ขั้นตอนการประเมินโดยใช้แฟ้มสะสมผลงานที่สำคัญมีกี่ขั้นตอน

แฟ้มสะสมงาน  คือ การสะสมงานอย่างมีจุดมุ่งหมายเพื่อแสดงถึงผลงาน  ความก้าวหน้าและสัมฤทธิ์ผลของนักเรียนในส่วนหนึ่งหรือหลายส่วนของการเรียนรู้ในวิชานั้นๆ การรวบรวมจะต้องคลอบคลุมถึงการที่นักเรียนมีส่วนร่วมในการเลือกเนื้อหา  เกณฑ์การคัดเลือก  และเกณฑ์การตัดสินใจในระดับคะแนน  รวมทั้งเป็นหลักฐานที่สะท้อนการประเมินตนเองของนักเรียนด้วย  (กรมวิชาการ, 2539: 68)

ทฤษฎี/แนวคิด

แนวคิดเรื่องแฟ้มสะสมงานได้ถูกนำมาใช้ในช่วงประมาณตอนปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19  โดยนักศึกษาในกลุ่มประเทศแถบอเมริกา  โดยมีประเทศแคนาดาเป็นผู้ริเริ่มการจัดการเรียนการสอนรูปแบบใหม่ที่มีหลักการสำคัญ  คือ  ยึดหลักการประเมินผู้เรียนจากการสะสมผลงาน  และได้พัฒนาสู่รูปแบบใหม่ที่ชัดเจนขึ้นในประเทศแมกซิโก  ในชื่อที่เรียกว่า  “The teaching  portfolio”  พร้อมทั้งมีการศึกษากันอย่างจริงจังในระยะต่อมาของมหาวิทยาลัยในสหรัฐอเมริกา  โดยแนวคิดเรื่องแฟ้มสะสมงานเป็นที่กล่าวขวัญในสหรัฐอเมริกาประมาณกลางปี  ค.ศ. 1980 แฟ้มสะสมงานนักเรียนได้ถูกนำมาใช้อย่างจริงจังทั้งในระดับชั้นของโรงเรียนในเขตการศึกษาในและมลรัฐโดยมีการใช้หลายรูปแบบ

1. แฟ้มรวบรวมผลผลิตจากโครงงานที่ผู้เรียนผลิตขึ้นเอง
2. แฟ้มรวบรวมผลงานประเภทต่างๆ ของผู้เรียน  และบันทึกของครู
3. แฟ้มรวบรวมผลลัพธ์ที่ได้จากการวัดผลมาตรฐานที่นำมาใช้วัดผลผู้เรียน

การนำแฟ้มสะสมงานไปใช้ในการประเมินผลได้รับการพัฒนาและใช้กันอย่างแพร่หลายในประเทศแถบตะวันตก  ทั้งในยุโรป  สหรัฐอเมริกาและออสเตรเลีย  ในราวปี 1988  เป็นต้นมาโดยเรียกว่า “การประเมินผลการเรียนโดยใช้แฟ้มสะสมงาน (Portfolio  assessment)”  ได้เป็นที่ยอมรับกันอย่างแพร่หลาย  เช่น  รัฐเวอร์มอนต์  ได้ใช้วิธีการนี้ประเมินผลการเรียนวิชาคณิตศาสตร์อย่างเป็นทางการทั่วทั้งรัฐแทนวิธีการดั้งเดิมที่ใช้แบบทดสอบ  ซึ่งจากการสอบถามครูนักการศึกษาและผู้บริหารการศึกษามีความเห็นตรงกันเป็นส่วนใหญ่ว่าเป็นวิธีการประเมินผลที่ใช้ได้ดีกว่าวิธีการเดิม ในประเด็นที่สามารถตรวจสอบได้ว่านักเรียนเรียนรู้อย่างแท้จริงหรือไม่  และนักเรียนมีความสามารถอะไรบ้างจากการแสดงออกทั้งทางด้านสติปัญญา  ร่างกายและความรู้สึก  (ชัยฤทธิ์  ศิลาเดช, 2540)

