กวนอ ม ต วตนจร งไหม ทำไมเป นเทพเจ า

เจ้าแม่กวนอิม เป็นผู้หญิงหรือผู้ชาย ไขข้อข้องใจ พร้อมรู้จักตำนานประวัติเจ้าแม่กวนอิม

เจ้าแม่กวนอิม เป็นผู้หญิงหรือผู้ชาย มารู้จักเจ้าแม่กวนอิม เทพเจ้าที่คนไทยและคนจีนนับถือ ใครที่อยากทราบประวัติเจ้าแม่กวนอิม มาดูกัน

หนึ่งในพระโพธิสัตว์ หรือเทพเจ้าที่คนไทยและคนไทยเชื้อสายจีนนับถือเป็นอย่างมาก ก็คือ “เจ้าแม่กวนอิม” ซึ่งล่าสุดกลายเป็นเรื่องถกเถียงกันในโซเชียล เกี่ยวกับสถานะเพศของเจ้าแม่กวนอิม ทำให้ใคร ๆ อยากตามหาความจริงว่า แท้จริงแล้วเจ้าแม่กวนอิมเป็นผู้หญิงหรือผู้ชายกันแน่ ? กระปุกดอทคอมจึงขอมาไขข้อข้องใจ พร้อมบอกเล่าตำนานประวัติเจ้าแม่กวนอิมให้ได้ทราบกัน

สำหรับผู้ที่กำลังอยู่ในช่วงที่มีเรื่องให้ว้าวุ่นใจ และไม่รู้จะหันหน้าไปทางใด การดูดวงชะตานับเป็นหนึ่งในเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจได้เช่นกัน ไม่ว่าจะเป็นการดูลายมือ ดูดวงชะตาราศี ทำนายด้วยไพ่ยิปซี หรืออาศัยศาสตร์ดูดวงชะตาด้วยไพ่เทวะมันตรา พยากรณ์ ซึ่งเป็นศาสตร์โบราณที่อาศัยไพ่เทพ 78 ใบที่มีพลังและได้รับการนับถือจากผู้คนทั่วโลก โดยไพ่แต่ละใบในสำรับจะมีเทพ 1 องค์ประทับ และเจ้าแม่กวนอิมก็ถือเป็นหนึ่งเทพศักดิ์สิทธิ์ของไพ่ในสำรับนี้ด้วยเช่นกัน

ที่มาของเจ้าแม่กวนอิม

คำว่า กวนอิม หมายถึง “การสังเกตเสียงของโลก” ในศาสนาพุทธของจีน กวนอิมมีความหมายเหมือนกับพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร ซึ่งเป็นจุดสูงสุดของความเมตตา ความเห็นอกเห็นใจ ความเมตตา และความรัก ในประเทศจีนเริ่มมีความเลื่อมใสในพระโพธิสัตว์กวนอิมตั้งแต่ช่วงศตวรรษที่ 1 และเป็นตัวแทนของพระโพธิสัตว์ในประเทศจีน ก่อนราชวงศ์ซ่ง (ค.ศ. 960-1279)

ประวัติเจ้าแม่กวนอิม ในตำนานจีน

มีตำนานซึ่งเล่าขานกันมาว่า เดิมเจ้าแม่กวนอิมเป็นเทพธิดาซึ่งต้องการช่วยปลดเปลื้องทุกข์ภัยแก่มวลมนุษย์ ในชาติสุดท้ายจึงจุติลงมายังโลกมนุษย์ นามว่า เจ้าหญิงเมี่ยวซ่าน เป็นพระราชธิดาองค์เล็กของกษัตริย์แห่งอาณาจักรซิงหลิง นามว่า พระเจ้าเมี่ยวจวง เจ้าหญิงเป็นพุทธมามกะ และตั้งพระทัยแน่วแน่ที่จะบำเพ็ญภาวนาเพื่อหลุดพ้นสังสารวัฏ ซึ่งพระเจ้าเมี่ยวจวงไม่เห็นด้วยและบังคับให้เลือกราชบุตรเขย เจ้าหญิงเมี่ยวซ่านก็ยังไม่สนใจจึงถูกพระเจ้าเมี่ยวจวงขัดขวางและทรมานหวังให้เปลี่ยนใจ เมื่อไม่ได้ดังใจจึงพยายามหาทางฆ่า แต่ทว่าด้วยบุญญาบารมีของเจ้าหญิงเมี่ยวซ่านจึงปรากฏมีเสือเทวดาตัวหนึ่งนำเจ้าหญิงเมี่ยวซ่านขึ้นพาดหลังแล้วเผ่นหนีไปที่เขาเซียงซัน และสามารถบรรลุธรรมได้ในที่สุด ส่วนพระเจ้าเมี่ยวจงนั้นบาปกรรมที่พระองค์ก่อไว้ส่งผลให้เกิดอาการป่วยด้วยโรคร้ายแรง ไม่มียารักษาให้หายได้ เจ้าหญิงเมี่ยวซ่านจึงได้กลับมาสละดวงตาและแขนสองข้าง เพื่อรักษาพระบิดาจนหายจากโรคร้ายด้วยความกตัญญู ซึ่งภายหลังเจ้าหญิงเมี่ยวซ่านสำเร็จอรหันต์ได้ดวงตาและพระกรคืน และแสดงปาฏิหาริย์เป็นปางกวนอิมพันมือ

เจ้าแม่กวนอิม เป็นผู้หญิงหรือผู้ชาย ?

