การเข้าร่วมพิธีกรรมทางศาสนา ประโยชน์

พิธีกรรมทางศาสนา หรือที่เรียกว่า ศาสนพิธี คือ แบบอย่างหรือแบบแผนที่ควรปฏิบัติในทางศาสนา ในทางพระพุทธศาสนา ผู้ประกอบพิธี คือ พระสงฆ์ และผู้ปฏิบัติ คือ พุทธศาสนิกชนหรือชาวพุทธ การประกอบและการปฏิบัติพิธีทางพระพุทธศาสนามีวัตถุประสงค์ คือ การทำบุญอันเป็นการบำเพ็ญความดี นำมาซึ่งความสุขและความเจริญ ศาสนพิธีถือเป็นสื่อสำคัญสำหรับการเผยแผ่ธรรม มีการสืบสานต่อกันมาตั้งแต่เกิดจนตาย ศาสนพิธีหรือพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนามีมากมาย ได้มีการจัดแบ่งไว้เป็นหมวดหมู่ (รายละเอียดของแต่ละหมวดหมู่จะได้ศึกษาในหัวข้อศาสนพิธี) การเข้าร่วมพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนาแต่ละหมวดหมู่นั้นจะมีขั้นตอนและวิธีการปฏิบัติแตกต่างกันออกไปตามลักษณะของพิธีนั้น ๆ
อย่างไรก็ตาม เมื่อกล่าวโดยภาพรวม การเข้าร่วมพิธีกรรมทางพุทธศาสนาของชาวพุทธมีขั้นตอนและวิธีปฏิบัติดังนี้

๑. ในพิธีที่มีพระสงฆ์เป็นผู้ประกอบและเป็นประธานในพิธี ชาวพุทธควรแสดงกิริยามารยาททางกาย วาจา และใจ ให้สุภาพเรียบร้อย ถูกต้องเหมาะสม อันแสดงออกถึงความเคารพและความศรัทธาเลื่อมใสควรมีการจัดเตรียมและถวายเครื่องสักการะบูชาใส่ภาชนะที่เหมาะสม
๒. ในขณะสมาทานศีล กล่าวคำอาราธนาและคำถวายต่าง ๆ ควรกล่าวด้วยเสียงดัง ฟังชัด กิริยาอาการต่าง ๆ อยู่ในอาการสงบ
๓. ในขณะฟังพระสวดรับพรพระหรือฟังเทศน์ ควรประนมมือ สำรวมกาย เมื่อพระสวดจบ แต่ละบทหรือเทศน์จบควรยกมือขึ้นไหว้ทุกครั้งเฉพาะขณะที่พระสวด หากจะสวดบทนั้นตามไปด้วยก็ได้

ภาพพระเทศน์มหาชาติ ณ วัดปิตุลาธิราชรังสฤษฎิ์
ที่มา : ภาพโดย อรุณี สังขกุญชร

๔. ถ้าในพิธีการประเคนของถวายพระภิกษุสงฆ์ ก่อนถวายและหลังถวายควรน้อมไหว้ ๑ ครั้ง การประเคนจะต้องครบองค์ประกอบการประเคน ผู้ชายสามารถประเคนกับมือท่านได้ สำหรับผู้หญิงต้องวางของไว้บนผ้ารับประเคนที่ท่านถือไว้
๕. การไปร่วมพิธีสวดพระอภิธรรม เมื่อทักทายเจ้าภาพแล้ว ก่อนจะทำความเคารพศพ จะต้องกราบพระพุทธรูปเสียก่อนแล้วจึงทำความเคารพศพ ก่อนกลับก็เช่นเดียวกัน ต้องกราบลาพระพุทธรูปก่อนแล้วจึงกราบศพ หากศพนั้นเป็นศพพระภิกษุจะต้องกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ ๓ ครั้ง
๖. ในกรณีต้องนั่งเก้าอี้แถวเดียวกับพระภิกษุสงฆ์ที่มาร่วมพิธี ผู้ชายสามารถนั่งเก้าอี้ติดกับท่านได้ แต่ผู้หญิงจะต้องนั่งห่างออกไป หรืออาจมีผู้ชายนั่งคั่นกลาง การจัดที่นั่งสำหรับ พระภิกษุสงฆ์ต้องจัดไว้แถวหน้าหรือจัดแยกไว้ต่างหาก และไม่ควรนั่งเก้าอี้ที่สูงกว่าเก้าอี้ของพระภิกษุสงฆ์
๗. หากได้รับหน้าที่เป็นพิธีกรในงานพิธี ก่อนและหลังอาราธนาศีล อาราธนาธรรม อาราธนาพระปริตรและกล่าวคำถวายต่าง ๆ จะต้องกราบพระแบบเบญจางคประดิษฐ์ ๓ ครั้งทุกครั้ง

การเข้าร่วมพิธีกรรมทางศาสนา เราควรเตรียมตัวดังนี้
๑. ชำระร่างกายและแต่งกายสุภาพเรียบร้อย ไม่ควรใส่สีฉูดฉาด
๒. ไปถึงที่ทำพิธีก่อนเวลา โดยเฉพาะเมื่อจะช่วยจัดพิธี ต้องไปเตรียมการก่อนเพื่อให้เสร็จทันพิธี
๓. สำรวมกิริยาวาจาทั้งในขณะที่ยังไม่ได้ทำพิธี ระหว่างทำพิธีและเสร็จพิธีแล้ว
๔. ปฏิสันถารกับผู้เป็นประธานในพิธี ผู้ที่ไปร่วมพิธีแสดงความเคารพนับถือด้วยกาย วาจา ใจ ตามวัยวุฒิ และคุณวุฒิ
๕. รักษามารยาทอย่างไทย เช่น การค้อมตัว เมื่อเดินผ่านผู้ใหญ่ ไม่ส่งเสียงเอะอะเฮฮา
๖. ทำความเคารพพระสงฆ์ที่มาทำพิธี
๗. ร่วมพิธีโดยตลอด
๘. เมื่อเสร็จพิธีแล้วลาเจ้าภาพหรือประธานในพิธี
การเข้าร่วมพิธีกรรมไม่ว่าจะเป็นพิธีกรรมใด ๆ ชาวพุทธจะต้องมีความรู้ความเข้าใจขั้นตอนวิธีการปฏิบัติ ตลอดจนความหมาย เหตุผล และความดีงามที่เกิดจากการปฏิบัติพิธีกรรมนั้น ๆ การมีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องจะเป็นพื้นฐานนำไปสู่การปฏิบัติและการประกอบพิธีกรรมที่ถูกต้องเป็นระเบียบเรียบร้อย ซึ่งเป็นการแสดงความเคารพต่อพระรัตนตรัยอย่างแท้จริง
(จรัส พยัคฆราชศักดิ์ และกวี อิศริวรรณ, ๒๕๔๖, หน้า ๑๕๑ - ๑๕๒)

ภาพคณะครูอาจารย์โรงเรียนเบญจมราชรังสฤษฎิ์ และผู้ปกครองนักเรียน
ร่วมพิธีบวชสามเณร ณ วัดปิตุลาธิราชรังสฤษฎิ์
ที่มา : ภาพโดย อรุณี สังขกุญชร

ภาพคณะนักเรียนโรงเรียนเบญจมราชรังสฤษฎิ์
ร่วมพิธีบวชสามเณร ณ วัดปิตุลาธิราชรังสฤษฎิ์
ที่มา : ภาพโดย อรุณี สังขกุญชร

        พิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา หมายถึง ระเบียบปฏิบัติเกี่ยวกับศาสนาหรือลัทธิประเพณีที่กำหนดขึ้นเป็นแบบอย่างสำหรับให้พุทธศาสนิกชนได้ยึดถือปฏิบัติ เป็นการแสดงออกถึงความเชื่อทางศาสนา ซึ่งกระทำเพื่อให้เกิดความอบอุ่นทางใจ ทำให้การปฏิบัติศาสนกิจเป็นสิ่งสำคัญและมีความน่าเชื่อถือ น่าศรัทธามากยิ่งขึ้น การเข้าร่วมพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนาจะต้องคำนึงถึงความเหมาะสมในหลายๆด้านต้องรู้จุดมุ่งหมายแห่งการกระทำ รู้ว่าสิ่งใดมีประโยชน์ สิ่งใดไม่มีประโยชน์ และต้องมีหลักเกณฑ์ในการจัด เพราะถ้าหากไม่รู้หลักเกณฑ์แล้วอาจจะเป็นการบ่อนทำลายพิธีกรรมนั้นๆทางอ้อมด้วยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ การประกอบพิธีกรรมหรือการเข้าร่วมพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา  ควรมีหลักเกณฑ์ ดังนี้

1.) มีใจมั่น หมายถึง มีจิตใจบริสุทธิ์ และมีความแน่วแน่ที่จะเข้าร่วมพิธีกรรมนั้นๆ

2.) ถูกต้องตามหลักทางพระพุทธศาสนา หมายถึง การเข้าร่วมพิธีกรรมต่างๆจะต้องยึดถือหลักเกณฑ์และระเบียบทางพระพุทธศาสนาเป็นสำคัญ รวมทั้งควรรู้จุดมุ่งหมาย
ขั้นตอน ตลอดจนรายละเอียดของพิธีกรรมนั้นๆพอสมควรเพื่อไม่ให้พิธีกรรมนั้นๆลดความสำคัญลงไป

3.) ประหยัด หมายถึง การประหยัดทรัพย์ที่ใช้ในการจัดพิธีกรรมหรือเข้าร่วมพิธีกรรมนั้นๆ รู้จักพิจารณาว่าสิ่งใดฟุ่มเฟือย สิ่งใดไม่ฟุ่มเฟือย ควรพิจารณาอย่างรอบคอบ
มีการวางแผนโดยยึดหลักเกณฑ์ทางพระพุทธศาสนาเป็นแนวทางสำคัญ

4.) คำนึงถึงประโยชน์ หมายถึง การพิจารณาว่าการเข้าร่วมในพิธีกรรมนั้นๆจะได้รับคุณประโยชน์อย่างใดบ้าง เช่น ช่วยลดความเห็นแก่ตัว ทำให้จิตใจบริสุทธิ์ มีความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนามากขึ้น ถ้าทำโดยไม่คำนึงถึงประโยชน์เห็นเขาทำก็ทำบ้าง ไม่รู้จุดมุ่งหมายแล้วพิธีกรรมนั้นก็ย่อมปราศจากคุณค่า 

การเข้าร่วมศาสนพิธีในวันสำคัญทางพุทธศาสนามีประโยชน์อย่างไร

เข้าร่วมพิธีกรรมทางศาสนาควรปฏิบัติตนอย่างไร

การเข้าร่วมกิจกรรมในวันสำคัญทางศาสนามีประโยชน์อย่างไร

ศาสนพิธีคืออะไร ได้ประโยชน์อย่างไร