ประวัตินาฏศิลปไทย นาฏศิลปไ ทย เปนศลิ ปวฒั นธรรมทแ่ี สดงถงึ ความเปน ไทย ที่มมี าตั้งแตชา นานและไดร บั อทิ ธิพลแบบแผน ตามแนวคิดจากตา งชาติเขา มาผสมผสานและนาํ มาปรับปรุงเปน เอกลักษณประจําชาติไทย การแสดง นาฏศลิ ปไ ทยเปนการแสดงท่มี ีความวจิ ิตรงดงาม ท้ังเส้อื ผา การแตงกายลีลาทา ราํ ดนตรปี ระกอบและบทรอ ง นอกจากนี้การแสดงนาฏศลิ ปไทยยังเกิดจากการละเลน พื้นบาน วิถีชีวติ ของชาวไทยในแตละภมู ภิ าค นาฏศิลปไทยมีความสําคญั เปนอยางยงิ่ เพราะเปนส่งิ ทบ่ี งบอกถึงความเปนชาตไิ ทย นักเรียนนาฏศลิ ปทกุ คน ตองอดทน และตอ งมคี วามพยายามในการฝก ซอมเพราะตวั ละครในการแสดงนาฏศิลปไ ทยประเภทโขนนั้น มตี า งชนิดกนั จึงตอ งอาศยั ทักษะ การฝกฝนเพื่อความชํานาญไวใ ชใ นการแสดงและเพ่ือทจี่ ะไดร กั ษาศิลปะ ประจําชาตไิ ทยปจ จุบันไดมวี ฒั นธรรมตะวนั ตกเขา มาเปนจาํ นวนมาก ทาํ ใหเ ด็กสมัยใหมน ้ีอาจจะไมค อ ย รจู กั การแสดงนาฏศลิ ป อยางโขน ละครรํา เปน ตน ดังนน้ั กระทนู จ้ี ึงมุง ใหผ คู นรูถึง ความรูเบื้องตนของ นาฏศลิ ปไ ทย เพือ่ ใหคนรุน หลังไดส บื ทอด ไดต ระหนกั ถึงคณุ คา ความสาํ คัญของนาฏศิลปไทยและรกั ษาให คงอยตู อไป เปน ศลิ ปะแหง การละคร ฟอนราํ และดนตรี อนั มคี ุณสมบัติตามคมั ภีรน าฏะหรอื นาฏยะ กําหนดวา ตอ ง ประกอบไปดวย ศลิ ปะ 3 ประการ คือ การฟอ นรํา การดนตรี และการขับรอ ง รวมเขา ดว ยกัน ซึง่ ทง้ั 3 ส่งิ นีเ้ ปน อปุ นสิ ยั ของคนมาแตด ึกดําบรรพ นาฏศลิ ปไทยมีทม่ี าและเกดิ ขน้ึ จากสาเหตตุ ามแนวคดิ ตา ง ๆ เชน เกิดจากความรูสกึ กระทบกระเทอื นทางอารมณ ไมวาจะอารมณแ หง ความสขุ หรือความทุกขแ ลวสะทอ น ออกมาเปน ทาทาง แบบธรรมชาติและประดษิ ฐขนึ้ เปน ทาทางลีลาการฟอ นรํา หรือเกิดจากลทั ธิความเชือ่ ใน การนบั ถือสิ่งศกั ดส์ิ ทิ ธ์ิ เทพเจา โดยแสดงความเคารพบูชาดว ยการเตน รํา ขบั รอ ง ฟอนราํ ใหเกดิ ความพงึ พอใจ เปนตน การฟอ นรํา ทมี่ สี มมตฐิ านมาจากธรรมชาติ แตไดร ับการตกแตง และปรับปรุงใหง ดงามยิ่งข้นึ จนกอใหเกิด อารมณส ะเทือนใจแกผ ูด ผู ูชม โดยแทจ ริงแลว การฟอ นราํ ก็คือ ศิลปะของการเคล่ือนไหวอวัยวะตาง ๆ ของ มนุษย เชน แขน ขา เอว ไหล หนา ตา ฯลฯ ดวยเหตนุ ธ้ี รรมชาตทิ ่ีเปน พ้ืนฐานเบอ้ื งตน ของการฟอ นรําจงึ มา จากอิรยิ าบทตา ง ๆ ของมนษุ ย ไดแก ยนื เดนิ น่ัง นอน ฯลฯ ตามปกตกิ ารเดินของคนเราจะกาวเทา พรอมทง้ั แกวง แขนสลบั กันไปเชน เมือ่ กา วเทาซา ยก็จะแกวง แขนขวาออก และเมอ่ื กา วเทาขวากจ็ ะแกวงแขนซายออก สลับกันเพอื่ เปน หลกั ในการทรงตวั ครั้นเมือ่ นํามาตกแตงเปน ทา รําขนึ้ กก็ ลายเปนทาเดินที่มลี ีลาการกาวเทา และแกวง แขน ใหไดสดั สวนงดงามถกู ตองตามแบบแผนที่กําหนด ตลอดจนทวงทํานองและจังหวะเพลง นาฏศิลปไ ทย เกิดมาจากอากปั กิริยาของสามัญชนเปนพื้นฐาน ซ่ึงโดยท่ัวไปมนษุ ยท กุ คนยอ มมอี ารมณต า งๆ ไดแก รกั โกรธ โศกเศรา เสยี ใจ ดใี จ รองไห ฯลฯ แตท ่ีนาสังเกตก็คอื เมอ่ื มนษุ ยม ีอารมณอ ยา งหน่งึ อยางใด นอกจากจะมีความรสู กึ เกิดขึ้นในจิตใจแลวยงั แสดงปฏิกิรยิ าตอบโตออกมาทางกายในลักษณะตางๆกันเชน รัก - หนาตากิรยิ าท่ีแสดงออก ออ นโยน รจู ักเลาโลม เจาชู โกรธ - หนา ตาบึง้ ตงึ กระทืบเทา ชหี้ นา ดาวาตาง ๆ โศกเศรา,เสยี ใจ - หนา ตากริ ิยาละหอ ยละเหีย่ ตดั พอ ตอวา รองไห สรุปไดว า นาฏศิลปไทย เกิดมาจากกิรยิ าทาทางซึ่งแสดงออกในทางอารมณของมนษุ ยป ุถชุ น อากปั กริ ิยาตาง ๆ เหลา นีเ้ ปน มูลเหตใุ หปรมาจารยท างศิลปะนํามาปรับปรงุ บัญญัตสิ ดั สว นและกาํ หนดวิธีการขึ้น จน กลายเปนทาฟอ นรํา โดยวางแบบแผนลีลาทา รําของมอื เทา ใหง ดงาม รจู ักวิธเี ย้อื ง ยัก และกลอ มตวั ให สอดคลองสัมพนั ธก นั จนเกดิ เปนทา รําขน้ึ และมวี วิ ัฒนาการปรับปรงุ มาตามลําดบั จนดูประณีตงดงาม ออนชอยวจิ ติ รพิสดาร จนถงึ ขั้นเปน ศิลปะได นอกจากน้ี นาฏศิลปไ ทย ยังไดรับอิทธิพลแบบแผนตามแนวคดิ จากตางชาติเขามาผสมผสานดวย เชน วฒั นธรรมอินเดยี เกย่ี วกับวัฒนธรรมทเ่ี ปนเรอื่ งของเทพเจาและตํานานการฟอ นราํ โดยผานเขา สปู ระเทศ ไทย ทงั้ ทางตรงและทางออ ม คอื ผา นชนชาติชวาและเขมร กอนทจี่ ะนํามาปรบั ปรุงใหเ ปนรปู แบบตาม เอกลกั ษณข องไทย เชน ตัวอยา งของเทวรปู ศิวะปางนาฏราช ทส่ี รา งเปนทาการรายราํ ของ พระอศิ วร ซง่ึ มี ทัง้ หมด 108 ทา หรอื 108 กรณะ โดยทรงฟอ นรําคร้งั แรกในโลก ณ ตําบลจิทรัมพรัม เมืองมัทราส อินเดยี ใต ปจจุบันอยใู นรัฐทมิฬนาดู นับเปน คัมภรี สําหรับการฟอ นรํา แตงโดยพระภรตมุนี เรยี กวา คมั ภรี ภ รตนาฏยศาสตร ถอื เปน อิทธิพลสําคญั ตอแบบแผนการสืบสาน และการถา ยทอดนาฏศิลปข องไทย จนเกดิ ขึน้ เปนเอกลกั ษณข องตนเองท่มี ีรปู แบบ แบบแผนการเรยี น การฝก หัด จารีต ขนบธรรมเนยี ม มา จนถึงปจ จบุ ัน อยางไรกต็ าม บรรดาผเู ชี่ยวชาญทศ่ี กึ ษาทางดานนาฏศลิ ปไทยไดส นั นษิ ฐานวา อารยธรรมทางศลิ ปะดา น นาฎศลิ ปของอนิ เดียนี้ไดเ ผยแพรเ ขามาสูป ระเทศไทยต้ังแตสมัยกรงุ ศรีอยุธยาตามประวัติการสรา งเทวาลัย ศวิ ะนาฎราชทีส่ รา งขึน้ ในป พ.ศ. 1800 ซึ่งเปน ระยะท่ไี ทยเรม่ิ กอ ต้ังกรุงสุโขทัย ดังนน้ั ทา รําไทยทีด่ ดั แปลง มาจากอินเดียในครัง้ แรกจงึ เปน ความคดิ ของนักปราชญใ นสมยั กรงุ ศรอี ยุธยา และมกี ารแกไ ข ปรบั ปรุงหรอื ประดิษฐขน้ึ ใหมใ นสมัยกรงุ รัตนโกสนิ ทร จนนํามาสูก ารประดษิ ฐข้ึนใหมใ นสมัยกรงุ รัตนโกสินทรจ น นาํ มาสูการประดิษฐท า ทางการรายรําและละครไทยมาจนถงึ ปจ จุบัน ววิ ฒั นาการนาฏศลิ ปไ ทย นาฏศลิ ปไ ทย เปน ศิลปะประจาํ ชาติท่มี ีววิ ฒั นาการมาต้ังแตสมยั สุโขทัยจนถงึ ปจ จุบนั และมีเอกลกั ษณ แตกตางกันไปตามยุคสมัย จนกระทงั้ พัฒนามาเปนนาฏศิลประดบั มาตรฐานทมี่ แี บบแผน และเปน เอกลักษณข องไทย 1. สมัยสโุ ขทยั เปน การแสดงประเภทระบาํ รํา ฟอน มวี วิ ฒั นาการมาจากการละเลนของชาวบา น เปนการพกั ผอน หยอ นใจหลังจากเสรจ็ งาน หรอื แสดงในงานบญุ งานร่นื เรงิ ประจําป ปรากฏในหนังสอื ไตรภมู ิพระรว งฉบบั พระมหาราชาลไิ ทวา “บางเตน บางราํ บา งฟอ น ระบาํ บันลอื ” แสดงใหเหน็ รปู แบบของนาฏศลิ ปท่ีปรากฏ ในสมัยนี้ คอื เตน ราํ ฟอน และระบํา 2.สมยั อยธุ ยา ไดพฒั นาการแสดงในรปู แบบของละครรํา นบั เปน ตนแบบของละครราํ แบบอน่ื ๆตอมา คือ ละคร ชาตรี ละครนอก และละครใน สาํ หรบั ละครในเปน ละครผหู ญงิ แสดงเฉพาะในราชสํานัก ในราชสมยั พระ เจา อยหู วั บรมโกศนยิ มแสดงเร่อื ง นิเหนา ซึ่งเจาพินทวดีไดสืบทอดทารําตอ มาจนถงึ สมัยธนบรุ ี 3.สมัยธนบุรี มลี ะครรําของหลวงท่มี ผี หู ญงิ และผูช ายแสดง และมีละครผหู ญงิ ของเจานครศรีธรรมราชสว นนาฏศิลปที่ เปน การแสดงเพอ่ื สมโภชพระแกว มรกต มีท้งั โขน ละครรํา ระบํา และมหรสพตางๆ 4.