ภาวะซีด from พวงพยอม แก้วผลึก Show ตับอ่อนอักเสบ (Pancreatitis) เป็นโรคที่เกิดจากการอักเสบของเซลล์ของตับอ่อน (Pancreas) โดยมีทั้งการอักเสบชนิดเฉียบพลันที่เกิดขึ้นทันทีทันใด แต่ส่วนใหญ่อาการจะเป็นอยู่ไม่นานและมักจะทุเลาดีขึ้นได้เอง และการอักเสบชนิดเรื้อรังซึ่งจะมีการทำลายเซลล์ของตับอ่อนจนไม่สามารถฟื้นตัวได้ โดยสาเหตุของโรคนี้หลัก ๆ แล้วจะมาจากโรคนิ่วในถุงน้ำดี และจากการดื่มแอลกอฮอล์จัด โรคตับอ่อนอักเสบเป็นโรคที่พบได้ไม่บ่อยนัก แต่เป็นภาวะร้ายแรงที่มีอันตรายค่อนข้างสูง โดยจัดเป็นโรคของผู้ใหญ่ เพราะมักพบได้ในคนอายุตั้งแต่ 30 ปีขึ้นไป จนถึงผู้สูงอายุ โดยเฉพาะในผู้ที่ชอบดื่มแอลกอฮอล์จัด หมายเหตุ : ตับอ่อน (Pancreas) เป็นอวัยวะที่สำคัญของร่างกาย มีลักษณะเป็นต่อมขนาดใหญ่ที่ตั้งอยู่ทางด้านหลังของกระเพาะอาหารใกล้กับลำไส้เล็กส่วนดูโอดินัม ซึ่งเป็นลำไส้เล็กส่วนต้น โดยจัดเป็นอวัยวะในระบบทางเดินอาหารเช่นเดียวกับตับ (Liver) แต่ตับอ่อนไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของตับ (เป็นคนละอวัยวะกันและไม่ได้เกี่ยวข้องกัน) ตับอ่อนจะมีลักษณะและขนาดเหมือนกล้วยหอม ประกอบไปด้วยเซลล์หลัก 2 เซลล์ คือ เซลล์จากต่อมไร้ท่อ (Endocrine gland) และเซลล์จากต่อมมีท่อ (Exocrine gland) โดยต่อมไร้ท่อจะมีหน้าที่สร้างฮอร์โมนหลายชนิด (โดยเฉพาะฮอร์โมนอินซูลิน (Insulin) และกลูคากอน (Glucagon) ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด และมีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคเบาหวาน) ส่วนต่อมมีท่อจะมีหน้าที่สร้างน้ำย่อยอาหาร (Pancreatic juice) ซึ่งจะช่วยย่อยอาหารในลำไส้เล็ก โดยเฉพาะการย่อยไขมัน ชนิดของโรคตับอ่อนอักเสบการอักเสบของตับอ่อนสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด คือ
กลไกการอักเสบของตับอ่อนกลไกที่ทำให้เกิดตับอ่อนอักเสบในปัจจุบันยังไม่ทราบแน่ชัด แต่เชื่อว่าการอักเสบของตับอ่อนน่าจะเกิดจากน้ำย่อยอาหารจากตับอ่อน โดยเฉพาะชนิดที่เรียกว่า “ทริปซิน” (Trypsin) ซึ่งเป็นน้ำย่อยโปรตีนที่ปกติแล้วจะไม่ทำงานเมื่ออยู่ในตับอ่อน แต่จะทำงานก็ต่อเมื่อเข้าไปอยู่ในลำไส้เล็ก โดยเซลล์ของลำไส้เล็กตอนบนจะสร้างเอนไซม์ ชื่อ “เอนเทอโรไคเนส” (Enterokinase) ซึ่งจะเป็นตัวกระตุ้นให้น้ำย่อยตับอ่อนทำงาน แต่เมื่อเซลล์ของตับอ่อนเกิดการอักเสบจากสาเหตุหรือปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ ก็จะส่งผลทำให้เกิดสารเคมีผิดปกติต่าง ๆ ขึ้นมา ซึ่งจะไปกระตุ้นให้น้ำย่อยของตับอ่อนโดยเฉพาะทริปซินทำงาน