหม่นั้นน้อยกว่าและตรวจสอบ ความถูกต้องได้ยากกว่าในสื่อเก่า
สิ่งที่สื่อใหม่ “มีดี” กว่าสื่อเก่า
มิติ ข้อจำกัดเชิงเวลาที่หายไป
ข้อจำกัดเชิงเวลาที่หายไปของสื่อใหม่ที่ทำให้ผู้คนไม่ต้องยึดติดกับข้อจำกัดทางเวลา ทุกคนสามารถย้อนไปดูข่าวหรือคลิปข่าวย้อนหลังได้หลายปี โดยสามารถเลือกวันและช่วงเวลาได้อย่างสะดวกผ่านทางเว็บไซต์ ทำให้การเกิดขึ้นของเว็บไซต์ข่าวโดยเฉพาะเว็บไซต์ข่าวที่เกิดจากตัวองค์กรสิ่งพิมพ์สร้างขึ้นเองก็มีเกิดขึ้นสูงมาก ก่อให้เกิด “ฐานข้อมูล” ของข่าวสารขนาดใหญ่ ทำให้มีการเกิดขึ้นของโปรแกรมที่ช่วยรวบรวมข้อมูลข่าวแบบ Update real-time อย่าง Newscenter
( คือบริการข้อมูลข่าวสารแบบทันเหตุการณ์ผ่านระบบออนไลน์ โดยมีเนื้อหาที่หลากหลาย จากแหล่งข้อมูลต่างๆ ทั้งจากในและต่างประเทศ อาทิ หนังสือพิมพ์รายวันและรายสัปดาห์ฉบับต่างๆ นิตยสารรายเดือน สำนักข่าวทั้งในและต่างประเทศ ธนาคารแห่งประเทศไทย ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย ศูนย์วิจัย หน่วยงานราชการ และรัฐวิสาหกิจ ตลอดจนข่าวประชาสัมพันธ์จากองค์กรต่างๆ เป็นต้น
นิวส์เซ็นเตอร์มีความสามารถในการสืบค้นข้อมูลที่มีประสิทธิภาพ โดยสามารถสืบค้นข้อมูลในลักษณะข้อความเต็ม(Full-text search) ผู้ใช้สามารถกำหนดคำค้นเป็นภาษาไทยและหรือภาษาอังกฤษ รวมทั้งสามารถกำหนดวันและเวลาย้อนหลังได้อีกด้วย โดยนิวส์เซ็นเตอร์สามารถให้ผลที่ถูกต้องแม่นยำในเวลาอันรวดเร็วและตรงตามที่ผู้ใช้งานต้องการ) – //www.iqnewscenter.com/login.aspx
ที่ช่วยให้ผู้คนหรือนักข่าวเองสามารถรับข่าวสารได้อย่างรวดเร็วและเป็นระบบเป็นหมวดหมู่สามารถหาข่าวย้อนหลังได้หลายปี ด้วยการอาศัย keyword ในการค้นหา
รวมถึงสื่อใหม่ช่วยให้เรารับข่าวแบบ Real-time ได้ ด้วยการเชื่อมต่อแบบออนไลน์ ถ่ายสดส่งตรง ไม่ว่าจะทางโทรทัศน์ เว็บไซต์ หรือแม้แต่การ Tweet บน Twitter
การผลิตซ้ำที่ช่วยลดต้นทุน-เพิ่มกำไร ทางธุรกิจโดยใช้สื่อใหม่
“เนื้อหา” เพียงชุดเดียว สามารถถูกนำไปผลิตซ้ำในรูปแบบต่างๆได้มากในสื่อใหม่ ไม่ว่าจะเป็น การนำ “เนื้อหาข่าว” ไปทลงเป็นข่าวใน Website เช่น “เมื่อไทยรัฐนำข่าวข่าวหนึ่งไปลงในหนังสือพิมพ์แล้ว เว็บมาสเตอร์ของเว็บไทยรัฐออนไลน์ก็จะนำข่าวนั้นไปลงในเว็บไซต์อีกทางหนึ่ง โดยที่ทั้งหนังสือพิมพ์และเว็บไซต์ของไทยรัฐก็ต่างได้ผลประโยชน์จากสปอนเซอร์โฆษณาทั้งสองทาง” นำไปสู่ การรายงานข่าวบน TV , หรือ Clip VDO บน Youtube ด้วยอีก
อาจสรุปได้ว่า
สื่อเก่า : ความถูกต้องแม่นยำสูง ตรวจสอบได้ง่าย / เข้าถึงกลุ่มคนได้หลายระดับมากกว่า / ยังต้องยึดติดกับขีดจำกัดทางเวลา Updateแบบreal-timeเลยไม่ได้เพราะต้องมีกระบวนการทางการผลิต
สื่อใหม่ : ความถูกต้องแม่นยำน้อยกว่า ตรวจสอบได้ยาก / เข้าถึงกลุ่มคนชนชั้นกลางขึ้นไป แต่เข้าถึงได้ทั่วโลก / ทำลายขีดจำกัดด้านเวลา สด ใหม่ รวดเร็ว