สมยั รัตนโกสนิ ทร สมัยรัตนโกสนิ ทร ระบําและรํามีความสําคญั ตอราชพธิ ีตา งๆ ในรปู แบบของพิธกี รรม โดยถอื ปฏบิ ัติ เปน กฎมณเฑยี รบาลมาจนถงึ สมยั รตั นโกสนิ ทรตอนตน (สมัยรัชกาลที่1 – รชั กาลที่ 4 ) รชั สมัยพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟาจุฬาโลก โปรดรวบรวมตาํ ราฟอ นราํ และเขียนภาพทา ราํ แมบทบันทึกไวเปน หลกั ฐาน มีการพัฒนาโขนเปน รูปแบบละครใน มีการปรับปรุงระบาํ สี่บท ซ่ึงเปน ระบํา มาตรฐานตัง้ แตส ุโขทัย ในสมยั นี้ไดเกดิ นาฏศลิ ปข น้ึ มาหลายชดุ เชน ระบาํ เมขลา-รามสูร ในราชนิพนธ รามเกยี รต์ิ ราชสมยั สมเด็จพระพทุ ธเลิศหลานภาลัย เปนยุคของนาฏศลิ ปไทย เนอ่ื งจากพระมหากษตั ริยทรง โปรดละครรํา ทา รํางดงามตามประณีตแบบราชสาํ นกั มีการฝกหัดท้ังโขน ละครใน ละครนอกโดยไดฝก ผหู ญิงใหแ สดงละครนอกของหลวงและมกี ารปรบั ปรงุ เครอ่ื งแตง กายยืนเครอ่ื งแบบละครใน รชั สมัยพระบาทสมเดจ็ พระน่ังเกลาเจา อยหู วั โปรดใหย กเลกิ ละครหลวง ทําใหนาฏศลิ ปไ ทยเปน ท่ี นยิ มแพรห ลายในหมปู ระชาชน และเกดิ การแสดงของเอกชนขึน้ หลายคณะ ศิลปน ทีม่ คี วามสามารถสบื ทอด การแสดงนาฏศลิ ปไ ทยท่เี ปน แบบแผนกนั ตอมา รชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยหู วั โปรดใหม ลี ะครราํ ผูหญิงในราชสาํ นักตามเดิมและใน เอกชนมกี ารแสดงละครผหู ญิงและผูชาย ในสมยั น้ีมบี รมครูทางนาฏศลิ ป ไดช าํ ระพิธีโขนละคร ทูลเกลา ถวายตราไวเ ปน ฉบับหลวง และมกี ารดัดแปลงการําเบิกโรงชุดประเรงิ มาเปน ราํ ดอกไมเ งนิ ทอง รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยหู ัว ในสมยั น้ีมีทัง้ อนุรกั ษแ ละพัฒนานาฏศิลปไ ทยเพ่อื ทันสมัย เชน มกี ารพัฒนาละครในละครดึกดําบรรพ พฒั นาละครราํ ท่ีมอี ยเู ดิมมาเปน ละครพนั ทางและ ละครเสภา และไดก ําหนดนาฏศลิ ปเปนท่บี ทระบาํ แทรกอยูในละครเร่ืองตา งๆ เชน ระบําเทวดา- นางฟา ใน เร่ืองกรุงพาณชมทวีป ระบําตอนนางบษุ บากบั นางกํานนั ชมสารในเร่อื งนเิ หนา ระบาํ ไก เปนตน รชั สมยั พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลาเจาอยหู วั เปน ศิลปะดานนาฏศิลป เจริญรงุ เรืองมาก พระองค โปรดใหตง้ั กรมมหรสพขน้ึ มีการทาํ นบุ าํ รงุ ศิลปะทางโขน ละคร และดนตรปี พาทย ทาํ ใหศ ิลปะทาํ ใหมกี าร ฝก หดั อยา งมีระเบยี บแบบแผน และโปรดต้ังโรงเรยี นฝกหดั นาฏศลิ ปใ นกรมมหรสพ นอกจากน้ี ยงั ไดม กี าร ปรับปรุงวธิ ีการแสดงโขนเปน ละครดกึ ดําบรรพเรอื่ งรามเกยี รตแ์ิ ละไดเ กิดโขนบรรดาศักด์ิท่ีมหาดเลก็ แสดง คกู บั โขนเชลยศักด์ทิ เี่ อกชนแสดง รชั สมัยสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูห วั โปรดใหม กี ารจัดต้ังศลิ ปากรขึ้นแทนกรมมหรสพทถ่ี ูกยุบไป ทาํ ให ศิลปะโขน ละคร ระบาํ ราํ ฟอ น ยงั คงปรากฏอยู เพ่อื เปน แนวทางในการอนรุ ักษและพัฒนาสืบตอไป รชั สมัยพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหวั อานนั ทมหิดล หลวงวจิ ติ รวาทการ อธิบดีของกรมศิลปาการ ไดกอต้ังโรงเรียนนาฏดรุ ิยางคศาสตรข ้ึนมา เพือ่ ปกกนั ไมใหศิลปะทางดา นนาฏศิลปสูญหายไป ในสมยั นีไ้ ดเกิดละครวจิ ติ ร ซง่ึ เปนละครปลกุ ใจใหรักชาติ และเปนการสรา งแรงจูงใจใหคนไทยหันมาสนใจ นาฏศลิ ปไ ทย และไดมกี ารตั้งโรงเรยี นนาฏศลิ ปแ ทนโรงเรยี นนาฏดุรยิ างคศาสตร ซึ่งถูกทาํ ลายตอน สงครามโลกครง้ั ที่ 2 เพอ่ื เปนสถานศึกษานาฏศิลปและดรุ ิยางคศลิ ปข องทางราชการ และเปน การทบุ ํารงุ เผยแพรน าฏศลิ ปไ ทยใหเ ปน ทย่ี กยอ งนานาอารยประเทศ รัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหวั ภมู พิ ลอดลุ ยเดช นาฏศลิ ป ละคร ฟอ น ราํ ไดอยใู นความ รบั ผิดชอบของรฐั บาล ไดม กี ารสง เสรมิ ใหผ ูเ ช่ียวชาญนาฏศิลปไทยคดิ ประดษิ ฐท าราํ ระบาํ ชุดใหม ไดแ ก ระบําพมาไทยอธิษฐาน ปจ จุบันไดมกี ารนํานาฏศิลปนานาชาติมาประยกุ ตใชในการประดษิ ฐทาราํ รปู แบบของการแสดง มกี ารนํา เทคนคิ แสง สี เสยี ง เขา มาเปนองคประกอบในการแสดงชุดตา งๆ ปรบั ปรงุ ลลี าทาราํ ใหเ หมาะสมกบั ฉาก บน เวทกี ารแสดงมีการตดิ ต้ังอปุ กรณท ีท่ ันสมยั ทัง้ ระบบมา น ฉาก แสง ควบคมุ ดว ยระบบคอมพิวเตอร มรี ะบบ เสยี งทส่ี มบรู ณ มีเคร่อื งฉายภาพยนตรประกอบการแสดง และเผยแพรศ ลิ ปกรรมทกุ สาขานาฏศิลป และ สรา งนกั วชิ าการและนักวจิ ัยในระบบสูง โดยมกี ารเปดสอนนาฏศลิ ปไทยในระดบั ปรญิ ญาเอกอีกหลายแหง ประเภทของนาฏศิลปไทย โขน เปนการแสดงนาฏศลิ ปชั้นสงู ของไทยที่มเี อกลกั ษณ คอื ผูแสดงจะตองสวมหัวทเี่ รียกวา หวั โขน และ ใชลลี าทาทางการแสดงดวยการเตนไปตามบทพากย การเจรจาของผพู ากยแ ละตามทาํ นองเพลงหนา พาทยท่ี บรรเลงดวยวงปพ าทย เร่อื งทนี่ ิยมนาํ มาแสดง คอื พระราชนิพนธบทละครเรอื่ งรามเกียรติ แตงการเลยี นแบบ เครอ่ื งทรงของพระมหากษตั ริยทเี่ ปน เครอ่ื งตน เรยี กวา การแตง กายแบบ “ย่ืนเครื่อง” มีจารีตขน้ั ตอนการ แสดงทเี่ ปน แบบแผน นิยมจัดแสดงเฉพาะพธิ สี ําคญั ไดแก งานพระราชพิธีตา ง ๆ โขน คือการแสดงทา รํา เตนกบั จงั หวะดนตรปี ระกอบดวย ตวั ละครทเ่ี ปน ยักษ ลงิ มนุษย และเทวดา ผแู สดงสวมหวั โขนไมร อ งและ เจรจาเอง แตปจจุบนั ผูแสดงเปนมนุษยกบั เทวดาไมสวมหวั โขน และเพ่ิมการขับรอ งประกอบการแสดงแบบ ละครใน ท่ีมาของคาํ วาโขน โขน เปนมหานาฏกรรมทีม่ ศี ลิ ปะเปน แบบฉบบั หนึ่งของไทย ซง่ึ ไมปรากฏคาํ นแ้ี นชดั ในจารกึ หรือเอกสาร ยุคโบราณของไทย แตคําวา โขนปรากฏกลา วไวใ นหนังสอื ของชาวตา งประเทศ ซึ่งกลา วถงึ ศลิ ปะแหง การ เลน ของไทยใน รชั สมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช ดูจะเปน ศลิ ปะการเลน ท่นี ิยมและยึดถอื เปน แบบแผน กนั มาแลวจงึ เช่ือวา นาฏกรรมชนดิ น้นี า จะมากอ นสมัยน้นั เปนเวลานาน สว นทางดานภาษานั้น คําวา โขน อาจเปนคําซ่งึ บัญญตั ใิ ชข น้ึ ในภาษาไทย หรอื ยมื จากภาษาอน่ื ๆ ก็ยังไมพ บ หลกั ฐานแตอยา งใด แตภ ายหลังไดค น พบหลักฐานท่อี างองิ ไดบางวา จะเปน คําท่มี รี ากฐานมาจากภาษาอืน่ จึง มลี กั ษณะหรอื ความหมายคลายคลึงกับคําวา โขน ซง่ึ เปน นาฏศิลป ช้ันสูงของไทยอยางนอ ยก็มคี วามหมาย ตางกัน ๓ ทาง คือ ๑. คาํ วา โขละ หรือ โขล ในภาษาเบงกาลหี มายถงึ เคร่อื งดนตรชี นิดหน่งึ ขงึ ดวยหนังและใชตีไดดี ซึ่งมรี ปู รา ง คลายตะโพนของไทย ๒. คาํ วา โกล หรอื โกลมั ในภาษาทมฬิ มคี วามหมายถึง การแตง ตัว หรือตกแตง ประดบั ประดารางกายผู แสดงใหท ราบถึงเพศวาเปน เครื่องแตง กายของผูห ญงิ หรือผูชาย ๓. คาํ วา ควาน หรอื โขน ในภาษาอหิ รา น หรอื เปอรเซีย หมายถึง ผูอา นหรอื หรอื ผขู บั รองแทนตัวตุก ตาหรอื หุนหรอื หมายถึง ผูพากย ผเู จรจา แทนหรอื ตกุ ตา ท่ีมาของศิลปะแหงการเลน โขน โขน เปนศลิ ปะการแสดงท่ีรวมเอาลักษณะเอกลกั ษณแ หงการแสดงที่ พัฒนาการเลน ตา ง ๆ เขา มารวมกันไวไ ดอยา งเหมาะสมกลมกลืน สนั นษิ ฐานวามา จากการเลน ๓ อยางดวยกัน ๑.ชักนาคนกึ ดําบรรพ การทาํ พธิ ีกรรมในเรอื่ งพระนารายณกวนนาํ้ อมฤตประกอบดว ยฝา ยเทวดา อสูร วานร มีอทิ ธิพลทางดา นการแตงกาย แตง หนา การสรา งหวั โขน การกําหนดสถานทแี่ สดงท่เี ปนรูปแบบของโขน กลางแปลง ๒. หนั งใหญ ศิลปะการแสดงทป่ี ระกอบดวยตวั หนั งท่ที าํ มาจากหนั งววั แกะสลกั เปน ภาพในเรอ่ื งรามเกยี รติ์ ผูเ ชิดหนั งจะตองแสดงลีลาการเตน ประกอบดนตรีที่ หนาจอ โดยใชแ สงไฟฟ าสองจากดานหลังจอ ทําใหเกดิ เงาภาพหนา จอหนั ง มคี น พากย และเจรจา มีอทิ ธพิ ลตอโขนในดา นของเรอื่ งที่ใชแ สดง บทพากยเ จรจา ทา เตน ทาเชิด ดนตรี สถานท่ีแสดงทเี่ ปนตน กําเนดิ ของการแสดงโขนหนา จอ ๓.