มารยาท บนโต๊ะอาหาร ฟินแลนด์

สวัสดีค่ะ ชาว Dek-D เชื่อว่าน้องๆ อาจเคยได้ยินมาบ้างว่า “ฟินแลนด์” คือประเทศที่ได้ชื่อว่าระบบการศึกษาดีที่สุดในโลก ซึ่งก่อนหน้าก็เคยมีบทความเกี่ยวกับสิ่งที่ทำให้การศึกษาของฟินแลนด์นั้น “ยืนหนึ่ง” อย่างยอดเยี่ยมมาแล้ว (อ่านเพิ่มเติมได้ที่ www.dek-d.com/studyabroad/42605/) อันที่จริงต้องบอกว่าทางภาครัฐของเค้าก็สนับสนุนเรื่องนี้เป็นพิเศษมาตลอด และไม่ใช่แค่ใส่ใจเรื่องวิชาการ แต่ยังสนับสนุนเรื่อง “มื้อกลางวัน” ของนักเรียนด้วย เพราะเชื่อว่าการที่เด็กๆ ได้รับประทานอาหารที่ดีและมีประโยชน์ต่อสุขภาพ จะส่งผลดีในด้านการศึกษาด้วยนั่นเองค่ะ
 

                วันนี้พี่เลยขอพาไปสำรวจอาหารมื้อเที่ยงของโรงเรียนที่ฟินแลนด์กันว่าเค้าเน้นให้นักเรียนเติมพลังระหว่างวันด้วยการทานอาหารประเภทใดบ้าง? แล้วคุณภาพของอาหารนั้นส่งผลต่อการศึกษาได้อย่างไร? ถ้าพร้อมแล้ว เราตามไปดูกันเลยค่ะ :)
 

                ในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 ฟินแลนด์เป็นประเทศแรกของโลกที่คิดค้นนวัตกรรมทางสังคมอันแสนวิเศษนั่นคือ “การทานมื้อเที่ยงฟรีที่โรงเรียน” ซึ่งเค้าเชื่อว่า การที่ประเทศเดินหน้าอย่างประสบความสำเร็จมาถึงทุกวันนี้ได้นั้นมีจุดเริ่มต้นมาจาก “ระบบการศึกษาและมื้ออาหารของโรงเรียน” นั่นเองค่ะ และสิ่งที่ทำให้ฟินแลนด์เป็นแชมป์โลกเรื่องคุณภาพการศึกษา นอกจากเรื่องนโยบายการศึกษา ก็ยังมาจาก

ด้วย 
 

จุดเริ่มต้นมื้ออาหารฟรี 
 

                หากย้อนกลับไปช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 หลายคนอาจไม่เชื่อว่าฟินแลนด์เคยเป็นประเทศยากจนมาก เด็กๆ ต้องช่วยครอบครัวทำงานในไร่ และส่วนใหญ่ลูกชายของบ้านจะได้รับสิทธิในการเรียนหนังสือ แล้วด้วยความที่สมัยนั้นโรงเรียนอยู่ห่างไกล ประกอบกับแต่ละวันก็อดอยากแทบไม่มีอะไรจะกิน คนสมัยนั้นเลยเลือกที่จะไม่ส่งลูกไปเรียน TT 
 

                 ด้วยเหตุนี้ ทางภาครัฐจึงมีความเห็นว่า การพัฒนาประเทศในระยะยาวนั้นจำเป็นต้องให้เด็กผู้หญิงได้รับโอกาสทางการศึกษาอย่างเท่าเทียม เค้าจึงออกนโยบายเพื่อจูงใจให้ผู้ปกครองส่งลูกหลานมาโรงเรียนกันมากขึ้น ซึ่งแนวคิดก็เรียบง่ายมากคือ

