ตามทฤษฎีลัทธิมากซ์ ความขัดแย้งระหว่างชนชั้นเกิดในสังคมทุนนิยมอันเนื่องจากความขัดกันระหว่างผลประโยชน์ทางวัตถุของชนกรรมาชีพ ประชากรส่วนใหญ่ซึ่งรับค่าจ้างผลิตสินค้าและบริการ กับชนชั้นกระฎุมพี ประชากรส่วนน้อยซึ่งเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตและเอาความมั่งคั่งมาจากการจัดสรรมูลค่าส่วนเกิน (กำไร) ที่ชนกรรมาชีพผลิต การต่อสู้ระหว่างชนชั้นนี้ซึ่งมักแสดงออกมาเป็นการกบฏของพลังการผลิตของสังคม (productive forces) ต่อความสัมพันธ์การผลิตของสังคม (relations of production) ส่งผลให้เกิดวิกฤติระยะสั้นเมื่อชนชั้นกระฎุมพีประสบความลำบากในการจัดการความแปลกแยกของแรงงาน (Marx's theory of alienation) ที่ทวีความรุนแรงขึ้นของชนกรรมาชีพ วิกฤตนี้จะลงเอยด้วยการปฏิวัติของชนกรรมาชีพและการสถาปนาสังคมนิยม ซึ่งเป็นระบบทางสังคมและเศรษฐกิจที่ให้สังคมเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิตที่กระจายให้แต่ละคนตามการมีส่วนร่วม และการผลิตที่จัดระเบียบโดยตรงสำหรับการใช้สอย เมื่อพลังการผลิตก้าวหน้าขึ้น มาคส์ตั้งสมมติฐานว่าสังคมนิยมในท้ายที่สุดจะแปลงเป็นสังคมคอมมิวนิสต์
สำนักคิดต่าง ๆ นอกจากจะเน้นและดัดแปลงแง่มุมบางอย่างของลัทธิมากซ์คลาสสิก (classical marxism) แล้ว แนวคิดแนวมากซ์ถูกนำไปรวมและปรับใช้ในหลากหลายทฤษฎีทางสังคม (social theory) ซึ่งนำไปสู่ข้อสรุปที่แตกต่างหลากหลาย พร้อมกับบทวิพากษ์ทางเศรษฐศาสตร์การเมือง (critique of political economy) ของมากซ์ ลักษณะต่าง ๆ ที่ให้นิยามลัทธิมากซ์มักถูกเรียกในชื่อวัตถุนิยมวิภาษวิธี (dialectical materialism) และวัตถุนิยมประวัติศาสตร์ ทว่าศัพท์เหล่านี้ถูกบัญญัติขึ้นหลังมาคส์เสียชีวิตแล้ว และหลักการของมันถูกตั้งคำถามจากผู้ที่ระบุตนว่าเป็นมาร์กซิสต์บางคน
ลัทธิมากซ์ได้สร้างผลกระทบต่อวงการวิชาการทั่วโลกอย่างลุ่มลึก และส่งอิทธิพลต่อหลากหลายสาขาวิชา ไม่ว่าจะเป็นมานุษยวิทยา, โบราณคดี (Marxist archaeology), ทฤษฎีศิลปะ (Marxist aesthetics), อาชญาวิทยา (Marxist criminology), วัฒนธรรมศึกษา (cultural studies), เศรษฐศาสตร์, การศึกษา, จริยศาสตร์ (Marxist ethics), ทฤษฎีภาพยนตร์ (Marxist film theory), ภูมิศาสตร์ (geography), ประวัติศาสตร์นิพนธ์ (Marxist historiography), วรรณคดีวิจารณ์ (Marxist literary criticism), สื่อมวลชนศึกษา (media studies), ปรัชญา, รัฐศาสตร์, เศรษฐศาสตร์การเมือง, จิตวิทยา (Freudo-Marxism), วิทยาศาสตร์ศึกษา (science studies), สังคมวิทยา (Marxist sociology), การผังเมืองและการละคร
ภาพรวม[แก้]
cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (ลิงก์)
Bakunin, Mikhail (5 ตุลาคม 1872). "Letter to La Liberté". ใน Dolgoff, Sam (บ.ก.). Bakunin on Anarchy. Marxists Internet Archive. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 มีนาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 24 เมษายน 2022.Marx, Karl; Engels, Friedrich (2001). "From The Alliance of Socialist Democracy & the International Working Men's Association". Marxism Versus Anarchism (PDF). Resistance Books. pp. 86–87. ISBN 1876646039. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 26 กุมภาพันธ์ 2023.Sperber, Jonathan (2013). Karl Marx: A Nineteenth-Century Life. W. W. Norton & Company. ISBN 978-0871403544. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 26 ตุลาคม 2021. สืบค้นเมื่อ 24 เมษายน 2022.Dmitriev, V. K. (1974) [1898]. Economic Essays on Value, Competition and Utility. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521202534.von Bortkiewicz, Ladislaus (1952) [1906–1907]. "Value and Price in the Marxian System". International Economic Papers (2): 5–60.von Bortkiewicz, Ladislaus (1984) [1907]. "On the Correction of Marx's Fundamental Theoretical Construction in the Third Volume of Capital". ใน von Böhm-Bawerk, Eugen (บ.ก.). Karl Marx and the Close of his System (PDF). Philadelphia: Orion Editions. p. 199-221. ISBN 978-1466347687. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 24 มิถุนายน 2022.. Value Theory Before Sraffa. §III.Sennholz, Hans F. (1 ธันวาคม 2009). "What We Can Know About the World". Mises.org. Ludwig von Mises Institute. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 กุมภาพันธ์ 2020. สืบค้นเมื่อ 4 สิงหาคม 2019.von Mises, Ludwig (2008). Omnipotent Government (PDF). Read Books. ISBN 978-1443726467. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 19 ตุลาคม 2022.[ต้องการเลขหน้า]Haberler, Gottfried (1966). Drachkovitch, Milorad M. (บ.ก.). Marxist Ideology in the Contemporary World: Its Appeals and Paradoxes. Books for Libraries Press. p. 124. ISBN 978-0836981544.von Mises, Ludwig (2014). Economic Calculation in the Socialist Commonwealth (PDF). แปลโดย Adler, S. Ludwig von Mises Institute. p. 48. ISBN 978-1610164542. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 9 มกราคม 2023. สืบค้นเมื่อ 5 มีนาคม 2023. [...] rational economic activity is impossible in a socialist commonwealth [...]Acemoglu, Daron; Robinson, James A. (1 กุมภาพันธ์ 2015). "The Rise and Decline of General Laws of Capitalism". Journal of Economic Perspectives. 29 (1): 3–28. doi:10.1257/jep.29.1.3. hdl:1721.1/113636. S2CID 14001669. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 17 เมษายน 2022. สืบค้นเมื่อ 24 เมษายน 2022.มากซ์ไม่เคยเรียกตัวเองว่าลัทธิมากซ์ แต่เรียกตัวเองว่านักสังคมนิยม ทว่านักวิชาการรุ่นหลังกลับยกให้มากซ์เป็นลัทธิมากซ์ ดู วีระ สมบูรณ์, "คำนำ," ใน สุรพงษ์ ชัยนาม. มาคซ์และสังคมนิยม. (กรุงเทพฯ : ศยาม, 2553) น. 4.สาคร สมเสริฐ, "นีโอมาคซิสต์ : สำหรับผู้เริ่มต้น," (3 ธันวาคม 2548) //www.midnightuniv.org/midnight2545/document95223.html/พิชญ์ พงษ์สวัสดิ์, "อุดมการณ์กับการเมือง: องค์ประกอบและการทำงาน (ตอนที่สอง) ," (เอกสารประกอบการเรียนการสอนวิชา อุดมการณ์การเมืองประเทศกำลังพัฒนา ภาควิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ภาคปลาย ปีการศึกษา 2547).พิชญ์ พงษ์สวัสดิ์, "อุดมการณ์ การเมือง และวัฒนธรรม (3): สำนักวัฒนธรรมร่วมสมัย," (เอกสารประกอบการเรียนการสอนวิชา อุดมการณ์การเมืองประเทศกำลังพัฒนา ภาควิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ภาคปลาย ปีการศึกษา 2547).พิชญ์ พงษ์สวัสดิ์, "อุดมการณ์ การเมือง และวัฒนธรรม (1): จากมาค สู่ ลัทธิมากซ์ และ สำนักวัฒนธรรมศึกษา," (เอกสารประกอบการเรียนการสอนวิชา อุดมการณ์การเมืองประเทศกำลังพัฒนา ภาควิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ภาคปลาย ปีการศึกษา 2547).Douglas Kellner. Media Culture: Cultural Studies, Identity and Politics Between the Modern and the Postmodern. (London and New York : Routledge, 2003),pp. 36 – 43Kellner. Ibid., pp. 28 – 31Philip Goldstein. Post-Marxist Theory : An Introduction. (New York: SUNY Press, 2005)
๋Jacques Derrida. Specters of Marx: The State of the Debt, the Work of Mourning and the New International (Routledge: London, 1994)