กระบ่กี ระบอง ศิลปะการตอ สูของคนไทยโบราณที่มีการหลบหลีกยวั่ ยคุ ูตอสู ดวยการชงิ ไหวชิงพริบโดยใชอ าวุธทําเลียนแบบอาวุธจรงิ เปนไม โลหะหนงั สัตว มีทง้ั อาวุธสั้นเชน ดาบ โล และอาวธุ ยาว เชน พลอง กระบอง หอก เปน ตน ไดใ หรปู แบบวธิ กี ารรําใชอาวุธ ทา ตอ สู กระบวนลลี า ทารบตา ง ๆ ในการแสดงโขนซง่ึ การละเลนทั้ง ๓ นี้ ลวนมมี าตง้ั แตสมยั โบราณ ทั้งกอ นและรวมยคุ สมยั กบั การแสดงโขนของไทยมาในอดตี รปู แบบและลักษณะของการแสดงโขน โขน เปน นาฏศิลป ชน้ั สงู อยา งหนงึ่ ของไทย เดมิ ผแู สดงโขนทุกตวั จะตอ งสวมหัวโขนปดหนาท้ังหมด จงึ ตอ งมีผทู าํ หนาทพ่ี ากยเจรจา แทนเรยี กวาคนพากยโ ขน ตอ มาไดว ิวฒั นาการดานการแตง หนา นยิ มใหต ัวพระ และตวั นางใชก ารแตงหนาอยา งละครแทนการสวมหวั โขนปดหนา ทัง หมด แตถึงอยา งนั น กไ็ มพดู สง เสยี ง เจรจาดวยตัวเองและทน่ี าสังเกตคือ โขนจะเปน ศลิ ปะการแสดงที่เนน รูปแบบของการเตนเปน หลัก นยิ มจดั แสดงเฉพาะงานพิธสี าํ คัญ รปู แบบท่เี ปนเฉพาะตัวอยางหน่ึงกค็ ือ การแตงกายเลยี นแบบเครื่องทรงของพระ มหากษั ตรยิ หรือที่เรยี กวา แตง กายยนื เคร่อื ง มีระเบยี บธรรมเนียมในการแสดงที่เครง ครั ด ดําเนินเรอื่ ง คอนขา งชา ประเภทของโขน ศิลปะแหงการแสดงโขนนั้น เขาใจวาเดมิ คงจะแสดงกันกลางสนามหญาจงึ เรียกกันวาโขกลางแปลง ครัน้ ตอ มาจึงวิวฒั นาการขึน้ โดยมกี ารยกพ้นื ทําเวทีปลกู โรงสําหรับเลนขึน้ และพัฒนามาเปนลําดับ ซึ่งววิ ัฒนาการ ของโขนจากอดตี จนถึงปจ จบุ ันน้ี สามารถจาํ แนกประเภทของการแสดงโขนออกเปน ๕ ประเภท ดว ยกัน ๑. โขนกลางแปลงโขนกลางแปลง คือ การแสดงโขนบนพืน้ ดนิ กลางสนามหญานิยมแสดงกลางแจง ไมมี เวที เชอื่ วา ในรั ชกาลท่ี ๑ แหงกรงุ รตั นโกสนิ ทรไดจัดใหมีการแสดงโขนกลางแปลงขน้ึ เนอ่ื งในงานฉลอง พระบรมอฐั ิสมเดจ็ พระปฐมบรมชนกาธิราช และมกี ารสนั นฐิ านวา โขนกลางแปลงคงจะมีแตการยกทพั และ การรบกันเปนพ้นื พลงดนตรีกม็ แี ตเ พลงหนาพาทย และมบี ทพาทยเจรจาเทานั น ไมมีการขบั รอง ๓. โขนโรงในเกดิ ข้นึ เม่ือมีผูน ําการแสดงโขนกบั ละครในเขา ผสมกนั มที ง้ั การแสดงออกทา ราํ เตนและการ ฟอ นรําตามแบบละครในการดาํ เนนิ เรอื่ งมีพากยเจรจาตามแบบโขน และมีเพลงรอ งเพลงระบาํ ตามแบบ ละครในผสมผสานกนั ไป และในตอนนคี้ งเปนตอนทีก่ ําหนดใหผแู สดงดขนเปน ตวั เทพบุตร เทพธิดา และ มนุษยช ายหญิงท่เี คยสวมหัวโขนปดหนาท้ังหมด เปล่ียนมาสวมเคร่ืองประดับศีรษะ เชนมงกฎุ รัดเกลา ฯลฯ ตามแบบละครใน โดยเฉพาะในตอนทน่ี ิยมนาํ เรือ่ งรามเกยี รต์ิไปแสดงเปนละครใน ดังเชน บทพระราชนพิ นธเร่ืองรามเกียรต์ิ ในรชั กาลท่ี ๑ และรชั กาลท่ี ๒ แสดงใหเห็นวา โขนกบั ละครในคลกุ เคลา ปะปนกนั มาต้ังแตส มยั น้ันทัง้ ไดม ี การปรบั ปรุงขัดเกลา บทพากยเจรจาใหไ พเราะสละสลวยขึ้นอกี จึงทาํ ใหศลิ ปะการแสดงโขนภายใน พระราชสํานกั งดงามยิง่ ขนึ้ และภายหลังนํามาแสดงในโรงอยา งละครในจึงเรียกวาโขนโรงใน ๔. โขนหนา จอ คือโขนทีแ่ สดงตรงหนา จอ ซ่ึงแตเดมิ ขึงไวส ําหรับแสดงหนงั ใหญท าํ ดว ยผา โปรงสีขาวสอง ขางท้ังซายและขวาเจาะชอ งทาํ เปน ประตูสําหรบั ผแู สดงเขา ออก ตอ จากประตูออกไปทางขวาของเวทเี ขยี น เปนภาพพลับพลาของพระรามทางดา นซายของเวทเี ปน ภาพปราสาทราชวงั สมมุติเปนกรงุ ลงกาหรือเมอื ง ยักษป พาทยประกอบการแสดงใชป พ าทยเคร่อื งใหญ หรือเครอ่ื งคู มพี ากยเ จรจาและขับรอ ง ในปจจบุ นั จะ เปนโขนที่แสดงตามงานตา ง ๆ เชน ท่สี นามหลวงกรงุ เทพมหานคร หรอื ตามงานวดั ทัว่ ไป การแสดงโขน หนา จอนาํ เอาศลิ ปะแบบโขนโรงในไปแสดง คอื การขบั รองและการจดั ระบํารําฟอนแทรกอยบู างตอน เชน ตอนศกึ พรหมาสตร เปนตน ๕. โขนฉาก สันนิษฐานวา โขนฉากเกิดข้ึนในรัชสมยั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหวั รัชกาลท่ี ๕ โดยมีผูคิดสรางฉากประกอบการแสดงโขนบนเวทีขนึ้ คลายกับละครดกึ ดําบรรพผทู ่เี ปนตน คิดนั้นเขาใจวา จะเปน สมเด็จพระเจา บรมวงศเ ธอ เจาฟากรมพระยานรศิ รานวุ ดั ตวิ งศวิธีแสดงแบงฉากแสดงแบบละคร ดกึ ดาํ บรรพ ใชศิลปะการแสดงแบบโขนโรงในมพี ากยเจรจาและขบั รอ ง แตป รับปรุงบทใหกระชับขึ้น อาจจะตัดทอนเร่ืองราวลงบา งเปนบางตอนเพ่ือใหพ อเหมาะกบั ฉากและเวลาแสดงโขนทกี่ รมศิลปากรจัด แสดง ณ โรงละครแหงชาติ เชนทาวมาลรี าชวา ความ ชุดพาลีสอนนอง ฯลฯ กเ็ ปน การแสดงแบบโขนฉาก ทง้ั สิน้ โขนฉากยังรวมไปถงึ โขนทางโทรทศั นอ ีกดว ย เพราะการแสดงโขนทางโทรทศั นมฉี ากประกอบตาม ทองเร่อื ง ละคร เปนศิลปะการรา ยราํ ท่เี ลน เปนเรอื่ งราว มพี ฒั นาการมาจากการเลานทิ านละครมีเอกลกั ษณในการ แสดงและการดาํ เนินเร่อื งดว ยกระบวนลลี าทา รํา เขา บทรอ ง ทาํ นองเพลงและเพลงหนาพาทยท บี่ รรเลงดว ย วงปพาทย มีแบบแผนการเลน ที่เปนท้ังของชาวบานและของหลวงท่ีเรียกวา ละครโนราชาตรี ละครนอก ละครใน เรือ่ งทน่ี ยิ มนํามาแสดงคือ พระสธุ น สงั ขทอง คาวี อิเหนา อุณรทุ นอกจากนย้ี งั มลี ะครท่ปี รบั ปรุงขน้ึ ใหมอกี หลายชนิด การแตง กายของละครจะเลยี นแบบเครื่องทรงของพระมหากษัตรยิ เรยี กวา การแตง การ แบบยืนเครอ่ื งนิยมเลนในงานพิธีสาํ คัญและงานพระราชพธิ ขี องพระมหากษัตริย ละคร ๑. ละครรําแบบมาตรฐานดั้งเดมิ มี ๓ ชนดิ คือ - ละครชาตรี เปนรปู แบบละครราํ ทีเ่ กา แกของไทยท่ไี ดรับการฟน ฟจู นถึงทกุ วันน้ี เร่อื งของละครชาตรมี ี กําเนิดมาจากเรอ่ื งมโนราห ซึ่งมักหาดูไดในงานแกบนละครชาตรี แตเ ดิมผแู สดงเปน ชายลว นมีเพยี ง ๓ คน เทาน้นั ไดแก นายโรง ซ่ึงแสดงเปน ตวั พระ อีก๒ คน คอื ตัวนาง และตัวจําอวด ซึ่งแสดงตลก และเปนตวั เบ็ดเตลด็ ตาง ๆ เชน ฤาษี พราน สัตว แตเดิมนยิ มแสดงเพียงไมกีเ่ ร่ือง เชน เรอื่ งมโนราห นายโรงจะแสดงเปน ตัวพระสธุ น ตวั นางเปน มโนราห และตวั จําอวดเปน พรานบุญ และอีกเร่อื งหนง่ึ ทน่ี ยิ มแสดงไมแ พกัน คือ เรือ่ งพระรถเสนนายโรงเปนตัวพระรถ ตวั นางเปน เมรี และตัวจําอวดเปน มา พระรถเสนในสมัยหลงั ละคร ชาตรี เพม่ิ ผแู สดงใหม ากข้ึนและใชผ หู ญิงรว มแสดงดวย - ละครนอก มกี ารดําเนนิ ทอ งเรอื่ งท่ีรวดเร็ว กระชับ สนกุ การแสดงมีชวี ติ ชวี าสว นมากใชผูชายแสดง และมี มาตั้งแตสมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยา เขา ใจวาละครนอกมวี ิวัฒนาการมาจากละครชาตรี เพราะมุง ทจี่ ะใหคนดเู กดิ ความ ขบขัน ผแู สดงละครนอกแตเดมิ มผี ูแสดงอยูเพยี ง ๒-๓ คน เชน เดียวกบั ละครชาตรี ละครนอกไม คาํ นงึ ถึงขนบธรรมเนียมประเพณเี กยี่ วกับยศศกั ด์ิและฐานะของตวั ละครแตอ ยางใดตวั ละครท่ีเปนทาวพระ ยามหากษัตริยกส็ ามารถโตต อบตลกกับเสนากํานลั หรือไพรพ ลได ละครนอกที่นิยมเลน ไดแกเรื่อง สงั ขทอง ไกรทอง สวุ รรณหงสพ ระอภัยมณี เปนตน - ละครใน จากรปู แบบของละครนอกท่ไี ดร ับการพฒั นาข้นึ มาเปน ตวั ละครในวงั ผแู สดงหญิงลวน แบบอยาง ละครในนไี้ ดส งวนไวเฉพาะในวงั หลวงเทานนั้ เพราะวา ผูช ายน้นั จะถกู หามใหเขาไปในพระราชฐานช้ันใน บรเิ วณตาํ หนักของพระมหากษตั ริย ซงึ่ จะประกอบไปดวยดนตรที ี่มีเสยี งไพเราะออนหวาน ใชบทรอยกรอง ไดอ ยางวิจิตรบรรจง ท้ังดนตรีทน่ี าํ มาผสมผสานอยา งไพเราะ รวมท้ังจะมีทาทางสงา งาม ไมม กี ารสอดแทรก หยาบโลนหรือตลก และอนรุ กั ษว ฒั นธรรมและคณุ ลักษณะท่เี ปน ประเพณสี ืบทอดกันมา เร่อื งทใ่ี ชแสดง ละครในนน้ั มอี ยู ๔ เรื่อง ไดแ ก รามเกยี รต์ิ อุณรทุ อเิ หนา และดาหลงั ๒. ละครทป่ี รบั ปรุงข้นึ ใหม มี ๓ ชนดิ คือ - ละครดกึ ดาํ บรรพ เปนการแสดงละครแบบหน่งึ ในประเภทละครรําเกิดข้นึ ในสมยั รัชกาลท่ี ๕ เนอ่ื งมาจาก ในสมัยรชั กาลท่ี ๕ เจานายชาวตางชาตเิ ขาเขาเฝาอยหู ลายคร้ัง จงึ โปรดใหมกี ารละเลนใหแขกบา นแขกเมอื ง ไดร บั ชม โดยเจา พระยาเทเวศรวงศววิ ัฒน (ม.