ข้อบังคับกระทรวงมหาดไทย อาศัยอำนาจตามความในมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457 กระทรวงมหาดไทยจึงออกข้อบังคับว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้านไว้ ดังต่อไปนี้ ข้อ 1 ข้อบังคับนี้เรียกว่า “ ข้อบังคับกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการเลือกผู้ใหญ่บ้าน พ.ศ. 2535 ” ข้อ 2 ข้อบังคับนี้ให้ใช้บังคับนับแต่วันที่ 7 กรกฎาคม 2535 เป็นต้นไป ข้อ 3 ให้ยกเลิก
ข้อ 4 ในข้อบังคับนี้ ข้อ 5 ไม่ว่าวิธีเลือกผู้ใหญ่บ้านจะกระทำโดยวิธีลับหรือเปิดเผย ให้นายอำเภอจัดทำบัญชีรายชื่อผู้มีสิทธิเลือกผู้ใหญ่บ้าน ตามแบบ ผ.ญ. 2
ท้ายข้อบังคับนี้ จำนวนสี่ชุด ชุดที่หนึ่งให้ปิดประกาศ ไว้ที่ที่ว่าการอำเภอ ชุดที่สองให้ปิดไว้ที่ที่เลือกผู้ใหญ่บ้าน ชุดที่สามและชุดที่สี่ มอบให้กรรมการเลือกนำไปใช้ในวันเลือกหนึ่งชุด และสำรองไว้ติดที่ที่เลือกผู้ใหญ่บ้านหนึ่งชุด ข้อ 6 เมื่อมีการจัดตั้งหมู่บ้านขึ้นใหม่ หรือตำแหน่งผู้ใหญ่บ้านว่างลง ให้นายอำเภอดำเนินการเลือกผู้ใหญ่บ้าน ภายในสิบห้าวันนับแต่วันที่นายอำเภอได้รับทราบการว่างนั้น ข้อ 7 ให้นายอำเภอกำหนดที่เลือกผู้ใหญ่บ้านซึ่งเป็นสถานที่สาธารณะ เช่น โรงเรียน หรือศาลาวัด ถ้าหาสถานที่ดังกล่าวไม่ได้ จะกำหนดบ้านหรือสถานที่อื่นที่ประชาชนไม่รังเกียจหรือไม่เป็นประโยชน์แก่ผู้สมัครรับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านคนหนึ่งคนใดในการเลือกนั้นเป็นที่เลือกผู้ใหญ่บ้านก็ได้ ที่เลือกผู้ใหญ่บ้านจะต้องเป็นสถานที่ที่อยู่เขตท้องที่หมู่บ้านนั้น ข้อ 8 ในการเลือกผู้ใหญ่บ้านให้ราษฎรที่จะสมัครรับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านยื่นใบสมัครตามแบบ ผ.ญ. 3 ท้ายข้อบังคับนี้ ภายในระยะเวลาที่กำหนดไว้ในข้อ
6 ข้อ 9 ให้นายอำเภอแต่งตั้งคณะกรรมการเลือกผู้ใหญ่บ้าน ประกอบด้วยเจ้าพนักงานผู้ดำเนินการเลือกผู้ใหญ่บ้าน
ได้แก่ปลัดอำเภอผู้รับผิดชอบประจำตำบล กรรมการตรวจคะแนนได้แก่ ผู้ซึ่งนายอำเภอเห็นสมควรจำนวนไม่เกินเจ็ดคน และเจ้าหน้าที่คะแนนซึ่งเป็นข้าราชการ โดยมีนายอำเภอ หรือผู้ได้รับมอบหมายเป็นประธานเพื่อดำเนินการเลือกตามแบบ ผ.ญ. 5 ท้ายข้อบังคับนี้ ข้อ 10 ก่อนวันเลือกผู้ใหญ่บ้าน ให้คณะกรรมการเลือกประชุมราษฎรในหมู่บ้าน เพื่อแจ้งวัตถุประสงค์ในการเลือก คุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือก
คุณสมบัติของผู้มีสิทธิสมัครรับเลือก ตลอดจนวิธีการเลือกให้ราษฎรทุกคนทราบ และประกาศให้ราษฎรตรวจสอบบัญชีรายชื่อผู้มีสิทธิเลือกผู้ใหญ่บ้านให้เป็นการถูกต้อง ข้อ 11 ให้ผู้มีสิทธิเลือกแสดงหลักฐานอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี้ ข้อ 12 วิธีเลือกผู้ใหญ่บ้านให้กระทำโดยวิธีลับ เว้นแต่ผู้มีสิทธิเลือกที่มาประชุมฝ่ายข้างมากร้องขอให้กระทำโดยวิธีเปิดเผย ให้กระทำได้ ข้อ 13 การออกเสียงเลือกโดยวิธีเปิดเผย ให้คณะกรรมการเลือกใช้วิธีใดวิธีหนึ่งตามความเหมาะสม เช่น ข้อ 14 การเลือกโดยวิธีลับ
ให้ประธานคณะกรรมการเลือกประกาศให้ผู้มีสิทธิเลือกซึ่งอยู่ในที่เลือกผู้ใหญ่บ้านเสนอบุคคลผู้มีสิทธิเลือกซึ่งอยู่ในที่เลือกผู้ใหญ่บ้าน และเป็นที่เคารพเชื่อถือของราษฎรในหมู่บ้านนั้นอย่างน้อยสองคน เป็นผู้แทนเพื่อดูแลการดำเนินการเลือกอย่างใกล้ชิด แต่ผู้นั้น จะต้องมิใช่ผู้สมัครเข้ารับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้าน ข้อ 15 เมื่อมีการทักท้วงการปฏิบัติของคณะกรรมการเลือกตามข้อ 14 ให้คณะกรรมการเลือกพิจารณาชี้ขาดแล้วบันทึกไว้ และให้ผู้ทักท้วงและคณะกรรมการเลือกทุกคนลงชื่อไว้ในบันทึกเหตุการณ์ตามข้อ 1 ถ้าผู้ทักท้วงไม่ยอมลงชื่อ ให้คณะกรรมการเลือกบันทึกไว้
ข้อ 16 บัตรเลือกให้ใช้กระดาษสีขาว ขนาดกว้าง ยาว ตามความจำเป็น เมื่อพับแล้วมีขนาดพอสมควร ด้านหน้ามีตราครุฑ กับมีข้อความว่า “ บัตรเลือกกำนัน หรือผู้ใหญ่บ้าน ” และมีตราประจำตำแหน่งนายอำเภอท้องที่ หรือเครื่องหมายอื่นของนายอำเภอท้องที่ประทับ พร้อมกับมีหมายเลขเรียงตามลำดับต่อท้ายข้อความ “ บัตรเลขที่….. ” ข้อ 17 เมื่อผู้มีสิทธิเลือกผู้ใหญ่บ้านได้รับบัตรเลือก ให้ไปยังคูหาลงคะแนนที่ว่างคราวละหนึ่งคนเพื่อลงคะแนน การลงคะแนนเลือก ให้ผู้มีสิทธิเลือกทำเครื่องหมายกากบาท (เช่น 7) ด้วยปากกาหรือดินสอในช่องทำเครื่องหมายให้ตรงกับเครื่องหมายประจำตัวผู้ได้รับเสนอชื่อที่ตนต้องการเลือกลงในบัตรเลือกด้านใน และให้ทำเครื่องหมายเพียงหนึ่งเครื่องหมายแล้วพับบัตรเลือกนั้น ทั้งนี้ ต้องทำให้เสร็จภายในเวลาอันสมควร แล้วนำบัตรนั้นไปมอบแก่กรรมการใส่หีบบัตรต่อหน้าตน แล้วออกไปจากที่เลือกผู้ใหญ่บ้าน ข้อ 18 ถ้าผู้มีสิทธิเลือกไม่สามารถลงคะแนนเลือกได้เพราะบัตรเลือกบกพร่องหรือชำรุดให้ส่งบัตรเลือกนั้นคืนแก่กรรมการ แล้วให้กรรมการจัดบัตรเลือกให้แก่ผู้นั้นใหม่ ข้อ 19 หีบบัตรเลือกให้ทำด้วยไม้หรือโลหะมีฝาและกุญแจพร้อม ด้านหน้าใต้ที่ใส่กุญแจใช้วัสดุโปร่งแสงมองเห็นภายในหีบบัตรเลือกได้ และที่ฝามีช่องใส่บัตรเลือกตามแบบตัวอย่างท้ายข้อบังคับนี้ หรือให้ใช้หีบบัตรและคูหาลงคะแนนของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรหรือสมาชิกสภาจังหวัดโดยอนุโลม ข้อ 20 ถ้าการลงคะแนนหรือการนับคะแนนไม่สามารถกระทำได้ เนื่องจากการเกิดจลาจล อุทกภัย อัคคีภัย หรือเหตุนอกอำนาจอย่างอื่น ให้คณะกรรมการเลือกประกาศงดลงคะแนนหรือนับคะแนนตามแบบ ผ.ญ. 9 ให้นายอำเภอกำหนดวันลงคะแนนใหม่ภายในสามสิบวันนับแต่วันที่ได้รับทราบว่าเหตุนั้นได้สงบแล้ว