สำหรับคำถามที่ว่า เจ้าแม่กวนอิม เป็นผู้หญิงหรือผู้ชาย คำตอบก็คือ ก่อนที่จะเป็นเจ้าแม่กวนอิมร่างสตรีที่เราเคารพบูชากันนั้น ในสมัยแรกที่ศาสนาพุทธเผยแผ่จากอินเดียสู่จีน รูปลักษณ์ของพระอวโลกิเตศวร (พระโพธิสัตว์กวนอิม) เป็นภาพของพระโพธิสัตว์เพศชายเช่นเดียวกับในอินเดีย เนื่องจากการแสดงแทนพระโพธิสัตว์ทั้งหมดเป็นเพศชาย โดยมีหลักฐานสำคัญก็คือ รูปวาดจิตรกรรมฝาผนังและรูปปฏิมากรรมแกะสลักพระโพธิสัตว์กวนอิมที่ปรากฏอยู่ในถ้ำม่อเกาเป็นภาพของพระอวโลกิเตศวร (พระโพธิสัตว์กวนอิม) ที่มีลักษณะแบบเพศชาย มีริมฝีปากหนาและมีหนวดเครา ส่วนที่เราเห็นรูปลักษณ์เป็นหญิงในปัจจุบันนั่นเพราะพระโพธิสัตว์ตามหลักสัทธรรมปุณฑรีกสูตรมีพลังวิเศษที่จะแปลงร่างในรูปแบบใด ๆ ก็ได้ที่จำเป็นในการบรรเทาทุกข์ อีกทั้งตามความเชื่อของพระพุทธศาสนานิกายมหายาน กล่าวว่า เพศไม่ใช่อุปสรรคต่อการตรัสรู้ โดยนักประติมานวิทยาสันนิษฐานเหตุผลของการแปลงกายจากชายเป็นหญิงไว้ 2 ประการว่า

• พระโพธิสัตว์กวนอิมเป็นผู้โปรดสัตว์โลกและช่วยเหลือผู้ตกทุกข์ได้ยาก ซึ่งในสมัยโบราณนั้นผู้หญิงมักได้รับการกดขี่ข่มเหงและทุกข์ทรมานมากกว่าเพศชาย จึงเกิดภาพลักษณ์พระโพธิสัตว์กวนอิมในด้านที่เป็นเพศหญิง เพื่อช่วยเหลือสตรีให้หลุดพ้นจากบ่วงกรรม
• ผู้หญิงเป็นเพศที่มีความอ่อนโยนและมีจิตใจที่ดีงามกว่าเพศชาย โดยเฉพาะความรักของผู้เป็นมารดา อันเป็นสัญลักษณ์ของความเมตตาการุณย์ต่อบุตร

ทั้งนี้ ไม่ว่าเจ้าแม่กวนอิมจะแสดงในลักษณะเพศชายหรือหญิงไม่สำคัญ เพราะอย่างไรก็ตาม เจ้าแม่กวนอิม ทรงถือเป็นสัญลักษณ์ของพระโพธิสัตว์ผู้เปี่ยมด้วยเมตตากรุณา ซึ่งยังคงประทับอยู่กลางใจของผู้คนที่ศรัทธามาตั้งแต่อดีตจวบจนถึงปัจจุบัน

ประเด็นที่ถูกพูดถึงในช่วงหลายสัปดาห์ที่ผ่านมาคือประเด็นว่าด้วยพระโพธิสัตว์กวนอิม หรือที่เราๆ ท่านๆ นิยมเรียกท่านว่า “เจ้าแม่กวนอิม” ว่าเป็นผู้ชายหรือผู้หญิงกันแน่ เพราะเราคุ้นเคยกับภาพของเจ้าแม่กวนอิมที่เป็นผู้หญิงกันมานานนม พอมีคนมาบอกว่า จริงๆ แล้วเจ้าแม่กวนอิมเป็นผู้ชายก็เลยเกิดการถกเถียงกันยกใหญ่เลย

วันนี้ก็เลยจะขอเอาเรื่องนี้มาแถลงไขให้ได้ฟังกันครับ

ก่อนอื่น ไม่ว่าจะเป็นพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร (Avalokitesvara) เจ้าแม่กวนอิม (Guanyin) ต่างก็เป็นคนเดียวกันทั้งหมดครับ ซึ่งจริงๆท่านยังมีอีกหลายชื่อในหลายวัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็นในญี่ปุ่นที่เรียกท่านคันนง (Kannon) หรือไม่เกาหลีที่เรียกท่านว่า กวานอึม (Gwan-eum) หรือใกล้ๆในเวียดนามก็เรียกท่านว่า กว่านเอิม (Quan m) ซึ่งทั้งหมดต่างก็เป็นคำที่ใช้เรียกพระโพธิสัตว์แห่งความกรุณาด้วยกันทั้งสิ้น และไม่ว่าจะเรียกด้วยชื่อไหนก็ล้วนแล้วแต่มีความหมายเดียวกันทั้งสิ้น นั่นก็คือ “ผู้เป็นใหญ่ที่มองลงมา”