ร.ว.หลาน กญุ ชร) ไดคดิ การแสดงในรปู แบบคอนเสิรต โดยเน้ือเรอ่ื งตดั ตอนมาจากวรรณคดไี ทย โดยมสี มเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอเจา ฟา กรมพระยานรศิ รานวุ ัดติ วงศ ทรงเลอื กเพลงและอํานวยการซอ ม จึงถอื วา การแสดงในครัง้ นั้นนับวา เปน จุดเร่ิมตน ของละครดึกดํา บรรพ ตอ มาภายหลังเจา พระยาเทเวศรวงศว ิวฒั นไ ดม ีโอกาสชมละครโอเปรา จึงเกิดความชอบใจและนํา ปรบั ปรุงใหเ ขา กับละครดกึ ดําบรรพของไทย ละครดึกดาํ บรรพท นี่ ิยมเลน ไดแ กเ รอ่ื ง สังขท อง คาวี ฯลฯ - ละครพนั ทาง หมายถงึ ละครแบบผสม คอื การนาํ เอาลลี าทาทขี องชนตางชาตเิ ขามาปรบั ปรุงกับทา ราํ แบบ ไทย ๆ การแสดงละครชนิดนีแ้ ตเดมิ เปนการริเรมิ่ ของเจา พระยามหนิ ทรศักด์ิธํารง เปนผคู ิดคน นาํ เอาเร่อื ง ของพงศาวดารของชาตติ า ง ๆมาแตงเปน บทละครสาํ หรบั แสดง บทท่ใี ชม ักเปนบทที่กลา วถงึ ตัวละครท่มี ีเชื้อ ชาติตาง ๆ เชน พมา มอญ จีน ลาว บททน่ี ิยมนํามาเลน ในปจ จบุ ันมีเรอ่ื งพระลอและราชาธิราชตอนสมิง พระรามอาสา- ละครเสภา คอื ละครท่มี ลี ักษณะการแสดงคลายละครนอก รวมทั้งเพลงรองนํา ทํานองดนตรี และการแตงกายของตวั ละคร แตมีขอบังคบั อยอู ยางหนึง่ คือตองมีขับเสภาแทรกอยดู ว ยจึงจะเปน ละครเสภา ละครเสภาท่นี ยิ มเลน กันมาก คือ ขุนชา งขุนแผน ตอนพลายเพชรพลายบัวออกศึก ,พระวัยแตกทัพ ,ขนุ แผนเขาหอ งนางแกว กิริยา เปนตน ๓. ละครรอง คือละครทใี่ ชศลิ ปะการรองดําเนนิ เรือ่ ง เปน ละครแบบใหมท ่ีไดร บั อิทธิพลมาจากตะวันตก แบง ไดเปน ๒ ประเภท คอื - ละครรองลว น ๆ - ละครรอ งสลบั พดู ๔. ละครพูด คือละครทใี่ ชศ ิลปะการพูดในการดําเนินเรื่อง เปนละครแบบใหมท ี่ ไดรับอทิ ธิพลจากตะวนั ตก แบง ไดเ ปน ๒ ประเภท คอื - ละครพดู ลวน ๆ - ละครพดู สลบั รํา ๕. ละครสังคีต เปน ละครทใี่ ชศิลปะการพูดและการรอ งดาํ เนนิ เรื่องเสมอกัน รํา และ ระบํา เปนศลิ ปะแหง การรายราํ ประกอบเพลงดนตรแี ละบทขับรอ งโดยไม เลน เปน เร่อื งราว ในที่นี้หมายถึงรําและระบําท่มี ีลักษณะเปนการแสดงแบบมาตรฐาน ซ่ึงมีความหมายทจ่ี ะ อธบิ ายไดพอสังเขป ดงั นี้ ราํ หมายถงึ ศิลปะแหงการรายราํ ท่มี ีผูแสดง ตงั แต ๑-๒ คน เชน การราํ เดยี่ ว การรําคู การราํ อาวุธ เปน ตน มลี ักษณะการแตง การตามรปู แบบของการ แสดง ไมเลนเปนเรือ่ งราวอาจมีบทขบั รองประกอบการรําเขา กับทํานองเพลง ดนตรี มกี ระบวนทา รํา โดยเฉพาะการรําคูจะตางกับระบาํ เน่อื งจากทา รําจะมคี วาม เช่ือมโยงสอดคลองตอ เนื่องกัน และเปนบทเฉพาะสาํ หรบั ผแู สดงนั้น ๆ เชน ราํ เพลงชาเพลงเรว็ รําแมบท รําเมขลา –รามสูร เปนตน สวนประเภทของการราํ การรําจะแบงออกเปน ประเภทใหญ ๒ประเภท คือ แบง ตามลักษณะของการแสดงโขน - ละคร ๑. การราํ หนาพาทย เปน การราํ ประกอบเพลงแบบหน่ึง ซง่ึ ไดม ีผูใ หค วามหมายของคาํ วา \"หนาพาทย \" ไว ดังนี้\"การรําหนา พาทย คอื การรําตามทํานองเพลงดนตรีปพาทย บรรเลงประกอบการแสดงโขน ละคร และ อ่นื ๆ ผูแ สดงจะตอ งเตน หรอื รําไปตามจงั หวะ และทาํ นองเพลงทบ่ี ญั ญตั ไิ วโ ดยเฉพาะหรือถอื หลกั การ บรรเลงเปนสําคญั \" ๒. การรําบท เปนการรําอกี ประเภทหนึ่งซึ่งไดม ผี ใู หค วามหมายตา งๆดังนี้การรําบท คอื การแสดงทา ทาง แทนคาํ พูดใหม ีความหมายตางไป รวมท้ังแสดงอารมณดวย หรอื การแสดงทา ทางไปตามบท และไมใชเ สยี ง ประกอบการพดู ฉะนนั้ จงึ หมายถงึ การแสดงในความหมายของนาฏศลิ ป โดยใชภ าษาทาทางสอ่ื ความหมาย ประเภททแี่ บงตามลกั ษณะของการรํา ๑. รําเดยี่ ว คือ การแสดงการรําที่ใชผแู สดงเพียงคนเดยี ว ไดแก การราํ ฉุยฉาย ตา งๆ เชน ฉยุ ฉายวันทอง ฉุยฉายเบญกาย เปนตน ๒. ราํ คู คือการแสดงท่นี ยิ มใชเบิกโรงอาจจะเกย่ี วขอ งกับการแสดงหรอื ไมก็ได เชน ราํ ประเลง ราํ แมบท ราํ อวยพร หรือเปนการรําคทู ต่ี ัดตอนมาจากการแสดงละคร ๓. รําหมู คือ การแสดงที่ใชผ ูแสดงมากกวา ๒คนขน้ึ ไป มุง ความงามของทา รําและความพรอมเพรยี งของผู แสดง เชน ราํ วงมาตรฐาน ราํ พัด รําโคมราํ สนี วล ระบาํ หมายถึง ศิลปะแหงการรายรําทมี่ ีผูเ ลน ตงั แต ๒ คนข้นึ ไป มีลกั ษณะการ แตงกายคลายคลึงกนั กระบวนทารายราํ คลา คลึงกัน ไมเ ลน เปนเรื่องราว อาจมีบทขับรองประกอบการราํ เขา ทาํ นองเพลงดนตรี ซ่ึงระบาํ แบบมาตรฐานมกั บรรเลงดว ยวงปพ าทย การแตงการนยิ มแตงกายยนื เครือ่ งพระ นาง-หรือแตง แบบนางในราชสาํ นัก เชน ระบาํ สี่บท ระบาํ กฤดาภินหิ าร ระบําฉงิ่ เปนตน โดยประเภทของ ระบาํ เราจะจําแนกออกเปน ๒ประเภท คือ ๑. ระบํามาตรฐาน เปน ระบาํ แบบด้ังเดมิ ทมี่ ีมาแตโ บราณกาล ไมส ามารถนาํ มาเปล่ียนแปลงทา รําได เพราะ ถอื วา เปน การรายรําที่เปนแบบฉบบั บรมครูนาฏศิลปไดค ิดประดษิ ฐไว และนยิ มนํามาเปนแบบแผนในการ รําทเ่ี ครงครัด การแตงกายของระบาํ ประเภทนี้ มกั แตง กายในลักษณะทีเ่ รียกวา \"ยนื เคร่อื ง\" ๒. ระบําท่ปี รับปรงุ ข้นึ ใหม เปนลักษณะระบําท่ีปรับปรุงหรอื ประดษิ ฐข ึ้นใหม โดยคาํ นึงถึงความเหมาะสม ของผูแสดง และการนําไปใชใ นโอกาสตางๆกัน จาํ แนกออกเปน -ปรบั ปรุงมาจากพ้ืนบาน หมายถงึ ระบาํ ท่ีคดิ ประดิษฐส รา งสรรคขึ้นมาจาก แนวทางความเปน อยขู องคนพืน้ บาน การทํามาหากนิ อตุ สาหกรรม ขนบธรรมเนยี มประเพณีในแตละทอ งถิ่นออกมาในรปู ระบํา เพือ่ เปนเอกลกั ษณ ประจาํ ถนิ่ ของตน เชน เซิ้งบัง ไฟ เตน กําราํ เคยี ว ระบํางอบ ระบํากะลา ฯลฯ -ปรับปรงุ มาจากทาทางของสัตว หมายถึง ระบําที่คิดประดิษฐขน้ึ ใหมต ามลกั ษณะลลี าทาทางของสตั วช นิด ตา งๆ บางครั้งอาจนาํ มาใชป ระกอบการแสดงโขน – ละครบางคร้ังก็นํามาใชเ ปนการแสดงเบ็ดเตลด็ เชน ระบํานกยงู ระบาํ นกเขา ระบํามฤครําเรงิ ระบาํ ตกั๊ แตน ฯลฯ -ปรับปรุงมาจากตามเหตุการณ หมายถงึ ระบาํ ทีค่ ดิ ประดษิ ฐข ึ้นใชตามโอกาสท่เี หมาะสม เชน ระบําพระ ประทีป ระบาํ โคมไฟ ประดษิ ฐข นึ้ รําในวนั นักขัตฤกษล อยกระทงในเดือนสิบสอง ระบาํ ทีเ่ ก่ียวกับการอวย พรตา งๆสาํ หรับเปน การตอนรบั และแสดงความยนิ ดี -ปรบั ปรุงขึน้ ใชเปนสือ่ การเรียนการสอน ระบําประเภทนี้เปนระบาํ ประดษิ ฐ และสรางสรรคขนึ้ เพอื่ เปน แนวทางสื่อนาํ สบู ทเรยี น เหมาะสาํ หรับเดก็ ๆ เปน ระบาํ งา ยๆเพ่ือเรา ความสนใจประกอบบทเรียนตางๆ เชน ระบาํ สูตรคูณ ระบําวรรณยุกตระบําเลขไทย ฯลฯ ๔. การแสดงพน้ื เมอื ง เปน ศลิ ปะแหง การรา ยรําท่มี ที ้ังรํา ระบาํ หรอื การละเลน