หลักการจัดแสดงดนตรีไทย ๒) การจัดแสดงดนตรีไทยเพื่อประกอบการแสดง ซึ่งจะขึ้นอยู่กับรูปแบบของการแสดง เช่น ละครใน ละครนอก หุ่นกระบอก ลิเก ละครแนวประยุกต์ เป็นต้น เพราะเพลงที่ใช้ในการแสดงแต่ละประเภทจะมีลักษณะของเพลงที่แตกต่างกัน เช่น ระบบทางนอก ทางใน การประสมวง การเลือกเพลงหน้าพาทย์ เป็นต้น ๓) การจัดแสดงดนตรีไทยเพื่อการแข่งขัน มีทั้งที่เป็นการแข่งขันในรูปแบบของวงดนตรี
หรือบรรเลงเดี่ยวเครื่องดนตรี วิธีการบรรเลง หรรือการขับร้องในลักษณะนี้มีความจริงจังในด้านของเพลง บังคับตามกติกา เพลงที่เลือกมาบรรเลงจึงมีข้อจำกัด ผู้เข้าประกวดแข่งขันประชันความสามารถจึงมุ่งพัฒนาฝีมือการบรรเลงและการขับร้อง เพื่อแสดงความเป็นเลิศในทักษะทางดนตรี ๔)
การจัดแสดงดนตรีไทยเพื่อความรื่นรมย์ใจ เป็นการแสดงดนตรีไทยเพื่อการฟัง การจัดแสดงดนตรีไทยในลกษณะนี้มีทั้งการบรรเลงดนตรีและนำการแสดงมาประกอบ เพื่อให้ผู้ฟังรื่นรมย์ใจด้วยเสียงเพลงและกิจกรรมเคลื่อนไหว เช่น การบรรเลงประกอบการแสดงชุดระบำ รำ ฟ้อน เป็นต้น บางแห่งอาจจัดให้มีการบรรเลงดนตรีพร้อมๆกับการวาดภาพประกอบเพลง เพลงที่นิยมนำมาเสนอในลักษณะนี้ เช่น เพลงเขมรไทรโยค เพลงลาวดวงเดือน เพลงบุหลันลอยเลื่อน เพลงลวเสี่ยงเทียน เพลงคลื่นกระทบฝั่ง เป็นต้น
วิธีการจัดแสดงดนตรีไทยในวาระต่างๆ
๑.๒ การจัดแสดงดนตรีไทยเพื่อขับกล่อมในงานพิธีมงคล เช่น งานวันเกิด งานมงคลสมรส งานเลี้ยงฉลอง หรือแสดงความยินดีในโอกาสต่างๆ เป็นต้น ให้เลือกใช้วงเครื่องสายไทย วงมโหรีบรรเลง ส่วนงานอวมบงคล เช่น งานฌาปนกิจศพ งานพระราชทานเพลิงศพ เป็นต้น ให้เลือกใช้วงปี่พาทย์นางหงส์ วงปี่พาทย์มอญ วงเครื่องสายปี่ชวา หรือวงบัวลอยบรรเลง เป็นต้น
๑.๓ การจัดแสดงดนตรีไทยประกอบการแสดง เช่น โขน หนังใหญ่ เป็นต้น ให้เลือกใช้วงปี่พาทย์ไม้แข็งมาบรรเลง หากบรรเลงประกอบการแสดงละครใน ละครนอก หุ่นกระบอก ระบำเบ็ดเตล็ดต่างๆ ให้เลือกใช้วงปี่พาทย์ไม้นวมมาบรรเลง และหากเป็นการบรรเลงประกอบการแสดงนาฏศิลป์พื้นเมือง ให้เลือกใช้วงดนตรีพื้นเมืองของภาคนั้นๆ มาบรรเลงประกอบการแสดง
ทั้งนี้ การจัดการแสดงดนตรีจะเลือกใช้วงใดให้พิจารณาจากความเหมาะสมของสถานที่ ผู้ฟัง ผู้บรรเลง และเหตุการณ์เป็นสำคัญ
๒) การเลือกบทเพลง ในการบรรเลง หรือการแสดงดนตรีไทยในโอกาสต่างๆ นอกจากจะพิจารณาวงดนตรีให้ถูกต้องเหมาะสมแล้ว ยังจำเป็นต้องเลือกสรรบทเพลงที่จะใช้บรรเลงให้ถูกต้องเหมาะสมด้วย
๒.๒) การเลือกบทเพลงไทยมาประกอบการแสดง เช่น โขน ละคร ระบำชุดต่างๆ เป็นต้น เพลงที่จะใช้บรรเลงประกอบ ได้แก่ เพลงอัตราจังหวะสองชั้น เพลงอัตราจังหวะชั้นเดียว เพลงตับ และเพลงหน้าพาทย์ประกอบกิริยาต่างๆ ทั้งนี้จะขึ้นอยู่กิริยาอาการและอารมณ์ของบทเพลง หากเป็นการบรรเลงประกอบการแสดงนาฏศิลป์พื้นมือง เพลงที่ใช้บรรเลงมักจะเป็นเพลงพื้นเมือง ที่มีจังหวะกระชับ เหมาะสมกับลีลาท่าทางของผู้ร่ายรำในแต่ละภาค