และด้วยคุณสมบัติความเป็นพระโพธิสัตว์แห่งความเมตตาของพระองค์นี่แหละ ที่ทำให้เพศของพระองค์เกิดความแตกต่างขึ้นมาเพราะความกรุณาในแต่ละวัฒนธรรมมีการตีความที่แตกต่างกันออกไป อย่างในอินเดีย ในญี่ปุ่น หรือในเกาหลี ความกรุณานั้นแทนที่ด้วยเพศชาย ดังนั้น พระโพธิสัตว์องค์นี้ในวัฒนธรรมเหล่านี้จึงเป็นผู้ชาย ในขณะที่คุณสมบัติความกรุณานี้ในจีนแทนที่ด้วยเพศหญิง ดังนั้น เจ้าแม่กวนอิมจึงเป็นเพศหญิง ยิ่งผนวกกับตำนานขององค์หญิงเมี่ยวซ่าน ทำให้ภาพจำของท่านเป็นเพศหญิงไปด้วย

แต่เชื่อหรือไม่ครับว่า ในศิลปะจีนในระยะแรกๆที่มีการสร้างพระโพธิสัตว์องค์นี้ยังคงแสดงด้วยพระโพธิสัตว์เพศชายอยู่แบบเดียวกันต้นฉบับของท่านในอินเดีย ก่อนที่ในเวลาต่อมาจะเริ่มมีเครื่องแต่งกายและเครื่องประดับคล้ายผู้หญิงเพิ่มเติมเข้ามา และถูกแสดงด้วยรูปลักษณ์ของผู้หญิงในสมัยหลังลงมา นั่นแสดงว่า ตำนานของเจ้าหญิงเมี่ยวซ่านน่าจะเกิดขึ้นในสมัยหลังลงมาแล้วพอสมควรเลยทีเดียว

และนอกจากประเด็นเรื่องของเพศของพระโพธิสัตว์องค์นี้แล้ว จริงๆพระองค์ถือเป็นพระโพธิสัตว์ที่คุ้นเคยกันในบ้านเราพอสมควร เพราะปรากฏในสื่อ ในหนังอยู่พอสมควร โดยเฉพาะอย่างหนังหรือซีรีส์ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องไซอิ๋ว เราจะเห็นการปรากฏตัวของพระโพธิสัตว์องค์นี้อยู่จนแทบจะเป็นปกติแล้ว แต่นอกจากนี้แล้ว จริงๆยังมีเกร็ดของพระโพธิสัตว์องค์นี้อีกหลายเรื่องที่น่าสนุกไม่แพ้กัน

เรื่องแรก พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรกับทะไลลามะ ซึ่งทั้งสองสิ่งมีความเกี่ยวข้องกันโดยตรง เพราะตามความชื่อของทิเบต องค์ทะไลลามะจะเป็นร่างอวตารของพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร และเมื่อองค์ทะไลลามะสิ้นพระชนม์ไป พระองค์ก็จะลงมาเกิดใหม่ในฐานะขององค์ทะไลลามะองค์ถัดไป นั่นจึงเป็นเหตุผลว่า ทำไมพระราชวังของทะไลลามะจึงมีชื่อว่า โปตาลา เพราะภูเขาอันเป็นที่สถิตย์ของพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรนั้นมีชื่อ ภูเขาโปตาละกะ นั่นเอง

เรื่องที่สอง พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรกับกล้อง อาจจะดูไม่ค่อยสอดคล้องกันเท่าไหร่แต่ก็เป็นเรื่องจริงเพราะในปี ค.ศ. 1933 (ตรงกับ พ.ศ. 2476) บริษัท Kwanon ได้ก่อตั้งขึ้น และได้ออกแบบโลโก้แรกของบริษัทเป็นรูปของพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร หรือ คันนงในเวอร์ชั่นพันกรพร้อมรัศมีเปลวไฟ โดยมีจุดประสงค์เพื่อความเป็นสิริมงคลและความประสบความสำเร็จ แต่โลโก้ถูกใช้ในปีถัดมา ก่อนที่ในเวลาไม่ถึงปีนับจากนั้นจะมีการตัดรูปของพระโพธิสัตว์คันนงออก เหลือเพียงคำว่า Kwanon ก่อนจะเปลี่ยนเป็น Canon และใช้มาจนปัจจุบันครับ

ดังนั้นก็อย่าไปถกอย่าไปเถียงให้เหนื่อยเลยครับว่าพระโพธิสัตว์กวนอิมเป็นผู้ชายหรือผู้หญิง เพราะไม่ว่าพระองค์จะเป็นชายหรือหญิงก็ไม่เป็นการลดทอนคุณสมบัติความเป็นโพธิสัตว์แห่งความกรุณาของพระองค์ลงเลยแม้แต่น้อย