ประเภทของแฟ้มสะสมงาน

วรรณดี  ชุณหวุฒิยานนท์ (2540: 4-5) ได้แบ่งแฟ้มสะสมงานตามจุดมุ่งหมายในการใช้ไว้ดังนี้

1. Personai  portfolio  เป็น portfolio ที่รวบรวมข้อมูลสารสนเทศส่วนตัวของนักเรียน  เช่นบุคลิกภาพส่วนตัว  งานอดิเรก  งานกิจกรรม  งานท่องเที่ยว  ความสามารถพิเศษ เรื่องราวของครอบครัว  รวมทั้งงานอ่าน  งานเขียน  สิ่งที่ภาคภูมิใจ  สิ่งที่สนใจ  สิ่งที่ประสบความสำเร็จ  เป็นต้น
2. Learning  portfolio  เป็น  portfolio  ที่รวบรวมงานของนักเรียน  แสดงให้เห็นถึงความรู้  ความสามารถ ความพยายาม  ความก้าวหน้า และผลสัมฤทธิ์ในด้านใดด้านหนึ่งหรือหลายด้านของนักเรียนซึ่งเน้นกระบวนการเรียนรู้ของนักเรียนมักประกอบด้วยรายงานกระบวนการทำงานของนักเรียน  การประเมินตนเองของนักเรียน  การบันทึกของครู  ความคิดเห็นของผู้ปกครองและเพื่อนนักเรียน จุดมุ่งหมาย  คือ  ให้แนวทางแก่ครูและนักเรียนในการพัฒนาการเรียนรู้ของนักเรียน  และให้ผู้ปกครองมีส่วนร่วมด้วย

3.   Accountability portfolio  เป็น portfolio  ที่รวบรวมผลงานของนักเรียนที่คัดสรรแล้ว  แสดงให้เห็นผลการเรียนรู้ของนักเรียนตามจุดมุ่งหมายของหลักสูตร  มักประกอบด้วยผลการประเมินมาตรฐานการเรียนรู้  งานที่คัดเลือกแล้วซึ่งสร้างขึ้นตามเกณฑ์ที่กำหนด  และบันทึกของครู  จุดมุ่งหมาย  คือ  ประเมินผลสัมฤทธิ์ของนักเรียนเพื่อการตรวจสอบและประเมินคุณภาพการจัดการศึกษา

จากรายละเอียดของแฟ้มตามวัตถุประสงค์ต่างๆ  จะเห็นได้ว่าการนำแฟ้มสะสมงานมาใช้เป็นเครื่องมือในการศึกษาพัฒนาการของนักเรียนจากผลงานตลอดจนการเรียนการสอนและกิจกรรมในห้องเรียน  จะสามารถบอกได้ถึงพัฒนาการความก้าวหน้าและความสำเร็จในการทำงานแฟ้มสะสมงานจึงเป็นเครื่องมือหนึ่งที่จะศึกษาพัฒนาการได้อย่างต่อเนื่อง  และสามารถปรับปรุงแก้ไขพัฒนาการในด้านต่างๆ ตลอดจนเพิ่มศักยภาพในการทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

กระบวนการจัดทำแฟ้มสะสมงาน

กระบวนการจัดทำแฟ้มสะสมงานในชั้นเรียนมีขั้นตอนดังนี้

ขั้นที่  1  ขั้นวางแผนร่วมกันในการทำงาน

ขั้นที่  2  ขั้นรวบรวมชิ้นงานและจัดการชิ้นงาน

ขั้นที่  3  ขั้นเลือกชิ้นงาน

ขั้นที่  4  ขั้นสร้างสรรค์ผลงาน

ขั้นที่  5  ขั้นสะท้อนข้อมูลย้อนกลับเกี่ยวกับชิ้นงาน

ขั้นที่  6  ขั้นตรวจสอบความสามารถของตนเอง

ขั้นที่  7  ขั้นประเมินค่าผลงาน

ขั้นที่  8  ขั้นสร้างความสัมพันธ์

ขั้นที่  9  ขั้นให้คุณค่า  นำเข้าและเอาออกของชิ้นงาน