ปรากฏว่าการสร้างแรงจูงใจนี้ก็ประสบความสำเร็จอย่างมากเลยทีเดียวค่ะ
 

                ในช่วงแรกโครงการมื้อกลางวันฟรีนี้เป็นโครงการนำร่องเพื่อช่วยเหลือครอบครัวที่มีรายได้น้อย แต่ต่อมาในปี 1943 ฟินแลนด์ก็ได้ออกกฏหมายให้แต่ละโรงเรียนแจกจ่ายมื้อกลางวันฟรีแก่นักเรียนทุกคนภายในระยะเวลา 5 ปี โดยกฎหมายฉบับนี้ยังระบุให้นักเรียนต้องปลูกพืชผักผลไม้ และเก็บเกี่ยวผลผลิตในเวลาว่างด้วยค่ะ ตัวอย่างที่เห็นบ่อยคือ เด็กๆ จะนำเบอร์รี่ที่ปลูกเองมาที่โรงเรียนคนละ 2 ออนซ์ ดังนั้นเมนูมื้อเที่ยงยอดฮิตในสมัยนั้นจึงต้องยกให้เมนู “ข้าวโอ๊ตผสมเบอร์รี่” ค่ะ
 

                นอกจากมื้อกลางวันฟรีจะเป็นจุดเริ่มต้นของความเท่าเทียมทางการศึกษาแล้ว เบื้องหลังความคิดนี้ยังมีจุดประสงค์ให้เด็กๆ กินข้าวอิ่มท้อง เพื่อให้มีเรี่ยวแรงพร้อมเรียนรู้สิ่งต่างๆ อย่างเต็มที่ ในทางตรงข้ามหากนักเรียนเรียนหนังสือทั้งๆ ที่ต้องทนหิวก็จะทำให้เด็กไปไม่ถึงเป้าหมายทางการศึกษาที่หวังไว้ ซึ่งท้ายที่สุดก็จะส่งผลต่อประสิทธิภาพการเรียนและปัญหาสุขภาพที่ตามมาด้วย 
 

อาหารที่เป็นมากกว่าอาหาร
 

                นับตั้งแต่ปี 1948 เป็นต้นมา นักเรียนฟินแลนด์ทุกคนจึงได้ทานอาหารกลางวันที่ฟรีและดี แถมยังอุดมด้วยคุณประโยชน์ครบถ้วน ส่วนเมนูอาหารหลักก็จะเป็นข้าวโอ๊ตและซุปประเภทต่างๆ แม้กาลเวลาที่เปลี่ยนไปย่อมทำให้เมนูอาหารต่างๆ เปลี่ยนแปลงตามไปด้วย แต่วัตถุประสงค์ของมื้ออาหารกลางวันฟรีนั้นยังคงเหมือนเดิมคือ “ได้สารอาหารครบถ้วน” ที่สำคัญไปกว่านั้น อาหารไม่ได้เพียงทำให้อิ่มท้อง แต่ยังเป็นส่วนหนึ่งของระบบการศึกษาที่ทำให้เด็กเรียนรู้ว่า อาหารส่งผลต่อสุขภาพ สิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจและวัฒนธรรมอย่างไรบ้าง
 

                นอกจากนี้ รายงานของ Finnish National Board of Education ยังระบุว่า “สถานที่ทานอาหารของนักเรียนจะต้องสวยงาม สะอาด และเงียบ เพื่อให้เด็กๆ ได้เข้าใจและเห็นคุณค่าของมื้ออาหาร หลายโรงเรียนยังเน้นจัดวางโต๊ะอาหารตัวเล็กๆ เพื่อให้นักเรียนใช้เวลาช่วงนี้พูดคุยสนทนากัน อันเป็นการฝึกทักษะการเข้าสังคมไปในตัวด้วย (เช่น มารยาทบนโต๊ะอาหาร การเข้าคิว ฯลฯ) ทั้งนี้ สิ่งที่ต้องให้ความสำคัญเป็นพิเศษคือ เรื่องรสชาติและอุณหภูมิอาหาร รวมถึงการจัดจานให้มีหน้าตาสวยงามน่ารับประทานอีกด้วย” 
 

