เงื่อนไขครีเอทีฟคอมมอนส์ คืออะไร

ครีเอทีฟคอมมอนส์ (Creative Commons: CC) เป็นองค์กรไม่แสวงกำไรที่สนับสนุนการใช้เนื้อหาโดยไม่ถูกจำกัดจากสัญญาอนุญาต สัญญาอนุญาตของครีเอทีฟคอมมอนส์จะเอื้อให้มีการใช้สื่อทั้งทางภาพ เสียง ข้อมูล โดยการแบ่งแยกสัญญาอนุญาตย่อยออกสำหรับการแจกจ่ายและการใช้ข้อมูล โดยการอ้างอิงถึงเจ้าของลิขสิทธิ์เดิม

ไม่ว่างานชิ้นใดที่ได้รับการสร้างสรรค์ ล้วนแต่ได้รับความคุ้มครองด้านลิขสิทธิ์ และทรัพย์สินทางปัญหา สำหรับงานชิ้นใดๆ ที่เผยแพร่บนอินเทอร์เน็ต ต่างก็ได้รับการคุ้มครองลิขสิทธิ์ในการผลิต จัดทำ เผยแพร่ ในตัวของมันเองอยู่แล้ว เรามาทำความรู้จักกับสัญญาอนุญาต Creative Commons (ครีเอทีฟคอมมอนส์) ซึ่งเป็นองค์กรไม่แสวงกำไรที่สนับสนุนการสร้างและนำสื่อกลับมาใช้ โดยไม่ถูกจำกัดจากลิขสิทธิ์ โดยสัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ เอื้อประโยชน์ให้กับผู้สร้างสรรค์งานสามารถกำหนดได้อย่างชัดเจนว่า จะให้ผู้นำไปใช้ต่อทำอะไรได้บ้าง โดยไม่ต้องขออนุญาต

ลองนึกภาพดูว่า ลิขสิทธิ์ และทรัพย์สินทางปัญญาเกิดขึ้นเมื่อใด ทันทีที่มีการผลิต สร้างสรรค์งานใดๆ ไม่ว่าจะเป็นศิลปิน ช่างภาพ นักเขียน นักดนตรี ศิลปินที่สร้างสรรค์ผลงานออกมา หรือแม้แต่บทความในเว็บไซต์นี้ ต่างก็อยากจะให้คนอื่นนำผลงานไปเผยแพร่ต่อ โดยไม่มีการแก้ไข ดัดแปลง หรือนำไปใช้ในเชิงพาณิชย์ อย่างเช่น บทความในเว็บไซต์ต่างๆ อาจกำหนดให้ผู้อื่นสามารถนำไปใช้งาน หรือเผยแพร่ต่อได้โดยมีการอ้างอิงแหล่งที่มา ชื่อผู้เขียน แต่ไม่ให้ทำการแก้ไข ดัดแปลง และไม่ให้นำไปใช้ในเชิงพาณิชย์ เรียกได้ว่า คุณมีเสรีภาพที่จะแบ่งปัน ทำสำเนา แจกจ่าย และส่งงานเผยแพร่ต่อไปได้โดยที่ไม่ทำการแก้ไข ดัดแปลง ตัดทอน เนื้อหาใดๆ และไม่นำไปใช้ประโยชน์ทางการค้า ภายใต้สัญญาอนุญาตสัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ แต่หากคุณต้องการที่จะเรียบเรียงใหม่ ดัดแปลง หรือนำไปใช้ในทางการค้า จะต้องมีการขออนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษณ์ก่อน

           สัญญาอนุญาต Creative Commons ทำหน้าที่เป็นใบอนุญาตลิขสิทธิ์ผลงาน ที่เป็นมาตราฐาน ให้สามารถนำไปใช้อย่างเปิดเผย กับผลงานใดๆ ตามเงื่อนไขที่เจ้าของผู้ผลิตผลงานชิ้นนั้นๆไดักำหนดไว้ และเรายังสามารถกำหนดขอบเขตของลิขสิทธิ์ผลงานเราได้ จาก “all rights reserved” เป็น “some rights reserved” เพื่อระบุขอบเขตของลิขสิทธิ์ว่า สงวนลิขสิทธิ์ทั้งหมด หรือ ส่วนหนึ่งส่วนใดของชิ้นงาน หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ ไม่ได้เป็นตัวเลือกของการคุ้มครองลิขสิทธิ์แบบ copyright แต่ทำงานร่วมกันเพื่อเปิดโอกาสและยืดหยุ่นให้ปรับข้อกำหนดและเงื่อนไขของการคุ้มครองลิขสิทธิ์ในแต่ละชิ้นงานได้เอง

โดยการกำหนดสัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ มีดังนี้

การเลือกสัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ที่เหมาะกับคุณ จะช่วยคุ้มครองลิขสิทธิ์ของคุณได้ตรงกับลักษณะและชนิดของชิ้นงานได้ดีที่สุด แต่อย่างไรก็ตาม ทุกชิ้นงานมีลิขสิทธิ์ในตัวของมันเอง ตั้งแต่แรกเริ่มคิดค้นและผลิตขึ้น ดังนั้นก่อนที่จะคัดลอก ทำซ้ำ หรือเผยแพร่ผลงานใดๆ ควรติดต่อเจ้าของผลงานตามมารยาท หรืออ้างอิงแหล่งที่มา ต้นฉบับ และผู้ผลิต สร้างสรรค์ผลงานด้วยทุกครั้ง