ที่เปน เอกลกั ษณข องกลุม ชน ตามวัฒนธรรมในแตล ะภูมภิ าค การแตงกาย การแสดงนาฏศิลปไทยโดยเฉพาะการแสดงโขนนั้นไดจ าํ แนกผูแสดงออกเปน 4 ประเภทตามลักษณะของ บทบาทและการฝก หดั คอื ตวั พระตัวนางตัวยกั ษแ ละตัวลิงซ่งึ ในแตล ะตัวน้ันนอกจากบคุ ลิกลักษณะท่ี ถายทอดออกมาใหผูชมทราบจากการแสดงแลวเคร่ืองแตงกายของผแู สดงกย็ ังเปนสัญลักษณท ส่ี ําคัญอยาง หนึง่ ท่บี งบอกวา ผูน ั้นรับบทบาทแสดงเปนตวั ใด เครอื่ งแตงกายนาฏศิลปไทยมคี วามงดงามและมกี รรมวิธกี ารประดิษฐท ี่วิจิตรบรรจงเปน อยางยง่ิ ท้งั นเี้ พราะ ทีม่ าของเคร่อื งแตง กายนาฏศลิ ปไ ทยน้นั จําลองแบบมาจากเคร่ืองทรงของพระมหากษัตริย (เคร่อื งตน ) แลว นาํ มาพฒั นาใหเหมาะสมตอการแสดงซึ่งจําแนกออกเปน 4 ฝา ยดังนี้ - เครอ่ื งแตง ตัวพระ - เคร่อื งแตง ตัวนาง -เครอ่ื งแตงตัวยักษ - เครือ่ งแตง ตัวลิง สําหรบั เคร่ืองแตงตวั พระและตวั นางดังกลาวนี้จะใชแ ตงกายสาํ หรับผูรําในระบํามาตรฐานเชน ระบาํ ส่ีบท ระบาํ ดาวดึงสระบาํ พรหมมาสตรร ําบาํ ยอ งหงิดและระบาํ กฤดาภินิหารเปน ตน และยงั ใชแตง กายสาํ หรบั ตวั ละครในการแสดงละครนอกและละครในดวยสวนในระบาํ เบด็ เตลด็ เชน ระบํานพรัตนระบําตรีลลี าระบาํ ไตรภาครี ะบําไกรลาสสาํ เริงระบําโบราณคดชี ดุ ตางๆหรือระบาํ สัตวต า งๆจะใชเครื่องแตงกายใหถกู ตองตรง ตามรูปแบบของระบาํ น้นั ๆเชนระบาํ โบราณคดกี ็ตองแตง กายใหถูกตอ งตรงตามหลกั ฐานทปี่ รากฏในรปู ปน หรือภาพจําหลักตามโบราณสถานในยุคสมัยน้นั เปนตนนอกจากน้ียงั มกี ารแสดงที่เปนนาฏศิลปพื้นเมอื งของ ทองถนิ่ ตางๆซ่ึงจําเปน ตอ งแตง กายใหสวยงามถูกตองตามวฒั นธรรมของทองถ่ินนอกจากนย้ี ังมีเคร่ืองแตง กายประกอบการแสดงโขนท่เี ห็นไดชดั เจนคอื การแตงกายชุดยกั ษช ุดลงิ (หนมุ าน) และหัวโขนทใ่ี ชใ นการ แสดงโขนเร่อื งรามเกยี รตเิ์ ปน ตน (แขนขวา - แสดงเส้ือแขนส้นั ไมม อี นิ ทรธนูแขนซา ย - แสดงเส้ือแขนยาวมอี ินทรธน)ู 1. กาํ ไลเทา 2. สนบั เพลา 3. ผา นุง ในวรรณคดีเรียกวา ภษู าหรอื พระภษู า 4. หอ ยขา งหรือเจยี ระบาดหรอื ชาย แครง 5. เสื้อในวรรณคดีเรยี กวา ฉลององค 6. รัดสะเอวหรอื รดั องค 7. หอ ยหนา หรอื ชายไหว 8. สวุ รรณกระถอบ 9. เขม็ ขดั หรอื ปนเหนง 10. กรองคอหรอื นวมคอในวรรณคดีเรยี กวากรองศอ 11. ตาบหนาหรือตาบทบั ใน วรรณคดีเรียกวาทบั ทรวง 12.อินทรธนู 13. พาหรุ ดั 14.สังวาล 15. ตาบทศิ 16. ชฎา 17. ดอกไมเ พชร (ซาย) 18. จอนหใู นวรรณคดเี รยี กวา กรรเจยี กหรือกรรเจยี กจร 19.ดอกไมท ัด(ขวา) 20. อบุ ะหรอื พวงดอกไม(ขวา) 21. ธํามรงค 22. แหวนรอบ 23.ปะวะหล่าํ 24. กาํ ไลแผงในวรรณคดีเรียกวา ทองกร เครือ่ งแตงตวั นาง 1. กําไลเทา 2. เสื้อในนาง 3. ผานุงในวรรณคดีเรียกวา ภษู าหรอื พระภูษา 4. เขม็ ขัด 5. สะอ้งิ 6. ผา หม นาง 7. นวมนางในวรรณคดีเรยี กวา กรองศอหรอื สรอ ยนวม 8. จีน้ างหรอื ตาบทบั ในวรรณคดเี รยี กวา ทบั ทรวง 9. พาหุรัด 10. แหวนรอบ 11. ปะวะหลํ่า 12. กาํ ไลตะขาบ 13. กําไลสวมในวรรณคดเี รียกวา ทองกร 14. ธํามรงค 15. มงกุฎ 16. จอนหูในวรรณคดีเรยี กวากรรเจียกหรือกรรเจียกจร 17. ดอกไมท ัด (ซา ย) 18. อุบะหรอื พวงดอกไม (ซา ย) ยักษ (ทศกณั ฐ) คือเครื่องแตง กายของผูแสดงเปนตวั ยกั ษป ระกอบดวยสว นประกอบของเคร่อื งแตง กายดงั ภาพนอกจากนย้ี งั มีเครื่องแตงกายประกอบการแสดงโขนทีเ่ ห็นไดช ัดเจนคอื การแตงกายชุดยักษชุดลงิ (หนุมาน) และหวั โขนที่ใชในการ แสดงโขนเร่อื งรางเกียรตเ์ิ ปน ตน ดงั นั้นเครอื่ งแตงการประกอบการแสดงจงึ มีความสาํ คัญตอ การแสดงนาฎศิลปไทยประเภทตา งๆทีท่ ําใหก าร แสดงนาฎศลิ ปม คี วามสวยงามและยงั สามารถบง ยอกอปุ นิสัยตาํ แหนง และฐานะของตัวละครในเร่ืองดวย สําหรับเครื่องแตง ตวั พระและตวั นางดังกลาวนจ้ี ะใชแ ตงกายสาํ หรับผูร าํ ในระบํามาตรฐานเชนระบําส่บี ท ระบาํ ดาวดงึ สระบาํ พรหมมาสตรราํ บาํ ยองหงดิ และระบํากฤดาภนิ ิหารเปน ตน และยงั ใชแ ตง กายสําหรับตวั ละครในการแสดงละครนอกและละครในดวยสว นในระบําเบด็ เตล็ดเชน ระบํานพรัตนร ะบําตรีลีลาระบาํ ไตรภาครี ะบําไกรลาสสาํ เรงิ ระบําโบราณคดีชดุ ตา งๆหรือระบาํ สตั วตางๆจะใชเ ครื่องแตง กายใหถูกตองตรง ตามรูปแบบของระบาํ นั้นๆเชนระบําโบราณคดกี ต็ อ งแตงกายใหถ กู ตอ งตรงตามหลักฐานท่ีปรากฏในรูปปน หรอื ภาพจาํ หลักตามโบราณสถานในยุคสมยั นัน้ เปน ตน นอกจากน้ยี งั มีการแสดงท่เี ปนนาฏศิลปพ้นื เมืองของ ทอ งถ่นิ ตา งๆซ่ึงจาํ เปนตอ งแตงกายใหสวยงามถกู ตองตามวฒั นธรรมของทองถิน่ ดว ยนอกจากนย้ี ังมีเครื่อง แตง กายประกอบการแสดงโขน การแตง กายนาฏศลิ ป 4 ภาค การแตงกายของภาคกลาง การแตงกายของภาคอีสาน การแตงกายประจาํ ภาคอสี าน การแตง กายประจําภาคอสี าน ลกั ษณะการแตงกาย ผูชายสวนใหญน ิยมสวมเสอ้ื แขนส้นั สีเขม ๆท่ีเราเรยี กวา “มอ หอม”สวมกางเกงสีเดยี วกบั เส้ือจรดเขา นิยมใช ผา คาดเอวดวยผา ขาวมา ผูห ญิงการแตงกายสวนใหญนิยมสวมใสผา ซิ่นแบบทอท้งั ตวั สวมเส้ือคอเปดเลน สสี ันหมผา สไบเฉียงสวม เครื่องประดบั ตามขอ มอื ขอเทา และคอ ผาพืน้ เมอื งอสี าน ชาวอีสานถือวา การทอผาเปนกิจกรรมยามวางหลงั จากฤดกู ารทํานาหรอื วางจากงานประจําอน่ื ๆใตถ ุนบา น แตล ะบา นจะกางหกู ทอผา กันแทบทกุ ครวั เรอื นโดยผูห ญงิ ในวัยตางๆจะสบื ทอดกนั มาผานการจดจําและ ปฏบิ ตั ิจากวยั เดก็ ทัง้ ลวดลายสีสันการยอมและการทอผาท่ีทอดวยมอื จะนาํ ไปใชต ดั เยบ็ ทาํ เปนเคร่ืองนงุ หม หมอนท่นี อนผา หมและการทอผายังเปน การเตรยี มผาสําหรบั การออกเรือนสาํ หรับหญิงวัยสาวท้ังการเตรียม สาํ หรบั ตนเองและเจา บา วทงั้ ยังเปน การวัดถึงความเปนกุลสตรเี ปน แมเ หยา แมเรือนของหญิงชาวอีสานอีก ดว ยผาทที่ อขึน้ จาํ แนกออกเปน 2 ชนดิ คือ 1. ผา ทอสําหรบั ใชในชวี ิตประจําวันจะเปนผา พ้นื ไมมลี วดลายเพราะตอ งการความทนทานจงึ ทอดว ยฝาย ยอมสตี ามตองการ 2. ผา ทอสาํ หรบั โอกาสพเิ ศษเชนใชในงานบุญประเพณีตางๆงานแตง งานงานฟอ นราํ ผาทท่ี อจึงมักมลี วดลาย ท่ีสวยงามวิจิตรพิสดารมหี ลากหลายสีสัน การนําดนตรพี ้นื บานอยา งพิณแคนโหวตมาบรรเลงจายผญาโตต อบกนั เนอื่ งจากอีสานมีชนอยูหลายกลุมวัฒนธรรมการผลติ ผา พ้ืนเมอื งจึงแตกตางกันไปตามกลมุ วฒั นธรรม กลมุ อีสานเหนอื เปนกลุมชนเชือ้ สายลาวท่มี ีกาํ เนิดในบริเวณลมุ แมน าํ้ โขงและยงั มีกลมุ ชนเผาตางๆเชน ขาผูไ ทโสแสก กระเลงิ ยอ ซงึ่ กลมุ ไทยลาวน้มี ีความสําคัญบิ่งในการผลิตผา พื้นเมืองของอสี านสวนใหญเปน ผลผลิตจากฝาย และไหมแมวา ในปจ จบุ ันจะมกี ารนาํ เอาเสน ใยสงั เคราะหมาทอรว มดว ยผา ท่ีนิยมทอกยั ในแถบอีสานเหนอื คอื ผา มัดหมีผ่ าขิดและผา แพรวา ผามัดหม่เี ปน ศลิ ปะการทอผาพ้นื เมอื งทีใ่ ชกรรมวิธใี นการยอ มสที เี่ รยี กวา การมดั ยอ ม (tie dye) เพื่อทําใหผา ที่ ทอเกดิ เปนลวดลายสีสนั ตางๆเอกลกั ษณอันโดดเดน ก็อยูต รงที่รอยซมึ ของสีท่วี ง่ิ ไปตามบรเิ วณของลวดลาย ทผ่ี กู มดั และการเหลอ่ื มลาํ้ ในตําแหนงตา งๆของเสนดายเมือ่ ถกู นําขน้ึ กี่ในขณะทที่ อลวดลายสสี ันอนั วจิ ิตรจะ ไดมาจากความชาํ นาญของการผูกมดั และยอมหลายครงั้ ในสีที่แตกตา งซ่งึ สืบทอดมาจากบรรพบุรษุ การทอ ผา มดั หมี่จะมแี มล ายพืน้ ฐาน 7 ลายคอื หมีข่ อหม่โี คมหมี่บกั จนั หมก่ี งนอ ยหมด่ี อกแกวหมี่ขอและหมี่ใบไผซง่ึ แมล ายพื้นฐานเหลา นดี้ ดั แปลงมาจากธรรมชาตเิ ชนจากลายใบไมด อกไมช นดิ ตางๆสัตวเปน ตน ผามดั หมี่ที่มี ชอ่ื เสยี งไดแกเขตอําเภอชนบทจังหวัดขอนแกนอาํ เภอบา นเขวาจังหวัดชยั ภูมเิ ปน ตน ผา ขิดหมายถงึ ผาที่ทอโดยวธิ ใี ชไมเ ขย่ี หรอื สะกิดซอนเสนยืนขน้ึ ตามจังหวะที่ตอ งการเวน แลว สอดเสน ดาย พงุ ใหเ ดินตลอดการเวน เสนยนื ถี่หา งไมเ ทากันจะทาํ ใหเกิดลวดลายตางๆทาํ นองเดยี วกบั การทําลวดลายของ เครอ่ื งจักสานจากกรรมวิธีทต่ี องใชไมเก็บน้ีจึงเรียกวาการเก็บขิดมากกวาทจี่ ะเรยี กการทอขดิ ผาขิดท่ีนิยมทอ กนั มีอยู 3ชนิดตามลกั ษณะประโยชนใ ชสอยเปน หลกั คอื ผา ตีนซนิ่ เปนผา ขดิ ทีท่ อเพื่อใชตอชายดานลา งของผาซ่นิ เนอ่ื งจากผาทอพ้นื เมอื งจะมขี อ จาํ กัดในเรอ่ื งของ ขนาดผืนผาดงั นัน้ เวลานุงผา ซิ่นผา จะสนั้ จงึ ตอชายผา ทเ่ี ปนตีนซ่นิ และหวั ซิน่ เพอื่ ใหย าวพอเหมาะ ผา หวั ซ่ินก็เชน เดยี วกันเปนผา ขิดท่ีใชต อชายบนของผา ซน่ิ ผาแพรวามีลกั ษณะการทอเชน เดียวกบั ผาจกแพรวามีความหมายวา ผาไหมหรอื ผาฝายทท่ี อเปน ผืนมีความ ยาวประมาณวาหนึ่งของผูทอซ่ึงยาวประมาณ 1.5-2 เมตร ผาแพรมนมลี ักษณะเชนเดยี วกบั แพรวาแตม ขี นาดเล็กกวา เปน รปู สีเ่ หล่ียมจตั ุรสั นิยมใชเชน เดียวกับ ผาเช็ดหนา และหญิงสาวผไู ทนยิ มใชโ พกผม ผาลายนํา้ ไหลผาลายนํ้าไหลนท้ี มี่ ชี อื่ เสียงคอื ซ่นิ นาน (ของภาคเหนอื ) มีลกั ษณะการทอลวดลายเปนริ้วใหญๆ สลับสีประมาณ 3 หรือ 4 สแี ตล ะชวงอาจค่นั ลวดลายใหดูงดงามยิง่ ขึ้นผาลายน้ําไหลของอีสานก็คงจะได แบบอยา งมาจากทางเหนอื โดยทอเปน ลายขนานกบั ลาํ ตวั และจะสลับดวยลายขิดเปนชว งๆ ผาโสรง เปน ผานงุ สําหรับผูช ายลักษณะของผาโสรงจะทอดว ยไหมหรือฝา ยมีลวดลายเปนตาหมากรุกสลบั เสน เลก็ 1 คแู ละตาหมากรุกใหญส ลับกนั กวางประมาณ 1 เมตรยาว 2 เมตรเย็บตอ กันเปนผนื กลุม อสี านใต คอื กลุม คนไทยเช้อื สายเขมรที่กระจัดกระจายตัง้ ถ่นิ ฐานอยูในแถบจงั หวดั สุรินทรศรสี ะเกษและบรุ รี ัมยเปน กลมุ ที่มีการทอผา ทีม่ ีเอกลกั ษณโ ดยเฉพาะของตนเองมสี สี ันท่ีแตกตางจากกลมุ ไทยลาว ผา มัดหมใ่ี นกลุม อีสานใตกม็ กี ารทอเชนเดียวกันนิยมใชสที ที่ ําเองจากธรรมชาตเิ พยี งไมก ี่สีทาํ ใหสขี อง ลวดลายไมเ ดนชัดเหมอื นกลุม ไทยลาวแตท่เี หน็ เดนชดั ในกลุม นี้คอื การทอผาแบบอน่ื ๆเพอื่ การใชส อยกัน มากเชน ผา หางกระรอกจะมีสีเลื่อมงดงามดวยการใชเ สน ไหมตางสสี องเสนควนั่ ทบกนั ทอแทรก ผา ปูมเปน ผา ท่ีมลี กั ษณะการมดั หมี่ทพี่ เิ ศษเปนเอกลกั ษณตางจากถนิ่ อน่ื ผา เซียม (ลยุ เซยี ม) ผาไหมท่ีนยิ มใชในกลมุ ผสู งู อายุ ผาขดิ การทอผาขิดในกลุมอีสานใตม ที ้งั การทอดว ยผาฝายและผาไหมแตสวนมากมกั จะใชตอเปนตีนซ่ินใน หมูคนท่มี ฐี านะทางเศรษฐกิจและสงั คมดเี พราะชาวบา นทวั่ ไปไมนิยมใชก นั ลกั ษระการตอ ตนี ซิ่นของกลุม นี้ นิยมใชเชิงตอ จากตัวซนิ่ กอนแลว จึงใชต นี ซ่ินตอจากเชิงอีกทีหน่ึงซ่ึงแตกตางจากกลมุ ไทยลาวอยางเดน ชดั ลักษณะผาพนื้ เมอื งอสี าน ลวดลายผา พ้นื เมอื งอสี านทงั้ สองกลุมนิยมใชล ายขนานกบั ตวั ซงึ่ ตางจากผาซ่นิ ลานนาที่นิยมลายขวางตวั และ นุง ยาวกรอมเทาในขณะท่ชี าวไทยลาวนยิ มนงุ ผาซนิ่ สงู ระดับเขาแตไมส น้ั เหมอื นผูหญิงเวยี งจันทรและหลวง พระบางการตอ หัวซ่นิ และตนี ซ่นิ จะตอดว ยผา ชนดิ เดยี วกันสวนหัวซิ่นนยิ มดว ยผา ไหมชิน้ เดียวทอเกบ็ ขดิ เปน ลายโบคว่าํ และโบหงายมีสีแดงเปนพนื้ สว นการตอ ตะเข็บและลกั ษณะการนุงจะมลี ักษณะเฉพาะ แตกตางไปจากภาคอน่ื คอื การนุงซิน่ จะนุง ปายหนาเกบ็ ซอ นตะเข็บยกเวน กลมุ ไทยเช้อื สายเขมรในอีสานใต ซ่ึงมักจะทอริมผา เปน รวิ้ ๆตา งสตี ามแนวตะเขบ็ ซ่ินจนดูกลมกลืนกบั ตะเขบ็ และเวลานงุ จะใหตะเข็บอยขู าง สะโพก การใชผ าสาํ หรับสตรีชาวอสี าน ผา ซ่ินสําหรบั ใชเ ปน ผา นุงของชาวอีสานนัน้ จะมีลักษณะการใชแ บงออกเปน 2 ประเภทคือ ผาซน่ิ สาํ หรับผูห ญิงที่มีสามแี ลวจะใชผ าสามชิน้ มาตอกันโดยแบงเปนผา หวั ซิน่ ผาตัวซ่นิ และผา ตีนซิ่นผา แต ละช้ินมีขนาดและลวดลายตางกัน ผาหวั ซนิ่ จะมีขนาดกวางประมาณ 20 ซม. ยาวเทา กับผา ซน่ิ มีลวดลายเฉพาะตัวคอื ทอเปนลายขวางสลับเสน ไหมแทรกเลก็ ๆสลบั สสี วยงาม สวนตัวซิน่ คือสวนกลางของผาซน่ิ มคี วามกวางมากกวา สว นอน่ื ซงึ่ สว นใหญมขี นาดเทาฟม ท่ีใชทอซึง่ นิยม ทอเปน ลายมัดหมี่ สว นตนี ซน่ิ คือสว นลางของผาซนิ่ จะมคี วามกวา งเพียง 10 ซม. และยาวเทา กบั ความยาวของผา ซน่ิ เมื่อตอ เขา กบั ตัวซน่ิ แลวลายจะเปนตรงกนั ขามกบั ผาหัวซ่ินความงามอยทู ี่การสลบั สสี วนใหญจ ะเลียนแบบจาก ลวดลายของสตั วเชน ลายงทู ําเปน ลายปลอ งสีเหลืองและดาํ ผา ซนิ่ สําหรับหญิงสาวจะเปนผา ซิน่ มดั หมีเ่ หมือนกันแตเปน ผืนเดยี วกันตลอดใชวธิ กี ารมัดหมีเ่ ปนดอกและ ลวดลายตดิ ตอ แลวทอเปน ผนื เดยี วกนั ตลอดในผนื ซิ่นจะมลี ายท่รี ิมขอบดา นลา งในลักษณะเชงิ ซิน่ ลวดลาย สว นใหญท ง้ั ตวั ซิน่ และเชิงนยิ มใชล ายรูปสตั วเชนไกฟาหงษทอง ภาษาภาคนส้ี าํ เนยี งคลายภาษาลาวซ่ึงเรามกั จะเรียกวาเปนภาษาอสี าน ภาษาอสี านเชนเวา (พูด) แซบ (อรอย) เคียด (โกรธ) นาํ (ดวย) การแตงกายสวนใหญใ ชผ า ทอมือซ่งึ ทาํ จากเสนใยธรรมชาตเิ ชน ผา ฝา ยและผาไหม ผา พื้นเมอื งอีสาน ชาวอีสานถอื วาการทอผา เปนกจิ กรรมยามวางหลังจากฤดูการทาํ นาหรอื วา งจากงานประจาํ อ่ืนๆใตถ ุนบาน แตละบา นจะกางหกู ทอผากนั แทบทกุ ครวั เรอื นโดยผูห ญงิ ในวัยตา งๆจะสบื ทอดกันมาผานการจดจําและ ปฏบิ ัติจากวัยเด็กทั้งลวดลายสสี ันการยอมและการทอผา ท่ที อดวยมือจะนําไปใชต ดั เยบ็ ทําเปน เคร่อื งนุงหม หมอนทน่ี อนผา หม และการทอผายังเปน การเตรียมผาสาํ หรบั การออกเรอื นสาํ หรับหญงิ วยั สาวท้ังการเตรยี ม สําหรบั ตนเองและเจาบาวท้งั ยงั เปน การวัดถึงความเปน กุลสตรเี ปนแมเ หยา แมเ รือนของหญงิ ชาวอีสานอีก ดวยผา ที่ทอขึน้ จําแนกออกเปน 2 ชนดิ คอื ผาทอสําหรับใชในชีวติ ประจาํ วนั จะเปนผา พน้ื ไมมีลวดลายเพราะตอ งการความทนทานจึงทอดว ยฝายยอ มสี ตามตองการ 1. ผา ทอสาํ หรับโอกาสพิเศษเชนใชใ นงานบญุ ประเพณตี า งๆงานแตง งานงานฟอ นรําผา ท่ีทอจงึ มกั มี ลวดลายท่สี วยงามวิจติ รพิสดารมีหลากหลายสีสนั ประเพณีทค่ี กู นั มากับการทอผา คือการลงขวงโดย บรรดาสาวๆในหมบู านจะพากันมารวมกลมุ กอ กองไฟบา งก็สาวไหมบางก็ปน ฝา ยกรอฝา ยฝายชายก็ ถอื โอกาสมาเกี้ยวพาราสีและน่งั คุยเปน เพอ่ื นบางครัง้ ก็มีการนําดนตรพี ้นื บา นอยางพณิ แคนโหวตมา บรรเลงจายผญาโตต อบกันเน่อื งจากอีสานมีชนอยหู ลายกลมุ วัฒนธรรมการผลิตผาพนื้ เมอื งจงึ แตกตางกนั ไปตามกลุม วัฒนธรรมกลมุ อสี านใตค อื กลุมคนไทยเชอ้ื สายเขมรท่ีกระจดั กระจายตัง้ ถนิ่ ฐานอยใู นแถบจงั หวัดสุรินทรศรสี ะเกษและบุรีรัมยเปน กลมุ ที่มีการทอผา ท่มี เี อกลักษณโ ดยเฉพาะ ของตนเองมสี ีสนั ท่ีแตกตา งจากกลมุ ไทยลาว การแตง กายของภาคกลาง ในปจจุบันการแตงกายของแตล ะภาคไดรับความกลมกลนื กันไปหมดเน่อื งมาจากถกู ครอบคลุมสิง่ ที่เรยี กวา แฟช่นั จงึ ทาํ ใหก ารแตงกายมีความคลา ยคลงึ กนั ไปหมดจนแยกแยะไมคอยออกวาบคุ คล ไหนอาศยั อยใู นภาคใดเราลองไปร้ือฟน กันดูวา ในสมยั รุน กอ นๆสมยั คณุ ปูย าตายายมีการแตง กาย กันแบบใดบา งโดยแยกแยะในแตละภาคดังตอ ไปนี้ ความหมายของเครอ่ื งแตง กาย คําวา “ เคร่อื งแตง กาย “ หมายถึงสิง่ ทม่ี นุษยน าํ มาใชเ ปน เคร่ืองหอ หุมรา งกายการแตง กายของมนุษย แตล ะเผาพนั ธุส ามารถคนควาไดจ ากหลกั ฐานทางวรรณคดีและประวตั ิศาสตรเ พื่อใหเ ปน เคร่ืองชว ย ช้นี ําใหรแู ละเขาใจถงึ แนวทางการแตง กายซง่ึ สะทอ นใหเห็นถงึ สภาพของการดํารงชวี ิตของมนษุ ย ในยคุ สมยั นน้ั ประวตั ขิ องเครื่องแตง กาย ในยคุ กอนประวัตศิ าสตรม นุษยใชเครอ่ื งหอหุมรางกายจากสง่ิ ทไ่ี ดมาจากธรรมชาตเิ ชนใบไมใบ หญาหนังสตั วขนนกดินสตี างๆฯลฯมนุษยบางเผา พนั ธุร ูจกั การใชสที ท่ี าํ มาจากตน พืชโดยนาํ มา เขยี นหรือสกั ตามรา งกายเพอ่ื ใชเ ปน เครอ่ื งตกแตงแทนการใชเ ครอ่ื งหอ หมุ รา งกายตอมามนษุ ยมีการ เรยี นรูถ งึ วธิ ีท่จี ะดดั แปลงการใชเ ครอื่ งหอหุมรางกายจากธรรมชาตใิ หม คี วามเหมาะสมและสะดวก ตอ การแตงกายเชนมีการผูกมัดสานถกั ทออดั ฯลฯและมีการวิวฒั นาการเรื่อยมาจนถึงการรูจักใชวิธี ตัดและเย็บจนในทีส่ ุดไดก ลายมาเปน เทคโนโลยีจนกระทง่ั ถงึ ปจจุบนั น้ี ความแตกตา งในการแตงกาย มนษุ ยเ ปน สัตวโ ลกทอี่ อ นแอท่สี ุดในทางฟส ิกสเพราะผวิ หนังของมนษุ ยมคี วามบอบบางจงึ จําเปนตองมสี งิ่ ปกคลุมรา งกายเพ่อื สามารถที่จะดํารงชีวติ อยไู ดจากความจําเปนนจ้ี งึ เปน แรงกระตุน ท่สี าํ คญั ในอันที่จะแตง กายเพ่ือสนองความตองการของมนุษยเ องโดยมีสงั คมและส่ิงอืน่ ๆประกอบ กนั และเคร่ืองแตง กายก็มีรูปแบบทแ่ี ตกตา งกนั ไปตามสาเหตุนน้ั ๆ ดนตรแี ละเพลงประกอบการแสดงนาฏศิลป ดนตรี เพลง และการขบั รอ งเพลงไทยสําหรับประกอบการแสดง สามารถแบงออกเปน 2 กลุม คอื ดนตรที ่ี ใชประกอบการแสดงนาฏศลิ ปไทย และเพลงสาํ หรับประกอบการแสดงนาฏศลิ ปไทย 1. ดนตรที ่ใี ชประกอบการแสดงนาฏศิลปไทย ประกอบดว ย 1.1 ดนตรปี ระกอบการแสดงโขน – ละคร วงดนตรีทีใ่ ชป ระกอบการแสดงโขนและละครของไทยคอื วงปพาทย ซ่งึ มีขนาดของวงเปนแบบวงประเภท ใดนน้ั ขนอยุก ับลักษณะของการแสดงนั้น ๆ ดวย เชน การแสดงโขนนงั่ ราวใชว งปพ าทยเ ครอ่ื งหา 2 วง การ แสดงละครในอาจใชวงปพ าทยเคร่อื งคู หรอื การแสดงดกึ ดําบรรพตอ งใชว งปพ าทยด ึกดาํ บรรพเปน ตน 1.2ดนตรปี ระกอบการแสดงรําและระบาํ มาตรฐาน การแสดงรําและระบําท่เี ปนชดุ การแสดงทเ่ี รยี กวา ราํ มาตราฐานและระบาํ มาตราฐานนน้ั เคร่อื งดนตรที ใี ช ประกอบการแสดงอาจมีการนาํ เครื่องดนตรบี างชนิดเขามาประกอบการแสดง จะใชว งปพาทยบ รรเลง เชน ระบาํ กฤดาภินหิ าร อาจนําเคร่ืองดนตรี ขมิ หรือซอดว ง มา ลอ กลองตอก และกลองแดว มาบรรเลงในชวง ทา ยของการราํ ท่เี ปนเพลงเชดิ จนี ก็ได 1.3 ดนตรปี ระกอบการแสดงพื้นเมือง ดนตรีพน้ื บา นเปนดนตรชี าวบา นสรา งสรรคข้นึ ดว นการรอ งหรอื บรรเลงโดยชาว บานและชาวบานดวนกนั เปน ผูฟง ดนตรีพืน้ บานมีลักษณะดังน้ี 1.เปน ดนตรีของชาวบาน สวนมากเกิดขึน้ และพัฒนาในสังคมเกษตรกรรม มลี ักษณะทีไ่ มม รี ะบบกฎเกณฑ ชดั เจนตายตัว ประกอบกบั ใชว ิธถี า ยทอดดวนปากและการจดจํา จึงเปน เหตใุ หไ มมใี ครเอาใจใสศึกษาหรือ จดบนั ทึกไวเ ปน หลักฐานดังเชน ดนตรสี ากล 2.เปนดนตรีทีม่ ีเอกลักษณเฉพาะถนิ่ แตละทองถน่ิ จะมดี นตรีทีม่ สี ําเนียง ทํานอง และจังหวะลลี าของตนเอง ดนตรีพนื้ บา นสว นใหญมีทาํ นองทปี่ ระดิษฐดดั แปลงมาจากทํานองของเสียงธรรมชาติ ตัวอยางเชน ซอของ ดนตรีภาคเหนือ คอื เพลงจะปุ มที ํานองออ นหวานตามสําเนยี งพูดของคนไทยชาวเมืองจะปุในแควน สบิ สอง ปนนาหรอื ซอลองนาน ของจงั หวัดนา นมีทาํ นองเหมือนกระแสนาํ้ ไหล มีขอสังเกตวา เครอื่ งดนตรีพ้ืนบา นผลติ ดวยฝม อื ชางชาวบาน ดนตรีท่ใี ชป ระกอบการแสดงพ้ืนเมืองภาคตาง ๆ ของไทยจะเปน วงดนตรพี ้นื บา น ซง่ึ นบั เปน เอกลักษณทม่ี ีคณุ คา ของแตล ะภมู ิภาค ไดแก - ดนตรพี ื้นบา นภาคเหนอื มีเครอื่ งดนตรี เชน พณิ เปย ะ ซึง สะลอ ปแ น ปก ลาง ปกอย ปตัด ปเ ล็ก ปา ดไม (ระนาดไม) ปาดเหล็ก (ระนาดเหลก็ ) ปา ดฆอ ง (ฆอ งวงใหญ) ฆอ งหุย ฆองเหมง กลองหลวง กลองแอว กลองปเู จ กลองปจู า กลอง สะบัดไชย กลองมองเซิง กลองเตงทิ้ง กลองมาน และกลองตะโลด โปด เมือ่ นาํ มารวมเปนวง จะไดว งตา ง ๆ คอื วงสะลอ ซอ ซึง วงปจู า วงกลองแอว วงกลองมา น วงปจมุ วงเติง่ ทง้ิ วงกลองปูจาและวงกลองสะบัด ไชย -ดนตรีพืน้ เมอื งภาคกลาง เปน เครอื่ งดนตรปี ระเภทเดียวกับวงดนตรีหลักของไทยคอื วงปพาทยแ ละเครอื่ งสาย ซงึ่ ลกั ษณะในการ นาํ มาใชอ าํ นาจนํามาเปนบางสวนหรือบางประเภท เชน กลองตะโพนและเครอื่ งประกอบจงั หวะนํามาใชใ น การเลนเพลงอแี ซว เพลงเก่ียวขาว กลองรํามะนาใชเ ลนเพลงลําตดั กลองยาวใชเ ลนราํ เถิดเทิง กลองโทนใช เลนราํ วงและราํ โทน สวนเคร่ืองเดนิ ทาํ นองกน็ ยิ มใชร ะนาด ซอหรอื ป เปนตน -ดนตรพี ืน้ เมอื งภาคอีสาน มีเครอื่ งดนตรีสาํ คญั ไดแ ก พิณ อาจเรยี กตางกนั ไปตามทอ งถ่นิ เชน ซงุ หมากจับป หมากตบั แตงและ หมากตด โตง ซอ โปงลาง แคน โหวด กลองยาวอีสาน กลองกันตรึม ซอกนั ตรมึ ซอดว ง ซอตรัวเอก ปออ ปราเตรยี ง ปสไล เมอื่ นาํ มาประสมวงแลวจะไดวงดนตรพี ้ืนเมือง คือ วงโปงลาง วงแคน วงมโหรีอีสานใต วงทมุ โหมง และวงเจรียงเมรนิ • ดนตรพี ้ืนเมืองภาคใต มีเครอ่ื งดนตรที ส่ี าํ คัญ ไดแก กลองโนรา กลองชาตรีหรอื กลองตกุ กลองโพน กลองปด โทน กลองทับ ราํ มะนา โหมง ฆองคู ปก าหลอ ปไ หน กรบั พวงภาคใต แกระ และนาํ เครื่องดนตรีสากลเขามาผสม ไดแ ก ไวโอลนิ กีตา ร เบนโจ อคั คอรเ ดียน ลูกแซ็ก สวนการประสมวงน้ัน เปน การประสมวงตามประเภทขดนตรี พืน้ เมืองภาคอสี าน มเี ครอ่ื งดนตรสี ําคญั ไดแ ก พณิ อาจเรียกตางกันไปตามทอ งถนิ่ เชน ซุง หมากจบั ป หมากตบั แตงและหมากตดโตง ซอ โปงลาง แคน โหวด กลองยาวอสี าน กลองกนั ตรึม ซอกันตรมึ ซอดว ง ซอตรวั เอก ปออ ปราเตรยี ง ปส ไล เมื่อนํามาประสมวงแลวจะไดว งดนตรีพน้ื เมือง คอื วงโปงลาง วงแคน วง มโหรอี ีสานใต วงทุมโหมง และวงเจรียงเมรนิ 2.เพลงไทยสําหรบั ประกอบการแสดงนาฏศิลปไ ทย 2.1 เพลงไทยประกอบการแสดงโขน ละคร รํา และระบํามาตราฐาน เพลงไทยที่ใชบรรเลงและขับรองประกอบการแสดงนาฏศิลปไทย โขน ละคร รําและระบาํ มาตราฐาน นั้นแบงไดเปน 2 ประเภทดงั น้ี 1.