เลือดออกในทางเดินอาหาร (Gastrointestinal bleeding or GI bleeding)
สารบัญ Show
บทความที่เกี่ยวข้อง บทนำ: คือโรคอะไร?พบบ่อยไหม?เลือดออกในทางเดินอาหาร (Gastrointestinal bleeding ย่อว่า GI bleeding หรือ Gastrointestinal hemorrhage ย่อว่า GI hemorrhage) คือ อาการ/ภาวะผิดปกติที่ส่งผลให้เกิดการอักเสบ บาดเจ็บ เสียหาย ต่อหลอดเลือดในเนื้อเยื่อของอวัยวะในระบบทางเดินอาหารส่วนใด/จุดใดก็ได้ จนส่งผลให้เกิดเลือดออกจากหลอดเลือดที่เสียหายเหล่านั้นเข้าสู่ช่องทางเดินอาหารและผ่านออกนอกร่างกายโดย การอาเจียนเป็นเลือด และ/หรือ อุจจาระเป็นเลือด ซึ่งภาวะเลือดออกจากทางเดินอาหารนี้ เป็นได้ทั้งภาวะ/อาการที่เกิดอย่างเฉียบพลัน (พบได้บ่อย) หรืออาจพบเกิดอย่างเรื้อรังต่อเนื่อง (พบได้น้อยกว่า) อนึ่ง ระบบทางเดินอาหาร (Gastrointestinal tract เรียกย่อว่า GI tract) ในบทความนี้ หมาย ถึงทั้ง
อวัยวะในทางเดินอาหารตอนบนและตอนล่าง เป็นอวัยวะที่มีช่องตรงกลาง ที่เป็นทาง ผ่านของอาหาร และมีหน้าที่โดยตรงในการย่อยอาหาร ดูดซึมอาหาร และกำจัดกากอาหารและของเสียออกจากร่างกายผ่านทางอุจจาระ อวัยวะในส่วนนี้ทั้งหมดดังได้กล่าวแล้ว สามารถเกิดภาวะมีเลือดออกได้เสมอ ทั้งที่เราสามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า เช่น อาเจียนเป็นเลือด อุจจาระเป็นเลือด หรือจากที่เราไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า แต่ตรวจพบจากการตรวจอุจจาระในผู้ป่วยที่มีอาการเบื้องตัน ที่แพทย์สงสัยว่าผู้ป่วยอาจมีเลือดออกในทางเดินอาหาร(ชนิดมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า) เช่น ผู้ป่วยมีภาวะซีดที่หาสาเหตุไม่ได้ (แพทย์ทราบจากตรวจร่างกายและการตรวจเลือด ซีบีซี/CBC) และต้องตรวจสืบค้นด้วยวิธีเฉพาะเพิ่มเติม เช่น การส่องกล้องตรวจทางเดินอาหาร เป็นต้น อาการเลือดออกในทางเดินอาหารตอนบนในสหรัฐอเมริกา มีรายงานว่า ใน 1 ปี พบได้ประมาณ 40-50 ครั้ง (ใน 1 คน อาจเกิดได้หลายครั้ง) ต่อประชากร 1 แสนคน ซึ่งในการนี้ พบอัตราเสียชีวิตได้ 6-10% ส่วนอาการเลือดออกในทางเดินอาหารตอนล่างใน 1 ปี พบได้ประ มาณ 20-27 ครั้งต่อประชากร 1 แสนคนต่อปี โดยมีอัตราเสียชีวิตประมาณ 4-10% ภาวะเลือดออกในทางเดินอาหาร เกิดได้ทั้งในผู้หญิงและในผู้ชาย แต่พบในผู้ชายได้สูงกว่าในผู้หญิง และภาวะนี้พบได้ในทุกอายุ แต่โดยทั่วไป เป็นภาวะที่พบในผู้ใหญ่วัยกลางคนขึ้นไป เลือดออกในทางเดินอาหารมีสาเหตุจากอะไร?สาเหตุของการเกิดเลือดออกในทางเดินอาหาร ได้แก่ 1. สาเหตุของการมีเลือดออกในทางเดินอาหารตอนบน ได้แก่
2. สาเหตุของการมีเลือดออกในทางเดินอาหารตอนล่าง ได้แก่
ใครมีปัจจัยเสี่ยงที่จะเกิดเลือดออกในทางเดินอาหาร?ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงที่จะเกิดเลือดออกในทางเดินอาหาร ได้แก่
เลือดออกในทางเดินอาหารมีอาการอย่างไร?อาการจากมีเลือดออกในทางเดินอาหาร คือ 1. อาการจากเลือดออกในทางเดินอาหารตอนบน ที่พบได้บ่อย คือ
2. อาการจากมีเลือดออกในทางเดินอาหารตอนล่าง ที่พบได้บ่อย คือ