๒.๓) การเลือกบทเพลงไทยมาแสดงเพื่อความเพลิดเพลิน ส่วนใหญ่จะเลือกใช้เพลงประเภทเพลงโหมโรง ตามด้วยเพลงลักษณะต่างๆ ที่มีท่วงทำนอง ลีลา จังหวะที่ไพเราะ สนุกสนาน น่าฟัง และมักจบลงด้วยเพลงลา แต่หากเป็นการจัดการบรรเลงดนตรีไทยเพื่อคั่นระหว่างการแสดง เพลงที่ใช้บรรเลงอาจจะใช้เพลงประเภทเพลงอัตราจังหวะสองชั้น เพลงเกร็ด เพลงตับ หรือเพลงภาษาต่างๆ ทั้งนี้ จะขึ้นอยู่กับระยะเวลาการบรรเลงว่าต้องการให้มีระยะเวลาสั้น หรือยาวเพียงใด
๓) การเลือกและจัดเตรียมสถานที่ ในการเลือก หรือการจัดเตรียมสถานที่สำหรับจัดการแสดงดนตรี ควรพิจารณาองค์ประกอบต่างๆ ดังต่อไปนี้ ทั้งนี้ การจัดเตรียมสถานที่สำหรับวงดนตรีทุกชนิด ควรจัดเครื่องขยายเสียบงและแสงสว่างใ้เพียงพอกับการบรรเลงและการขับร้อง เพื่อให้ผู้ฟังสามารถฟังเสียงได้อย่างไพเราะทั่วถึง ชัดเจน และควรจัดเตรียมเสื่อ พรม โต๊ะ และเก้าอี้ สำหรับวางเครื่องดนตรีและให้นักดนตรีได้นั่งอย่างสะดวกสบาย เพียงพอกับจำนวนผู้บรรเลงแลผู้ขับร้อง เพื่อที่จะได้สามารถบรรเลงหรือขับร้องได้อย่างสะดวก ๔) การเตรียมบุคลากร ก่อนการบรรเลง หรือจัดการแสดงดนตรีไทยในแต่ละครั้ง การเตรียมบุคลากรนับว่ามีความสำคัญมาก เพราะการบรรเลงจะประสบความสำเร็จ ได้รับความพึงพอใจจากผู้ฟัง หรือผู้ชมนั้นจำเป็รต้องมีการเตรียมบุคลากรในด้านต่างๆให้พร้อม โดยเฉพาะการเตรียมความพร้อมของบุคลากรอันเป็นสิ่งจำเป็นที่สุด เพราะการแสดงดนตรีเป็นการทำงานกลุ่ม ทุกคในวงดนตรีมีความสำคัญเสมอกันจะขาดคนใดคนหนึ่งไม่ได้ ดังนั้น ทุกคนในวงดนตรีจึงต้องใส่ใจ สร้างความพร้อมให้กับกลุ่มด้วยการมีวินัยในตนเอง ๕) การเตรียมอุปกรณ์เครื่องมือ ก่อนการบรรเลง หรือการแสดงทุกครั้ง ผู้บรรเลงควรตรวจสอบสภาพของเครื่องดนตรีที่ตนจะใช้บรรเลงว่ามีความพร้อมเพียงใด มีสิงใดบกพร่องเสียหาย หรือใกล้จะหมดสภาพหรือไม่ เมื่อตรวจสอบและพบบกพร่องใด ต้องรีบจัดการแก้ไข ปรับแต่ง หรือเปลี่ยนให้มีสภาพสมบูรณ์ ครบถ้วน พร้อมใช้ และมีคุณภาพเสียงที่สมบูรณ์ ครบถ้วน พร้อมใช้ และมีคุณภาพเสียงที่สมบูรณ์อยู่เสมอ ๖) การจัดรายการแสดง เป็นการกำหนดลำดับการบรรเลงดนตรีในแต่ละครั้งให้เป็นไปตามจุดประสงค์ที่ผู้จัดการแสดงต้องการ ผู้ที่มีหน้าที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการบรรเลงดนตรีต้องพิจารณาจัดเตรียมบทเพลงที่จะใช้บรรเลง หรือขับร้องให้เหมาะสมกับลำดับขั้นตอนของพิธี หรือ พระราชพิธีอย่างเคร่งครัด เว้นแต่การบรรเลง หรือการแสดงดนตรีเพื่อความเพลิดเพลิน อาจจัดรายการบรรเลง หรือการขับร้องสลับตามความพอใจ หรือเหมาะสมกับวัยของผู้ชมและผู้ฟังได้ WINKWHITE |