เพลงหนา พาทย คือ เพลงทีใ่ ชบรรเลงประกอบกริ ยิ า พฤติกรรมตา งๆ และอารมณข องตวั ละคร เชน เพลงโอดสําหรับรอ งไห เสียใจ เพลงกราวรําสําหรับเยาะเยยสนกุ สนาน เพลงเชิดฉานสาํ หรบั พระรามตามกวาง เพลงแผละสําหรับ ครฑุ บนิ เพลงคกุ พาทยสําหรบั ทศกัณฐแ สดงอิทธิฤทธ์ิความโหดรา ย หรอื สาํ หรับหนมุ านแผลงอทิ ธิฤทธ์ิ หาวเปนดาวเปน เดือน เปน ตน นอกจากนัน้ ยังหมายถงึ เพลงท่ีบรรเลงประกอบกริ ิยา สมมุติทแ่ี ลไมเห็น ตัวตน เชน เพลงสาธุการ เพลงตระเชญิ เพลงตระนิมติ เพลงกระบองกัน สําหรับเชญิ เทพยดาใหเสดจ็ มา แต ไมมใี ครมองเห็นการเสดจ็ มาของเทพยดาในเวลานนั้ เชน บรรเลงประกอบพิธีไหวครู ครอบครูดนตรีและ นาฎศลิ ป และยังเปน เพลงท่ีบรรเลงประกอบกิรยิ าทีเ่ ปนอดตี ไมใ ชปจจุบัน เชน เมือ่ พระเทศนมหาชาติ กัณฑมทั รจี บลง ปพ าทยบรรเลงเพลงทยอยโอด คอื บรรเลงเพลงโอดกับเพลงทยอยสลับกนั เพอื่ ประกอบ กิรยิ าคราํ่ ครวญ โศกเศรา เสยี ใจของพระนางมทั รี ตวั เอกของกัณฑน ้ี เมอ่ื ทราบวาพระเวสสนั ดรไดบ รจิ าค 2 กมุ าร กัณหาและชาลีใหแกพราหมณช ูชกไป พระไดเทศนเ ร่อื งน้ีจนจบลงแลว แตป พาทยเพ่ิงจะบรรเลง เพลงประกอบเรอื่ ง อยางนถ้ี ือวาเปน การบรรเลงประกอบกิริยาสมมตุ ิท่ีเปนอดตี เปนตน เพลงหนาพาทย นยิ มบรรเลงดนตรเี พยี งอยางเดยี ว ไมม รี อง เพลงขับรอ งรบั สง คอื เพลงไทยทนี ํามาบรรจไุ วในบทโขน – ละคร อาจนาํ มาจากเพลงตับ เถา หรือเพลงเกรด็ เพอื่ บรรเลงขบั รอ งประกอบการราํ บทหรอื ใชบ ทของตัว โขน ละครหรือเปนบทขบั รองในเพลงสําหรบั การราํ แลระบํา เชน เพลงชาป เพลงขึ้นพลับพลา เพลง นกกระจอกทอง เพลงลมพดั ชายเขา เพลงเวสสกุ รรม เพลงแขกตะเข่ิง เพลงแขกเจาเซ็น เปนตน 2. เพลงขบั รอ งรับสง คือเพลงไทยทีนํามาบรรจไุ วใ นบทโขน – ละคร อาจนํามาจากเพลงตบั เถา หรอื เพลงเกรด็ เพ่ือบรรเลงขบั รองประกอบการรําบทหรอื ใชบ ทของตวั โขน ละครหรือเปน บทขบั รองในเพลงสาํ หรบั การราํ แลระบํา เชน เพลงชาป เพลงข้ึนพลบั พลา เพลงนกกระจอกทอง เพลงลมพัดชายเขา เพลงเวสสกุ รรม เพลงแขกตะเขงิ่ เพลงแขกเจาเซ็น เปนตน 2.2 เพลงไทยประกอบการแสดงพื้นเมอื ง เพลงไทยท่ีใชป ระกอบการแสดงนาฏศิลปพ ืน้ เมือง เปนบทเพลง พนื้ บานที่ใชบรรเลงและขับรอ งประกอบการแสดงนาฏศลิ ปพนื้ เมือง โดยแบง ออกตามภูมิภาคดังน้ี ภาคเหนือ เพลงบรรเลงและขับรองประกอบนาฏศิลปพน้ื เมอื ง จอย เปนเพลงพ้นื บา นท่เี กิดจากประเพณกี ารพบปะพดู คยุ เกีย้ วพาราสีในตอนกลางคนื เรียกวา \"แอวสาว\" ระหวางทีห่ นุม ๆ เดินไปเย่ียมบา นสาวทต่ี นหมายปองเอาไว กเ็ อ้ือนเสียงรอ งจอ ยเทากับเปน การสงสญั ญาณ ใหส าวจาํ เสยี งไดดวย การรองเปนการจาํ บทรอง และทาํ นองสบื ตอ กันมาโดยไมตองฝก หดั อาจมีดนตรี ประกอบหรอื ไมมกี ไ็ ด ซอ เปน เพลงพ้ืนบา นภาคเหนือทชี่ ายหญงิ ขบั รอ งโตตอบกนั ผรู อ งเพลงซอ หรือขบั ซอ เรยี กวา ชา งซอ เร่ิม จากรองโตตอบกนั เพียงสองคน ตอ มา พฒั นาเปน วงหรือคณะ และรบั จางเลน ในงานบุญ มีดนตรปี ระกอบ ไดแ ก ป ซงึ และสะลอ มีเนื้อรองเขา กบั ลักษณะของงานบุญนัน้ ๆ เชน ซอเรียกขวัญ เปน การทาํ ขวัญนาค ซอ ถอง เปน ซอโตต อบเก้ียวพาราสีกนั ซอเกบ็ นก เปนบทชมธรรมชาติ ชมนกชมไม ซอวอ ง เปนซอบทสน้ั ๆ ใช รอ งเลน ซอเบ็ดเตล็ดเรอื่ งตา งๆ เชน ซอแอวสาวปน ฝา ย ซอเงีย้ วเกย้ี วสาว และซอท่เี ลน เปนเรอื่ งนิทาน เชน นอยไจยา เจาสุวัตร-นางบัวคาํ และดาววีไกหนอย สว นทาํ นองทใี่ ชขบั ซอมหี ลายทํานองตามความนิยมในแต ละทองถนิ่ เชน ทาํ นองขึน้ เชียงใหม จะปุ ซอเมืองนาน ละมายเชียงแสน ซอพมา และทํานองเงย้ี ว ภาคกลาง เพลงพนื้ บา นภาคกลางสว นใหญเปน เพลงโตตอบหรอื เพลงปฏพิ ากย เปน เพลงทห่ี นมุ สาวใชร อ ง โตตอบเก้ียวพาราสีกนั มกั รองกนั เปนกลมุ หรือเปน วง ประกอบดวย ผรู องนําเพลงฝายชายและฝายหญงิ ท่ี เรยี กวา พอ เพลง แมเพลง สวนคนอืน่ ๆ เปนลกู คูรองรบั ใหจ งั หวะดวยการปรบมือ หรือใชเ ครือ่ งดนตรี ประกอบจังหวะ เชน กรบั ฉิง่ เพลงโตตอบนี้ ชาวบา นภาคกลางนํามารองเลน ในโอกาสตางๆ ตามเทศกาล หรอื ในเวลาทมี่ ารวมกลุมกนั เพอ่ื ทาํ กจิ กรรมอยางใดอยางหนงึ่ หรือบางเพลงกใ็ ชรอ งเลนไมจ ํากดั เทศกาล เพลงพื้นบา นภาคกลางท่ีแพรหลายไดยินท่ัวๆ ไป และมีพอ เพลงแมเ พลงทย่ี งั จดจาํ รอ งกันได ๘ เพลง คือ ๑. เพลงเรือ ๒. เพลงเตนกาํ ๓. เพลงพษิ ฐาน ๔. เพลงระบาํ บา นไร ๕. เพลงอีแซว ๖. เพลงพวงมาลยั ๗. เพลงเหยอ ย ๘. เพลงฉอย ภาคอสี านภาคอีสานเปนแหลง รวมกลมุ ชนท่มี วี ฒั นธรรมแตกตา งกนั ถงึ ๓ กลุม จงึ มเี พลงพน้ื บา นแบง เปน ๓ ประเภท ดงั นี้ ๑. เพลงพืน้ บา นกลุมวัฒนธรรมไทย-ลาว ๒. เพลงพ้ืนบา นกลุมวัฒนธรรมเขมร-สว ย (กยู ) ๓. เพลงพืน้ บานกลมุ วฒั นธรรมไทยโคราช เพลงพน้ื บานกลุมวัฒนธรรมไทย-ลาว กลุมชนกลุม นี้ ไดแ ก ประชาชนในจงั หวดั หนองคาย อดุ รธานี เลย สกลนคร นครพนม กาฬสนิ ธุ มหาสารคาม รอยเอ็ด ขอนแกน ชัยภมู ิ มุกดาหาร ยโสธร อบุ ลราชธานี บรุ ีรมั ย และบางสวนของจงั หวดั ศรี สะเกษ กลมุ ชนนีใ้ ชภ าษาถิ่น คือ ภาษาอสี าน เพลงพื้นบา นของกลุมวฒั นธรรมไทย- ลาว มี ๒ ประเภท คือ หมอลาํ และเซง้ิ พลงพ้นื บานกลุมวัฒนธรรมเขมร-สว ย (กยู ) เปน กลมุ ประชาชนในจังหวัดสรุ นิ ทร ศรีสะเกษ และบางสว นของจงั หวัดบุรรี มั ย มภี าษาของตนเอง คือ ภาษาเขมร และภาษาสวย(กูย) ซึ่งตางไปจากภาษาถน่ิ อ่ืนๆ นอกจากนี้ ยังมวี ัฒนธรรมเฉพาะถนิ่ โดยเฉพาะ เพลงพ้ืนบา นท่ีเรียกวา \"เจรียง\" ซึง่ แปลวา รอง หรือขบั พลงพ้นื บานกลุม วัฒนธรรมไทยโคราช กลมุ ชนวฒั นธรรมไทยโคราช ไดแก ประชาชนในจังหวดั นครราชสมี า และบางสวนของจังหวดั บรุ รี มั ย เพลงพนื้ บานของชนกลุมนี้ คอื เพลงโคราช ปจจบุ ันพฒั นาจากเพลงพื้นบา นมาเปนคณะหรือเปนวง มกี าร ฝก หดั เปน อาชีพ รบั จางแสดงในงานบุญ งานมงคล งานแกบ นทาวสุรนารี เนื้อรอ งโตต อบระหวา งชาย-หญิง กลอนเพลงมหี ลายแบบ เชน เพลงคสู อง เพลงคูสี่ ใชปรบมือตอนจะลงเพลงแลว รอง \"ไช ยะ\" ภาคใต เพลงพน้ื บานภาคใตมีคอ นขา งนอย เม่อื เทียบกบั ภาคอนื่ ๆ แตย ังรักษารปู แบบพ้ืนเมอื งไดมาก นยิ ม เลน กนั เองตามเทศกาลตา งๆ โดยไมม กี ารรับจา งแสดง และไมถ ือเปนอาชีพ เพลงพ้ืนบานภาคใตท สี่ าํ คญั ๆ ไดแ ก เพลงเรอื เพลงบอก เพลงนา เพลงกลอ มนาคหรือแหน าค และเพลงรอ งเรอื หรอื เพลงชานองซึ่งเปน เพลงกลอ มเด็ก เพลงเรือ เปนเพลงพ้นื บานประเภทหนึ่ง ใชเลนในเรือ นยิ มเลนในเดือนสบิ เอ็ด หรอื เดือนสบิ สองหลังออกพรรษาแลว ภาคใตจะมีงานประเพณชี กั พระหรือแหพระ ผเู ลนเพลงเรอื เปน ชาวบานท่อี ยใู กลแ มน ํ้า ลาํ คลอง หรือ ทะเลสาบ เชน อาํ เภอไชยา อําเภอเกาะสมยุ อาํ เภอทา ชนะ จังหวดั สรุ าษฎรธ านี อาํ เภอหาดใหญ อาํ เภอเมอื งฯ อําเภอรตั ภูมิ จังหวดั สงขลา และจงั หวดั ชุมพร การเลน เพลงเรือ มีเรือเพลงฝา ยชายและฝา ยหญงิ โดยเรมิ่ ตน รอ งกลอนไหวค รูกอน จากนั้นก็วา กลอน ชักชวนเรือเพลงอกี ฝายใหม ารองเลน กัน แลว รอ งโตตอบกนั ดว ย ปฏิภาณไหวพริบ ทั้งในเชิงเกีย้ วพาราสี โตคารมอยางเผ็ดรอ น และกระเซาเยาแหยก ัน มักนาํ เอาเหตกุ ารณ บานเมอื ง หรือสภาพแวดลอ มมาสอดแทรกในเนอ้ื รอ ง เพ่ือใหเ กดิ อารมณข นั หรอื เสียดสีประชดประชนั กนั เพลงนา เพลงพนื้ บา นของชาวชุมพร ใชร องเลน เมอ่ื จบั กลมุ เดนิ ไปนา และรองระหวางเก่ยี วขาว ลักษณะคาํ ประพันธ เปนกลอนสภุ าพ แตว รรคหนงึ่ อาจมี ๙ - ๑๑ คําแลวแตเ น้อื ความทร่ี อง และใชสัมผสั ทายวรรคเปน เสียง เดยี วกนั ทีเ่ รียกวา กลอนอา กลอนอี การรอ งเพลงนาตองมคี ขู บั รองดว ยคนหน่งึ ผรู องนาํ ตน บทเรียกวา แม เพลง คขู บั รอ งเรยี กวา ทา ยไฟ และเมอื่ รอ งจบบทหนง่ึ อาจเปล่ยี นกนั เปน แมเพลง หรือทา ยไฟก็ได |