และต้องประกาศให้ราษฎรได้ทราบล่วงหน้าก่อนวันลงคะแนนไม่น้อยกว่าสามวันตามแบบ ผ.ญ. 6 ท้ายข้อบังคับนี้ ข้อ 21 บัตรเลือกต่อไปนี้ถือว่าเป็นบัตรเสีย คือ ข้อ 22 ในกรณีที่ผู้สมัครรับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านมีคะแนนเท่ากันให้จับสลาก ก่อนจะให้จับสลาก ประธานกรรมการเลือกผุ้ใหญ่บ้านต้องจัดให้ผู้ที่ได้รับคะแนนเท่ากันตกลงกันเสียก่อนว่าจะให้ผู้ใดเป็นผู้จับสลากก่อนหลัง แล้วให้จัดทำบัตรสลากขนาดกว้างยาวเท่ากันมีจำนวนเท่ากับจำนวนผู้ได้รับคะแนนเท่ากันโดยเขียนข้อความว่า “ ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้าน ” เพียงบัตรเดียว นอกนั้นเขียนข้อความว่า “ ไม่ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้าน ” และให้คณะกรรมการลงชื่อกำกับทุกบัตรสลาก ข้อ 23 เมื่อการนับคะแนนสิ้นสุดลงแล้ว ให้คณะกรรมการเลือกเก็บบัตรเลือกที่ใช้นับคะแนนแล้ว บันทึกการเลือกตามแบบ ผ.ญ. 11 ประกาศผลการเลือกหนึ่งฉบับ ตามแบบ ผ.ญ. 7 และแบบกรอกคะแนนตามแบบ ผ.ญ. 6 ท้ายข้อบังคับนี้ที่ใช้กรอกคะแนนแล้วบรรจุในหีบบัตรเลือก ส่วนบัตรเสียนั้น ให้บรรจุซองหรือห่อไว้เป็นส่วนต่างหาก โดยมิให้ปะปนกับบัตรเลือกอื่น และให้เก็บไว้ด้วยกันในหีบบัตรเลือก แล้วปิดหีบบัตรเลือกใส่กุญแจประจำครั่งทับรูกุญแจไว้และให้เอากระดาษปิดทับช่องใส่บัตรเลือกโดยลงชื่อคณะกรรมการเลือกกำกับไว้บนกระดาษนั้นด้วยทั้งนี้ให้กระทำโดยเปิดเผยต่อหน้าประชาชนซึ่งอยู่ ณ ที่นั้น และนำหีบบัตรเก็บรักษาไว้ ณ ที่ว่าการอำเภอ ข้อ 24 เมื่อเสร็จการเลือกและปรากฏว่าผู้ใดได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านแล้วให้ประกาศผลการเลือกผู้ใหญ่บ้านตามแบบ ผ.ญ. 7 หรือแบบ ผ.ญ. 8 ท้ายข้อบังคับนี้ โดยให้คณะกรรมการเลือก และผู้แทนที่ประชุมผู้มีสิทธิเลือกตามข้อ 14 ในกรณีออกเสียงโดยวิธีลับ หรือพยานอีกอย่างน้อยสามคน ในกรณีออกเสียงโดยวิธีเปิดเผยลงชื่อไว้เป็นหลักฐาน แล้วให้ประธานกรรมการเลือกนำประกาศผลการเลือกปิดไว้ ณ ที่เลือกผู้ใหญ่บ้านและที่ว่าการอำเภอ เพื่อให้ราษฎรทั่วไปทราบ
ข้อ 25 ให้นายอำเภอรายงานผลการเลือกผู้ใหญ่บ้านไปยังผู้ว่าราชการจังหวัด พร้อมด้วยสำเนาหลักฐานการเลือกผู้ใหญ่บ้าน เพื่อพิจารณาออกหนังสือสำคัญให้ต่อไป ข้อ 26 เมื่อประกาศผลการเลือกผู้ใหญ่บ้านแล้ว ผู้สมัครหรือผู้มีสิทธิเลือกผู้ใดเห็นว่าการเลือกเป็นไปโดยมิชอบ ให้มีสิทธิร้องคัดค้านการเลือกต่อผู้ว่าราชการจังหวัดภายในสิบห้าวันนับแต่วันเลือกเพื่อให้มีการเลือกใหม่ ประกาศ ณ วันที่ 23 มิถุนายน พ.ศ. 2535 พลตำรวจเอก
เภา สารสิน |