จากซุปและข้าวโอ๊ตสู่เมนูมื้อกลางวันที่หลากหลาย
 

                กว่า 70 ปีแล้วที่ฟินแลนด์แจกจ่ายอาหารกลางวันให้แก่เด็กนักเรียนทุกคนในประเทศ แม้ช่วงเริ่มแรกอาหารกลางวันของโรงเรียนจะเป็นเมนูง่ายๆ จนกระทั่งช่วงปี 1960-70 นักโภชนาการก็ได้เข้ามามีบทบาทในการปรับปรุงเมนูอาหารให้ครอบคลุมหลักโภชนาการพื้นฐานและมีความหลากหลายยิ่งขึ้น นักเรียนจึงอิ่มอร่อยกับเมนูต่างๆ มากขึ้นกว่าเดิมค่ะ
 

                สำหรับเมนูฮอตฮิตในหลายโรงเรียนก็จะมี พวกมีตบอลกับมันบด, แพนเค้กผักโขม, เนื้อปลาชุปแป้งทอด, เมนูพาสต้าและมักกะโรนีต่างๆ, ข้าวแกงกระหรี่ไก่ ฯลฯ แต่หลักๆ แล้วอาหารที่นักเรียนจะรับประทานนั้นต้องประกอบด้วย 

• อาหารปรุงสุก เช่น มันฝรั่ง ข้าว หรือพาสต้า เสิร์ฟคู่กับปลา เนื้อ หรือแหล่งโปรตีนจากพืช
• เมนูสลัดต่างๆ
• เครื่องดื่ม เช่น นมวัว นมจากพืช และโยเกิร์ต
• ขนมปังจากธัญพืชเต็มเมล็ด
   

                นอกจากนี้ หากอาหารกลางวันเหลือก็ไม่เป็นปัญหา เพราะทางโรงเรียนจะนำอาหารเหล่านี้ไปจำหน่ายให้กับชาวบ้านหรือชุมชนละแวกใกล้เคียงในราคาย่อมเยาสุดๆ เรียกได้ว่านอกจากจะเป็นการลดปัญหาอาหารเหลือทิ้งแล้ว ยังสามารถจำหน่ายอาหารในราคาไม่แพง อีกทั้งยังทำให้โรงเรียนและชุมชนมีความใกล้ชิดกันมากขึ้นด้วย :)
 

อนาคตอาหารโรงเรียน 
 

                สำหรับการทำงานเพื่อเสิร์ฟอาหารในแต่ละวันให้กับนักเรียนนั้น สิ่งสำคัญที่ต้องมีคือ ความใส่ใจ รวมถึงหมั่นปรับปรุงและพัฒนาอาหารอย่างต่อเนื่องอยู่เสมอ นอกจากนี้หน่วยงานภาครัฐส่วนกลาง ส่วนท้องถิ่น องค์กรต่างๆ ชุมชน และโรงเรียนต่างก็มีส่วนร่วมในการทำงาน เพื่อให้เด็กๆ โตเป็นผู้ใหญ่ที่มีความรู้เรื่องโภชนาการ และมีทักษะการเตรียมอาหารอีกด้วย ตัวอย่างเช่น มีการจัดกิจกรรมให้นักเรียนและผู้ปกครองได้แสดงวิสัยทัศน์เรื่องอาหาร รวมถึงพบปะพูดคุยกับผู้เชี่ยวชาญด้านอาหารของโรงเรียนแบบตัวต่อตัวเลยทีเดียว เยี่ยมมากๆ เลยค่ะ
 

                โอ้โห! เรียกได้ว่าเบื้องหลังแนวคิดมื้อกลางวันของโรงเรียนในฟินแลนด์นั้นไม่ได้คำนึงแค่เรื่องความอิ่มท้องเท่านั้น แต่ยังสะท้อนถึงวิธีคิดในการช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการเรียนให้ดีขึ้นด้วย นับว่าการทานอาหารที่ดีย่อมเป็นจุดเริ่มต้นที่ช่วยพัฒนาศักยภาพให้เด็กๆ เติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีความรู้ความสามารถ ประสบความสำเร็จตามที่หวัง และยังมีส่วนช่วยพัฒนาประเทศชาติได้ในอนาคตอีกด้วยค่ะ :)
 

Sources: