หลัก ธรรม เกี่ยว กับ จิต อาสา

ช่วงหลังๆ นี้กระแสคำว่า “จิตอาสา” ได้รับความสนใจอย่างกว้างขวางในสังคมไทย ทั้งเกิดจากภาครัฐและภาคเอกชน รวมทั้งภาคประชาสังคม อันเนื่องจากด้วยพระปรีชาสามารถของ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 10 ที่ต้องการเห็นประชาชนและสังคมไทยมีจิตเมตตาต่อเพื่อนร่วมสังคมกันมากขึ้น มิใช่ต่างคนต่างอยู่มิใช่ต่างคนต่างเอาตัวรอดอันเป็นไปสู่ความเห็นแก่ตัว

ความหมายของคำว่า “จิตอาสา”ตามหลักการทางพระพุทธศาสนา คือการอาสาเข้าไปช่วยเหลือผู้อื่นด้วยจิตใจที่มีธรรมะ คือความ เมตตา และกรุณา โดยไม่หวังผลตอบแทน การมีจิตที่ประกอบไปด้วยความเมตตาและกรุณา และ ปรารถนาจะช่วยเหลือผู้อื่นด้วยความบริสุทธิ์ใจ และเสียสละโดยไม่หวังผลตอบแทนแก่ตน จิตอาสาในมิติของ “การให้” “การเสียสละ”สอดคล้องกับคำสอนเรื่อง “ทาน” และ “เวยยาวจมัย” เป็นข้อธรรมใน

“บุญ”ในทางพุทธศาสนา หาใช่เกิดขึ้นได้ด้วยการเสียสละทรัพย์สินเงินทองเพียงอย่างเดียวอย่างที่หลายคนเข้าใจผิดๆ การสละแรงกาย สละเวลา และความเชี่ยวชาญชำนาญเฉพาะตัว ด้วยการทำงาน “จิตอาสา” นั้นก็เป็น 1 ในการทำบุญตามความหมายแห่ง บุญกริยาวัตถุ 10 แปลว่าสิ่งที่เป็นที่ตั้งแห่งการทำบุญ 10 ประการ คือ

1.ให้ทาน แบ่งปันผู้อื่นด้วยสิ่งของ ไม่ว่าจะให้ใครก็เป็นบุญ (ทานมัย)
2.รักษาศีล ก็เป็นบุญ (ศีลมัย) เป็นการฝึกฝนที่จะลด ละ เลิก ความชั่ว ไม่ไปเบียดเบียนใคร มุ่งที่จะทำความดี เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ผู้อื่น เป็นการหล่อเลี้ยงบ่มเพาะให้เกิดความดีงาม และพัฒนาคุณภาพชีวิตไม่ให้ตกต่ำ
3.เจริญภาวนาก็เป็นบุญ (ภาวนามัย) การภาวนาเป็นการพัฒนาจิตใจ และปัญญา ทำให้จิตสงบ ไม่มีกิเลส ไม่มีเรื่องเศร้าหมอง เห็นคุณค่าสิ่งต่างๆ ตามความเป็นจริง
4.การอ่อนน้อมถ่อมตน (อปจายนมัย) ผู้น้อยอ่อนน้อมถ่อมตนต่อผู้ใหญ่ ผู้ใหญ่ก็แสดงออกในความมีเมตตาต่อผู้น้อย และต่างก็อ่อนน้อมต่อผู้มีคุณธรรม รวมถึงการให้เกียรติ ให้ความเคารพในความแตกต่างซึ่งกันและกัน

5.ช่วยเหลือสังคมรอบข้าง (ไวยาวัจจมัย) ช่วยเหลือสละแรงกายเพื่องานส่วนรวม หรือช่วยงานเพื่อนบ้าน ที่ต้องการความช่วยเหลือก็เป็นบุญ
6.เปิดโอกาสให้คนอื่น(ปัตติทานมัย) มาร่วมทำบุญกับเรา หรือในการทำงาน ก็เปิดโอกาสให้คนอื่น มีส่วนร่วมทำ - ร่วมแสดงความคิดเห็น รวมไปถึงการอุทิศส่วนบุญ ให้แก่ผู้ที่ล่วงลับไปแล้วด้วย ก็เป็นบุญ
7.ยอมรับและยินดีในการทำความดี (ปัตตานุโมทนามัย) ของผู้อื่นเป็นการเปิดโอกาสร่วมใจอนุโมทนา ในการกระทำความดีของผู้อื่นก็เป็นบุญ
8.ฟังธรรม (ธรรมสวนมัย) บ่มเพาะสติปัญญาให้สว่างไสว ฟังธรรมะ ฟังเรื่องที่ดี มีประโยชน์ต่อสติปัญญา หรือมีประโยชน์ต่อการดำเนินชีวิตที่ดี เป็นความจริง ความดี ความงาม ก็เป็นบุญ
9.แสดงธรรมให้ธรรมะ(ธรรมเทศนามัย) และข้อคิดที่ดี กับผู้อื่น แสดงธรรม นำธรรมะไปบอกกล่าว เผื่อแผ่ให้คนอื่นได้รับฟัง ให้เขาได้รู้จักวิธีการดำเนินชีวิตที่ดี เป็นเรื่องของความจริง ความดี ความงาม ก็เป็นบุญ
10.ทำความเห็นให้ถูกต้อง (ทิฏฐุชุกรรม ) และเหมาะสม มีการปรับทิฏฐิ แก้ไขปรับปรุงพัฒนาความคิดเห็น- ความเข้าใจให้ถูกต้องตามธรรม ให้เป็นสัมมาทัศนะอยู่เสมอ เป็นการพัฒนาปัญญาอย่างสำคัญก็เป็นบุญ
ในศาสนาพุทธ มีหลักธรรมที่พูดถึงการให้ที่เรียกว่าบุญ คนส่วนใหญ่มักเข้าใจว่าการทำบุญคือการให้เงินหรือสิ่งของ ถวายสังฆทาน รักษาศีลแต่เพียงอย่างเดียว แต่แท้จริงแล้ว การทำบุญมีความหมายมากกว่านั้น

ผมจึงเชิญชวนให้ชาวพุทธและคนไทยทุกคนได้ร่วมกันสร้างสังคมไทยให้เป็นสังคมแห่งจิตอาสาเพื่อสนองพระราชปณิธานของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวองค์รัชกาลที่ 10 ด้วย เพื่อเจริญตามหลักธรรมแห่งพระพุทธศาสนาในข้อที่ 5 ว่าด้วยหลักแห่ง “ไวยาวัจจมัย” คือ การช่วยเหลือสังคมรอบข้างด้วย และเวลาช่วยเหลืออย่าไปเลือกว่าเป็นคนชาติเดียวกันตนเอง ศาสนาเดียวกับตนเองหรือเป็นญาติพี่น้องตนเองเท่านั้น จึงจะเข้าไปช่วยเหลือ

เราจะต้องมีหัวใจแห่ง “พระโพธิสัตว์” คือช่วยเพราะเห็นแก่ความเป็นมนุษย์ ช่วยเพราะเป็นสัตว์ร่วมโลกด้วยกัน ผมคิดว่าหากชาวพุทธเราตั้งมั่นคิดได้แบบนี้สังคมเรา สังคมโลกก็สงบสุข สำหรับผมในขณะที่ทุกท่านกำลังอ่านบทความนี้ กำลังอยู่ที่ประเทศเพื่อนบ้านร่วมกับคณะสงฆ์กลุ่มหนึ่งในนาม “มูลนิธิรามัญรักษ์” เดินทางไปบริจาคสิ่งของและบริจาคเงินเพื่อซ่อมแซมบ้านเรือนให้แก่ผู้ประสบภัยน้ำท่วม และเด็กนักเรียนที่ยากจน ผมก็ทำหน้าที่ของชาวพุทธตามหลักบุญกิริยาวัตถุเหมือนกัน...
…...................................
คอลัมน์ : ริ้วผ้าเหลือง
โดย “เปรียญ10” :
ขอบคุณแหล่งภาพ : มูลนิธิรามัญรักษ์ : www.volunteerspirit.org, รอยยิ้มบ้านดินสระแก้ว www.royyimbaandin.com