อนึ่ง บางครั้ง การมีเลือดออกในทางเดินอาหารทั้งตอนบนละตอนล่าง อาจไม่พบการอา เจียนเป็นเลือด อุจจาระดำ หรือ อุจจาระเป็นเลือด แต่ผู้ป่วยจะมาพบแพทย์จากการมีภาวะซีด ทั้งนี้เกิดจากภาวะเลือดทยอยออกครั้งละน้อยมากจนไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า แต่มีเลือดออกต่อเนื่องเรื้อรัง จึงส่งผลให้เกิดภาวะซีด เรียกเลือดออกในลักษณะนี้ว่า ‘Occult GI bleeding’ ซึ่งแพทย์วินิจฉัยได้จากการตรวจพบเม็ดเลือดแดงในอุจจาระจากการตรวจอุจจาระ นอกจากนั้น ประมาณ 5% ของผู้ป่วยเลือดออกในทางเดินอาหาร ภายหลังการตรวจต่าง ๆแล้ว แพทย์อาจไม่สามารถหาพบตำแหน่งที่เกิดเลือดออกได้ เรียกว่า ภาวะนี้ว่า ‘Obscure GI bleeding’ แต่ถ้าต่อมามีเลือดออกซ้ำอีก โอกาสที่จะตรวจพบตำแหน่งเลือดออกจะสูงขึ้น ซึ่งกรณีเช่นนี้ ประมาณ 75% เป็นเลือดออกในลำไส้เล็ก แพทย์วินิจฉัยเลือดออกในทางเดินอาหารได้อย่างไร?แพทย์วินิจฉัยว่ามีเลือดออกในทางเดินอาหาร ทั้งทางเดินอาหารตอนบนและตอนล่างได้ด้วยวิธีการเดียวกัน คือ
รักษาเลือดออกในทางเดินอาหารอย่างไร?แนวทางการรักษาภาวะเลือดออกในทางเดินอาหารทั้งตอนบนและตอนล่างจะเหมือนกัน คือ การรักษาเพื่อหยุดการเลือดออก การรักษาสาเหตุ และการรักษาประคับประคองตามอาการ
เลือดออกในทางเดินอาหารรุนแรงไหม? มีผลข้างเคียงอย่างไร?ความรุนแรง/ การพยากรณ์โรคของภาวะเลือดออกในทางเดินอาหาร เป็นภาวะที่มีความรุนแรง จึงควรต้องรีบไปโรงพยาบาลฉุกเฉินเสมอเมื่อมีอาการดังกล่าวในหัวข้อ อาการ ทั้งนี้เพราะเลือดอาจออกมากจนช็อก และเป็นเหตุให้เสียชีวิตได้ ส่วนผลข้างเคียงสำคัญของการมีเลือดออกในทางเดินอาหาร คือ
ดูแลตนเองอย่างไร? ควรพบแพทย์เมื่อไร?ควรพบแพทย์ก่อนนัด/ฉุกเฉินเมื่อไหร่?การดูแลตนเองและการพบแพทย์/มาโรงพยาบาลที่สำคัญ คือ
ส่วนเมื่อพบแพทย์และได้รับการวินิจฉัยว่ามีเลือดออกในทางเดินอาหาร และมีสาเหตุจากอะ ไรแล้ว การดูแลตนเองเมื่ออยู่บ้าน คือ
ป้องกันเลือดออกในทางเดินอาหารอย่างไร?การป้องกันภาวะเลือดออกในทางเดินอาหารทั้งตอนบนและตอนล่าง จะเช่นเดียวกัน คือ การหลีกเลี่ยง สาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยงที่หลีกเลี่ยงได้ ดังได้กล่าวแล้วในหัวข้อ สาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยง ซึ่งที่สำคัญ คือ เลือดออกในกระเพาะอาหาร เกิดจากอะไร1.เลือดออกทางเดินอาหารส่วนต้น อาจมีอาการอาเจียนออกมาเป็นเลือด มักมีสาเหตุมาจากแผลในกระเพาะอาหาร รองลงมาคือแผลในลำไส้เล็กส่วนต้น นอกจากนี้หลอดอาหารอาจมีความผิดปกติ เช่น เส้นเลือดดำที่หลอดอาหารโป่งพองแตกออกจึงทำให้มีเลือดออกได้ หรืออาจมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น ถ่ายมีดำ ลักษณะเหลว มีกลิ่นเหม็น เป็นต้น
เลือดออกในกระเพาะมีอาการอย่างไรอาการของภาวะเลือดออกในทางเดินอาหารส่วนบน
ในบางรายจะมีการถ่ายเป็นอุจจาระสีดำ เปียก เหนียว เหมือนยางมะตอย กลิ่นเหม็นรุนแรง ซึ่งบางครั้งเกิดร่วมกับอาเจียนเป็นเลือด อาการร่วมทั่วไป อาจคลื่นไส้ เบื่ออาหาร ปวดท้องช่วงบนเหนือระดับสะดือ ถ่ายเลือดออกมากจะมีภาวะซีด อ่อนเพลีย หัวใจเต้นเร็วและเบา เป็นลม หมดสติได้
เลือดออกในทางเดินอาหาร อันตรายไหมตอบ เลือดออกทางเดินอาหารส่วนบน อาจเกิดเลือดออกหลังทางออกกระเพาะก็ได้ ซึ่งบริเวณถัดมานั้นคือ ลำใส้เล็กส่วนต้น ทางออกกระเพาะส่วนนี้คล้ายหูรูด อาจปิดสนิทมากจนเลือดที่ออกด้านล่าง ไม่มีการย้อนของเลือดขึ้นมา จึงทำให้ล้างท้องตรวจไม่พบก็ได้ รู้ได้อย่างไรว่าเลือดที่ออกรุนแรงมาก อันตรายอาจเสียชีวิตได้
Internal Bleeding มีอะไรบ้าง2. เลือดออกภายใน (internal hemorrhage) หมายถึง อาการเลือดออกที่ไม่เห็นเลือดไหลออกมาภายนอกร่างกาย เช่น เลือดออกในสมอง (เส้นเลือดในสมองแตก) เลือดออกในช่องท้อง (เช่น ท้องนอกมดลูกแตก) เลือดออกในสะโพกตรงบริเวณที่กระดูกสะโพกหัก เป็นต้น
|