โลกปัจจุบันเรื่องลิขสิทธิ์เป็นสิ่งที่ทุกคนควรรู้ไว้ ซึ่งครีเอทีฟคอมมอนส์ (Creative Commons Licence : CC) เป็นสัญญาอนุญาตรูปแบบนึง มีรายเอียดดังนี้

สัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ (Creative Commons Licence: CC)  เป็นสัญญาอนุญาตทางลิขสิทธิ์ประเภทหนึ่งค่ะที่อนุญาตให้เจ้าของเนื้อหาหรือผลงานของตนสงวนสิทธิ์บางประการ และมอบสิทธิ์บางอย่างให้กับผู้ที่จะนำผลงานของตนไปใช้ทำให้เจ้าของเนื้อหาไม่จำเป็นต้องเลือกระหว่างสงวนสิทธิ์ทั้งหมดกับสละสิทธิ์ทั้งหมดอีกต่อไป

สัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์มีสัญลักษณ์ 4 แบบดังนี้

• แสดงที่มา/อ้างที่มา (Attribution – BY) : อนุญาตให้ผู้อื่นนำเนื้อหาหรือผลงานไปใช้ได้ แต่ต้องอ้างอิงด้วยว่าเอามาจากไหน

• ไม่ใช้เพื่อการค้า (NonCommercial – NC)  : อนุญาตให้ผู้อื่นนำเนื้อหาหรือผลงานไปใช้ได้ แต่ไม่ใช่เพื่อการค้า

• ห้ามดัดแปลง (No Derivative Works –ND)  : อนุญาตให้ผู้อื่นนำเนื้อหาหรือผลงานไปใช้ได้ แต่ห้ามดัดแปลงหรือแก้ไขเนื้อหาหรือผลงานนั้น

• คนที่นำผลงานของเราไปใช้ งานที่ออกมาต้องเป็น Creative Commons เหมือนกันด้วย  (Share Alike – SA) 

การกำหนดสัญญาอนุญาตสามารถนำเอาสัญลักษณ์ทั้ง 4 แบบมาประกอบกันเพื่อระบุเงื่อนไงร่วมกันได้ 6 แบบดังนี้

• Attribution CC – BY ให้เผยแพร่ ดัดแปลง โดยต้องระบุที่มา
  
• Attribution CC – BY -SA อนุญาตให้เผยแพร่ ดัดแปลง โดยต้องระบุที่มาและต้องเผยแพร่งานดัดแปลงโดยใช้สัญญาอนุญาตเดียวกัน
  
• Attribution CC – BY -ND อนุญาตให้เผยแพร่ได้แต่ต้องระบุที่มา, ห้ามดัดแปลง
  
• Attribution CC- BY -NC อนุญาตให้เผยแพร่ ดัดแปลงแต่ต้องระบุที่มาแต่ห้ามใช้เพื่อการค้า
  
• Attribution CC- BY – NC – SA  อนุญาตให้เผยแพร่ ดัดแปลงแต่ต้องระบุที่มาแต่ห้ามใช้เพื่อการค้าและต้องเผยแพร่งานดัดแปลงโดยใช้สัญญาอนุญาตชนิดเดียวกัน
  
• Attribution CC- BY – NC -ND อนุญาตให้เผยแพร่ โดยต้องระบุที่มาแต่ห้ามดัดแปลงและห้ามใช้เพื่อการค้า
  

สำหรับเงื่อนไขอื่นๆ ได้แก่ CC0 หรือ "ไม่สงวนลิขสิทธิ์" (No Rights Reserved) คือ ผลงานหรือรูปภาพที่เจ้าของลิขสิทธิ์ตั้งใจเผยแพร่และยกผลงานนั้นให้เป็นสาธารณสมบัติ

ตัวอย่างรูปที่เป็น cc0 จากเว็บ ttps://pixabay.com ซึ่งเป็นเว็บที่แจกรูปฟรีที่เป็นสัญญาอนุญาต cc0 ทั้งหมด

//pixabay.com/en/kingfisher-bird-blue-plumage-1905255/

เพิ่มเติมให้อีกนิดหน่อย 

สัญญาอนุญาตอีกแบบคือ แบบ Public Domain Work หรือ ทรัพย์สินสาธารณะ  

มีไว้เพื่อระบุว่าผลงานหรือรูปภาพดังกล่าวเป็นสาธารณสมบัติอยู่แล้วหรือไม่สามารถระบุได้ว่ามีข้อจำกัดด้านลิขสิทธิ์หรือไม่ เช่น รูปภาพเก่ามากที่ถ่ายขึ้นเมื่อร้อยปีที่แล้ว เป็นต้น ซึ่ง หากเป็นผลงานที่เจ้าของผลงานนั้นเสียชีวิตไประยะเวลาหนึ่งแล้ว (ซึ่งต่างกันตามรูปแบบของงานและกฎหมายในแต่ละประเทศ แต่เฉลี่ยก็หลัก 30-50-75 ปี)  ผลงานชิ้นนั้นก็จะกลายเป็นสาธารณสมบัติโดยอัตโนมัติ