น้ำย่อยเหล่านี้จึงย่อยสลายเซลล์ของตับอ่อนและก่อให้เกิดเป็นโรคตับอ่อนอักเสบขึ้นมา นอกจากนี้ กลไกการอักเสบยังอาจเกิดจากมีการทำลายหรือก่อให้เกิดการอักเสบโดยตรงต่อเซลล์ของตับอ่อนจากสาเหตุต่าง ๆ ได้ด้วย เช่น จากการดื่มแอลกอฮอล์จัด หรือการอักเสบของเนื้อเยื่อตับอ่อนจากโรคภูมิต้านตนเอง (Autoimmune disease) เป็นต้น สาเหตุของโรคตับอ่อนอักเสบดังที่กล่าวไปแล้วว่า โรคตับอ่อนอักเสบทั้งการอักเสบชนิดเฉียบพลันและชนิดเรื้อรังนั้นมีความเกี่ยวพันกัน เพราะการอักเสบเรื้อรังจะเกิดต่อเนื่องมาจากการอักเสบเฉียบพลัน ดังนั้นสาเหตุหรือปัจจัยเสี่ยงจึงเหมือนกัน ซึ่งสาเหตุหรือปัจจัยเสี่ยงที่พบได้บ่อย ๆ (รวมกันประมาณ 80%) ของโรคตับอ่อนอักเสบทั้งหมดจะมีอยู่ด้วยกัน 2 สาเหตุหลัก ๆ คือ จากโรคนิ่วในถุงน้ำดีและจากการดื่มแอลกอฮอล์จัด
อาการของโรคตับอ่อนอักเสบอาการของโรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน ได้แก่
อาการของโรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง ได้แก่
ภาวะแทรกซ้อนของโรคตับอ่อนอักเสบอาจทำให้เกิดฝีตับอ่อน (Pancreatic abscess), ถุงน้ำเทียม (Pseudocyst) ในช่องท้อง, ภาวะไตวาย (Renal failure), ภาวะช็อก, ปอดบวมน้ำ (Pulmonary edema), ภาวะขาดอาหาร, โรคเบาหวาน (โดยเฉพาะในคนที่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคเบาหวานมาก่อน มักจะมีแนวโน้มเกิดโรคเบาหวานได้ง่ายขึ้น) และในกรณีที่เป็นโรคตับอ่อนอักเสบรุนแรงจะมีการตายของเซลล์ของตับอ่อนซึ่งจะทำให้เกิดการติดเชื้อโรคได้ง่าย เกิดภาวะโลหิตเป็นพิษซึ่งเป็นอันตรายถึงกับเสียชีวิต การวินิจฉัยโรคตับอ่อนอักเสบแพทย์สามารถวินิจฉัยโรคตับอ่อนอักเสบทั้งชนิดเฉียบพลันและเรื้อรังได้ด้วยวิธีคล้าย ๆ กัน คือ
วิธีรักษาโรคตับอ่อนอักเสบการรักษาโรคตับอ่อนอักเสบทั้งชนิดเฉียบพลันและเรื้อรัง คือ การรักษาประคับประคองตามอาการและการรักษาที่สาเหตุ
วิธีป้องกันโรคตับอ่อนอักเสบการป้องกันโรคตับอ่อนอักเสบ คือ การลดปัจจัยเสี่ยง ซึ่งที่สำคัญคือ
ข้อควรรู้เกี่ยวกับโรคตับอ่อนอักเสบ
เรื่องที่เกี่ยวข้อง
เอกสารอ้างอิง
เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai) เมดไทย เมดไทย (Medthai) ให้ข้อมูลที่ถูกต้องและเป็นอิสระเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพ การรักษาโรค การใช้ยา สมุนไพร แม่และเด็ก ฯลฯ เราร่วมมือกับแพทย์และผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านเพื่อให้มั่นใจว่าคุณจะได้รับข้อมูลที่ถูกต้องและดีที่สุด |