สวิตช์ เป็นอุปกรณ์ปิดหรือเปิดวงจรไฟฟ้า เพื่อควบคุมการจ่ายกระแสไฟฟ้าให้กับเครื่องใช้ไฟฟ้า แบ่งออกเป็น 2 ประเภท ประกอบด้วย สวิตช์ทางเดียว และสวิตช์สองทาง
5. สะพานไฟ (Cut-out)
สะพานไฟ หรือ คัทเอาท์ เป็นอุปกรณ์สำหรับตัดต่อวงจรไฟฟ้าทั้งหมดภายในครัวเรือน ประกอบด้วยฐานและคันโยกที่มีลักษณะเป็นขาโลหะ 2 ขา มีที่จับเป็นฉนวน เมื่อสับคันโยกขึ้น กระแสไฟฟ้าจะไหลเข้าสู่วงจรไฟฟ้าในครัวเรือน และเมื่อสับคันโยกลงกระแสไฟฟ้าจะหยุดไหล ซึ่งเป็นการตัดวงจร
6. เครื่องตัดไฟรั่ว (Earth Leak Circuit Breaker : ELCB)
เครื่องตัดไฟรั่ว เป็นอุปกรณ์เสริมความปลอดภัยอีกชั้นหนึ่ง ที่สามารถตัดวงจรไฟฟ้ากรณีเกิดไฟรั่ว โดยกำหนดความไวของการตัดวงจรไฟฟ้าตามปริมาณกระแสไฟฟ้าที่รั่วลงดินเพื่อให้มีการตัดไฟรั่วก่อนที่จะเป็นอันตรายกับระบบไฟฟ้า
7. เต้ารับ (Socket) และเต้าเสียบ (Plug)
เต้ารับและเต้าเสียบ เป็นอุปกรณ์ที่ใช้เชื่อมต่อวงจรไฟฟ้า ทำให้กระแสไฟฟ้าไหลเข้าสู่อุปกรณ์และเครื่องใช้ไฟฟ้า
1) เต้ารับหรือปลั๊กตัวเมีย คือ อุปกรณ์ที่เชื่อมต่อกับวงจรไฟฟ้าในครัวเรือน เช่น
เต้ารับที่ติดตั้งบนผนังบ้านหรืออาคาร เป็นต้น เพื่อรองรับการต่อกับเต้าเสียบของเครื่องใช้ไฟฟ้า
2) เต้าเสียบหรือปลั๊กตัวผู้ คือ อุปกรณ์ส่วนที่ติดอยู่กับปลายสายไฟของ
เครื่องใช้ไฟฟ้า เต้าเสียบที่ใช้กันอยู่มี 2 แบบ คือ
(1) เต้าเสียบ 2 ขา ใช้กับเต้ารับที่มี 2 ช่อง
(2) เต้าเสียบ 3 ขา ใช้กับเต้ารับที่มี 3 ช่อง โดยขากลางจะต่อกับสายดิน
โดยทั่วไปเรียกว่า “เครื่องป้องกันไฟดูด” หรือตัวตัดวงจรอัตโนมัติที่จะทำการตัดกระแสไฟฟ้าเมื่อมีกระแสไฟฟ้ารั่วลงดิน เครื่องตัดกระแสไฟฟ้ารั่วมีชื่อเรียกต่าง ๆ กันไปเช่นี้
- เครื่องตัดไฟเมื่อมีกระแสไฟฟ้ารั่วลงดิน
- Earth Leakage Circuit Breaker (ELCB)
- Ground fault Circuit Interrupter (GFCT)
- Residual Current Device (RCD)
หลักการทำงานของเครื่องตัดกระแสไฟฟ้ารั่ว
โดยการอาศัยหลักที่ว่ากระแสไฟฟ้าเข้ากับกระแสไฟฟ้าออกมีค่าเท่ากันในสภาพใช้งานปกติ สภาพเช่นนี้สนามแม่เหล็กในแกนเหล็กจะหักล้างกันจนมีค่าเป็นศูนย์ ทำให้ไมมีสัญญาณในวงจรขยาย เมื่อเกิดกระแสไฟฟ้ารั่ว ลงดิน หรือเกิดไฟดูด กระแสสส่วนหนึ่งจะไหลผ่านคนและกลับไปทางพื้นดินหรือสายดินแล้วแต่กรณี เป็นผลให้กระแสไฟฟ้าที่ไหลผ่านเครื่องตัดกระแสไฟรั่วทั้ง 2 เส้น มีค่าไม่เท่ากัน จะทำให้มีสนามแม่เหล็กในแกนเหล็ก วงจรขยายจะจับสัญญาณได้และขยายสัญญาณให้สูงพอที่จะทำให้ทริปคอยล์มีแรงดูดให้เครื่องปลดวงจรทำการปลดวงจรได้ เครื่องตัดไฟรั่วก็จะทำงานปลดวงจรทันที ค่ากระแสที่เครื่องตัดไฟรั่วทำงานนี้สามารถปรับตั้งได้ ปกติจะอยู่ที่ค่าประมาณ 5 ถึง 30 มิลลิแอมแปร์
ข้อสำคัญในการใช้งานเครื่องตัดกระแสไฟรั่วคือต้องติดตั้งให้ถูกต้องด้วย เพราะอาจจะมีผลเสียมากกว่าไม่ติดตั้งเสียอีก การติดตั้งไม่ถูกต้องเครื่องจะไม่ทำงานปลดวงจรเมื่อมีไฟดูดคน แต่บุคคลที่ติดตั้งคิดว่าเครื่องยังทำงานได้ตามปกติ ทำให้ความระมัดระวังลดลง การติดตั้งใช้งานให้ถูกต้องแล้ว ยังมีข้อที่ควรระวังอีกหลายประการด้วยกัน การใช้งานเครื่องใช้ไฟฟ้าภายในบ้าน การติดตั้งกล้องวงจรปิด cctv เช่น เครื่องตัดไฟรั่วอาจชำรุดหรือทำงานผิดพลาดได้โดยเราไม่ทราบ เครื่องตัดไฟรั่วจึงให้ใช้เป็นอุปกรณ์ป้องกันเสริมเท่านั้น ต้องมีระบบสายดินด้วยจึงจะมั่นใจได้ว่าปลอดภัย และเครื่องตัดกระแสไฟรั่วบางชนิด คุณสมบัติจะเปลี่ยนตามแรงดันไฟฟ้า ไวต่อแรงดันเกินชั่วขณะ การติดตั้งใช้งานต้องระมัดระวัง และต้องมีการทดสอบเป็นประจำ
โอเวอร์โหลด (Overload)
เป็นอุปกรณ์ที่ไวต่ออุณหภูมิ ทำหน้าที่เปิดหรือปิดวงจรเมื่อกระแสไฟฟ้าของวงจรไฟฟ้าเกินกว่าค่าที่ตั้งไว้ ซึ่งกระแสไฟฟ้าที่ไหลผ่านชิ้นส่วนรับความร้อนที่ปรับค่าไว้ จะทำให้อุณหภูมิของโอเวอร์โหลดสูงขึ้นเพื่อตัดวงจรไฟฟ้า ส่วนใหญ่ใช้ในวงจรควบคุมการทำงานของมอเตอร์
โอเวอร์โหลดรีเลย์ (Overload relay)
เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ป้องกันมอเตอร์ที่เรียกว่า Running Protection ออกแบบใช้สำหรับตัดวงจรของมอเตอร์เมื่อกระแสไหลเกินกว่ากระแสพิกัดจะทำให้ขดลวดของมอเตอร์ร้อนขึ้นเรื่อย ๆ และไหม้ในที่สุด แต่ถ้าวงจรมีโอเวอร์โหลดรีเลย์อยู่ด้วย และตั้งขนาดกระแสให้ถูกต้อง วงจรควบคุมจะถูกตัดวงจรออกไปก่อนที่มอเตอร์จะไหม้ โครงสร้าง
หลักการทำงานของโอเวอร์โหลดรีเลย์ จะอาศัยผลของความร้อน โครงสร้างภายในประกอบด้วย ขดลวดความร้อนที่พันอยู่กับไบมิทอล เมื่อไบมิทอลร้อนจะโก่งตัวไปดันให้คานส่งเคลื่อนที่ไปดันคอนแทคควบคุม
โอเวอร์โหลดรีเลย์แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ
1.แบบไม่มีรีเซต แบบนี้เวลาไบมิทอลเย็นตัวลงคอนแทคจะกลับมาอยู่ที่เดิม
2.แบบมีรีเซต แบบนี้ถ้าต้องการให้คอนแทคกลับที่เดิมต้องกดปุ่มรีเซตก่อน
ฟิวส์
เป็นอุปกรณ์ตัดระบบไฟฟ้าชั้นพื้นฐาน มีหลายประเภท การนำฟิวส์มาใช้งานให้เกิดประโยชน์และปลอดภัยต่อผู้ใช้งานมากที่สุดนั้น จะต้องมีความรู้ความเข้าใจในแต่ละชนิดของฟิวส์เป็นอย่างดี