องค์ประกอบประชากรที่สงผลต่อการเปลี่ยนแปลงประชากร 3 ประการคือ 1. การเกิดหรือภาวะเจริญพันธุ์ 2. การตาย 3. การย้ายถิ่น การเกิดหรือภาวะเจริญพันธุ์(Births or Fertility) การเกิดเป็นกรรมวิธีที่ทารกคลอดออกมาจากครรภ์มารดาแบ่งออกเป็น 2 แบบ คือ 1. การเกิดมีชีพ (Live-Birth) เป็นการคลอดของทารกที่คลอดออกจากครรภ์มารดาไม่ว่าจะครบกำหนดหรือไม่ แต่ถ้าคลอดออกมาแล้วอยู่รอดเพียง 1 วันก็ถือว่าการเกิดมีชีพทั้งนั้น 2. การเกิดไร้ชีพ (Still-Birth) เป็นการตายของทารกก่อนคลอดหรือระหว่างคลอด โดยที่เป็นการคลอดหลังจากสตรีตั้งครรภ์ได้ 5 เดือนไปแล้ว และทารกนั้นตายก่อนหรือตายในขณะคลอดปกติ สตรีแต่ละคนมีความสามารถในการให้กำเนิดบุตรไม่เท่ากัน วิสัยสามารถของสตรีที่จะมีบุตรได้ตลอดวัยเจริญพันธุ์เรียกว่า ความสามารถในการมีบุตร จำนวนบุตรที่เกิดขึ้นจากบุคคลหนึ่งหรืบุคคลใดเรียกว่าภาวะเจริญพันธุ์ การศึกษาภาวะเจริญพันธุ์ใช้มาตรการวัดหลายมาตรการ ที่นิยมใช้มากได้แก่ 1. อัตราการเกิดหรืออัตราการเกิดอย่างหยาบ ( Crude Birth Rate ) คือจำนวนคนเกิดในแต่ละปีต่อประชากรในวันกลางปี 1000 คน มีประโยชน์ในการชี้ให้เห็นผลกระทบของภาวะเจริญพันธุ์ 2. อัตราการเจริญพันธ์ทั่วไป ( General Fertility Rate) คืออัตราที่หาได้จากจำนวนคนเกิดใน 1 ปีต่อสตรีในวัยเจริญพันธุ์ 3. อัตราการเจริญพันธุ์ตามหมวดอายุของสตรี ( Age Specific fertility Rate) คือจำนวนเด็กที่เกิดจากสตรีในแต่ละหมวดอายุในวันเจริญพันธุ์ใน1 ปีต่อสตรี 1000 คนในหมวดอายุเดียวกัน ปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญพันธุ์ 1.อายุแรกสมรส 2. ระยะเวลาที่อยู่ร่วมกัน 3. ความพอใจในบุตรที่เป็นเพศชาย 4. ที่อยู่อาศัยที่อยู่ในเมืองและชนบท 5. การเข้าร่วมแรงงานและประเภทอาชีพของสตรี 6. ระดับค่าครองชีพและค่าใช้จ่าย 7. ค่านิยมเรื่องขนาดของครอบครัว 8. ขนบธรรมธรรมเนียมและศาสนา 9. ทัศนคติและการปฏิบัติตนในการคุมกำเนิด 10. นโยบายของรัฐ การตาย (Death) การตายคือการสูญสิ้นอย่างถาวรของหลักฐานทั้งมวลเกี่ยวกับการมีชีวิตขณะใดขณะหนึ่ง ภายหลังการเกิด การตายทำให้ประชากรมีขนาดเล็กลงและทำให้ประชากรเปลี่ยนแปลงในด้านองค์ประกอบและการกระจายตัวเชิงพื้นที่ ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อภาวะ การตาย 1. ภัยธรรมชาติและการขาดแคลนอาหาร 2. โรคระบาด 3. ภาวะทางเศรษฐกิจ 4. ภาวะทางสังคม 5. การแพทย์และสาธารณสุข 6. ความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยี 7. อุบัติเหตุจากการคมนาคม 8. สงคราม การย้ายถิ่น( Migration) การย้ายถิ่นหมายถึงการเคลื่อนย้ายทางพื้นที่ ( SpatialMobility) หรือการย้ายเชิงภูมิศาสตร์ สำหรับการย้ายถิ่นนั้นเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนสถานที่อยู่ปกติ เราเรียกหน่วยการปกครองที่ผู้ย้ายถิ่นจากมาว่า ถิ่นฐานเดิมและสถานที่ที่ผู้ย้ายไปอยู่ใหม่ว่าถิ่นฐานปลายทาง ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการย้ายถิ่นฐาน 1. ปัจจัยที่เป็นแรงผลักดัน 2. ปัจจัยที่เป็นแรงดึง (Pull Factor ) ปัจจัยใหญ่ ๆ ที่เป็นไปได้ทั้งผลักดันและดึงดูด 1. ประชากร (ขนาด ความหนาแน่น ฯลฯ) 2.เศรษฐกิจ 3. ประเพณี วัฒนธรรม สังคม และความปลอดภัยการเมืองสาธารณูปโภค 4. การคมนาคม และสื่อสารสิ่งแวดล้อม 5. อื่น ๆ ปัจจัยที่มีส่วนผลักดันให้เกิดการย้ายถิ่นออก (สำหรับประเทศไทย) 1.ปัจจัยทางเศรษฐกิจ 2. ความกดดันจากการเพิ่มพลเมือง 3. ภาวะดินฟ้าอากาศและการขาดแคลนน้ำ 4. ที่ดินขาดความอุดมสมบูรณ์ 5. ขนาดที่ถือครองเล็กลง 6. การสงวนป่าไม้ 7. ความบกพร่องของการตลาดการ 8. ไม่มีโรงงานอุตสาหกรรมในท้องถิ่นชนบท 9. การคมนาคมไม่ดี 10. ภัยจากโจร ปัจจัยที่มีส่วนดึงดูดให้เกิดการย้ายถิ่นเข้า (สำหรับประเทศไทย) 1. การได้รับคำชวนจากญาติฟี่น้องหรือเพื่อนฝูง 2. ค่าจ้างมีอัตราสูง 3. ต้องการเปลี่ยนอาชีพมีนายหน้าหางานให้ทำ ให้ความช่วยเหลือทางการเงินและอำนวยความสะดวกในด้านอื่น ๆ 4. ความต้องการเครื่องอุปโภคที่ดีกว่าในชุมชนของตน 5. ความอยากรู่อยากเห็นความเป็นอยู่ในเมืองหลวง ประเภทของการย้ายถิ่น การย้ายถิ่นเข้า คือการย้ายถิ่นจากที่หนึ่งสู่อีกที่หนึ่ง ซึ่งมีทั้งการย้ายถิ่นเข้าอย่างชั่วคราวและถาวร การย้ายถิ่นออก เป็นการย้ายถิ่นออกจากที่ตนเองอาศัยอยู่ไปยังที่อื่น ซึ่งตนต้องการจะตั้งถิ่นฐานอยู่ มีทั้งการย้ายถิ่นออกอย่างถาวรและชั่วคราว |