ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นชลบุรี

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมข้อมูลทางประวัติศาสตร์ และภูมิปัญญาท้องถิ่นของตำบลบางพระ อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี ตั้งแต่เริ่มปรากฏชื่อเมือง บางพระในแผนที่โบราณจนถึงปัจจุบัน โดยใช้วิธีสืบค้นเอกสารและสัมภาษณ์ ผลการศึกษามีดังนี้ ในด้านประวัติศาสตร์ ชื่อบางพระเรืองปรากฏครั้งแรกในแผนที่ไตรภูมิสมันกรุงศรีอยุธยา บางพระเคยมีฐานะเป็นเมือง เป็นอำเภอ เป็นตำบล เป็นสุขาภิบาล ปัจจุบันเป็นองค์การบริหารส่วนตำบล และเคยเป็นเทศบาล ในอดีตเคยมีการจัดตั้งหน่วยฝึกพลทหารขึ้นที่บางพระ พระมหากษัตริย์ที่เคยเสด็จประพาสบางพระ ได้แก่ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ที่มาของชื่อบางพระตามคำบอกเล่ากล่าวกันว่ามาจากลักษณะของหินที่คล้ายพระพุทธรูปซึ่งถูกบังไว้ข้างทางเกวียน และจากการเป็นศูนย์กลางทางพุทธศาสนาของวัดสว่างอารมณ์ ในด้านภูมิประเทศ การคมนาคม และการศึกษา สภาพพื้นที่ตำบลบางพระในอดีต เป็นป่าดงดิบ ประชาชนตั้งบ้านเรือนเป็นชุมชนเล็กๆ กระจายไปตามริมห้วนสุครีพซึ่งเป็นแหล่งน้ำจืดที่สำคัญ บางพระมีท่าเรือชายทะเลหลายแห่ง ชุมชนชายทะเลส่วนใหญ่เป็นชาวจีน หลังสงครามโลกครั้งที่๒ ป่าไม้ถูกทำลายอย่างรุนแรง และมีการตั้งโรงงานแป้งมันซึ่งสร้างมลภาวะอย่างมาก การคมนานคมในอดีตทางบกใช้เกวียน และม้า ทางเรือใช้เรือใบ ในด้านการศึกษา ศึกษาที่วัดบางพระ จนถึงประถมที่ ๓ ภูมิปัญญาพื้นบ้านของตำบลบางพระ ได้แก่ ภูมิปัญญาด้านการทำมาหากิน ภูมิปัญญาด้านการรักษาโรค ภูมิปัญญาด้านการกินอยู่ ภูมิปัญญาด้านศาสนา ความเชื่อ และประเพณี ภูมิปัญญาด้านภาษา วรรณกรรม และศิลปกรรม ภูมิปัญญาด้านการอยู่ร่วมกันในสังคม สถานที่สำคัญของบางพระประกอบด้วย สถานที่สำคัญทางศาสนา และวัฒนธรรม สถานที่สำคัญทางการทหาร สถานที่สำคัญทางเศรษฐกิจและการท่องเที่ยว

�Թᴹ������¡��Ҩѧ��Ѵ�ź��ի�觻�Сͺ���� 9 ����� �Ѻ 1 �������� ��� ��������ͧ�ź��� ����;ҹ�ͧ ����;��ʹԤ� �����˹ͧ�˭� ����ͺ�ҹ�֧ ���������Ҫ� ����ͺҧ -���ا ������ѵ�պ ����ͺ�ͷͧ ��С�����������ժѧ �����ͷ������ѹ�����鹻���ҳ 4,500 ���ҧ�������� 㹻Ѩ�غѹ����ҨС���Ƕ֧��Ҿ���Ի���ȹѺ�����ѧ���§����� �Ժ����ҹ�� �礧��ᵡ��ҧ���һѨ�غѹ�ҡ ��Ҿ�������¹�ŧ��������Ѵ���ҧ���� 2 ��С�ä�� ��������¹�ŧ����Ǫ�½�觷��� ��觹Ѻ�ѹ��е���Թ���蹴Թ������� �����Ҿ����������ë����˹ҷֺá�ѯ���¾ѹ������ҹҪ�Դ �������Ҿ�繷�������¹ �ӹҷ���� ����Ңͧ�Ѻ�ͧ��᷺�����鹹���ա��С��˹�� ��������¹�ŧ� 2 �ѡɳ��Ӥѭ�ѧ����ǹ�� ������繷���������§������ ��Ҿ��ҹ���ͧ������¹�ŧ��ҡ���ҡ���Фӹ֧�֧��Ҿ������������ͧ��Ǫź����������ҳ

�ҡ��ѡ�ҹ�ҧ��ҳ�ѵ��ʶҹ �����ѡ��ҳ����ѹ��ɰҹ��� ���㹡�ͺ���ͷ�� 4,500 ���ҧ�������� �ͧ���ͧ�ź����ʹյ ���繷���駪�����������ͧ��ҳ������դ�����ԭ������ͧ���� 2 ���ͧ ��йѺ�����������ش��ҷ���ҡ���ѡ�ҹ ���

  • ���ͧ��վ���
    ����������dz��ҹ������� �Ӻ�˹ͧ���ᴧ ��������ͧ�ź��� ˹�����ͧ���ҳ�ࢵ�����ŷ��Ӻźҧ����㹻Ѩ�غѹ ���ռ��ش����ҳ�ѵ���������ҧ �� ��оط��ٻ�ͧ�� ���ķ��� ��Ǽ�֡ �ѹ�ͧ�� ���ª���ѧ��š����¢ͧ��⢷�� �����ٹ ��͹�������������عѢ �繵� ���ͧ��վ��ù�� �ѡ��ҳ����ѹ��ɰҹ��������ͧ����¢���ѧ���ͧ�ӹҨ����������Ҥ��� �Ҩ�������Ǥ������ǡѺ����ž���ի��������ѧ�ؤ���ͧ ��С�͹�ؤ��ظ�Ҥ�ͻ���ҳ �.�. 1600�1900
  • ���ͧ���ö
    �����ͧ��ҳ�ؤ���ǡѹ�Ѻ���ͧ��վ������͡�͹��硹��� ��駹�����л�ҡ�����շҧ�Թ��ҳ�Դ��͡ѹ�������ҧ 2 ���ͧ��� ����зҧ����ҳ 20 �������� ��й�����͵���������ͧ���ö��觹�餧������������ǡѹ�Ѻ���ͧ���ö�������ͧ���ʶ ��货������⾸�� �ѧ��Ѵ��Ҩչ���� 㹻Ѩ�غѹ�ա����

��ᾧ���ͧ���ö �������Ӻ�˹�Ҿ�иҵ� ����;��ʹԤ� 㹻Ѩ�غѹ��ҧ�ҡ�����ҡ�������价ҧ��ȵ��ѹ����§�˹�����зҧ����ҳ 2 �������� ����Ͷ����ªź���-���ԧ��� �Ѵ��ҹ ������ᾧ���ͧ�١���͡�� 2 ��ǹ �繴�ҹ���ѹ����е��ѹ�͡�ͧ�����Ҿ�����繻Ѩ�غѹ ��ҹ���ѹ�͡�����-������������������ҹ���ѹ������繰ҹ��ᾧ���ͧ������Թ�Թ����԰��ҳ �٧����ҳ 6 �͡ ˹� 10 �͡ ��� 30 ��� ���ҧ 25 ��� �����ᾧ���ͧ��ҹ�˹��������˭����¡��� ���Ц�ͧ�

����� �.�. 2472 ���ռ��ش����оط��ٻ ���о��ʺ�Ք �������dz�Ӻ�˹�Ҿ�иҵ� ����;��ʹԤ� �ѧ��Ѵ�ź��� �繾�оط��ٻ����ѡ�ҡ���Ҵ� ���������´ �ѡ��ҳ��ա�˹���������繾�оط��ٻ���·���Ǵ� ��оط��ٻ����վ�оط��ѡɳ��� ��о��ʺ�չ����������ԾԸ-�ѳ�ʶҹ��觪ҵԾ�й������ͧ�� �ءͧ��������о��ʺ��ͧ����ش����������

ประวัติความเป็นมาของจังหวัดชลบุรี


        จังหวัดชลบุรี เป็นดินแดนที่ปรากฏขึ้นมาในหน้าประวัติศาสตร์ตั้งแต่สมัยทวารวดี ขอม และสุโขทัย แต่เดิมเป็นเพียงเมืองเกษตรกรรมและชุมชนประมงเล็กๆหลายเมืองกระจัดกระจายกันอยู่ห่างๆ โดยในทำเนียบศักดินาหัวเมืองสมัยอยุธยากำหนดให้ชลบุรีเป็นเมืองชั้นจัตวา ส่วนแผนที่ไตรภูมิก็มีชื่อตำบลสำคัญของชลบุรีปรากฏอยู่ เรียงจากเหนือลงใต้ คือ เมืองบางทราย เมืองบางปลาสร้อย เมืองบางพระเรือ (ปัจจุบันคือบางพระ) และเมืองบางละมุง แม้ว่าจะเป็นเพียงเมืองเล็กๆ แต่ก็อุดมไปด้วยทรัพยากรทั้งบนบกและในทะเล มีการทำไร่ ทำนา ทำสวน และออกทะเลมาแต่เดิม นอกจากนี้ยังมีการติดต่อกับชาวจีนที่ล่องเรือสำเภาเข้ามาค้าขายกับกรุงสยามด้วย

        ดินแดนที่เรียกว่าจังหวัดชลบุรี มีผู้คนอาศัยอยู่มาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์แล้ว คือสามารถย้อนไปได้จนถึงยุคหินขัด เช่น บริเวณที่ลุ่มริมฝั่งแม่น้ำพานทองเคยมีมนุษย์ยุคหินใหม่อาศัยอยู่ โดยชนกลุ่มนี้นิยมใช้ขวานหินขัดเพื่อการเก็บหาล่าไล่ รวมถึงใช้ลูกปัดและกำไล ภาชนะเครื่องปั้นดินเผาซึ่งมีลายที่เกิดจากการใช้เชือกทาบลงไปขณะดินยังไม่แห้ง นอกจากนี้ยังพบเศษอาหารทะเลพวกหอย ปู และปลาอีกด้วย เมื่อปี พ.ศ. 2522 ได้มีการขุดสำรวจที่ตำบลพนมดี อำเภอพนัสนิคม พบร่องรอยของชุมชนโบราณก่อนประวัติศาสตร์โคกพนมดี ทำให้สันนิษฐานได้ว่า ภายในเนื้อที่ 4,363 ตารางกิโลเมตรของชลบุรี อดีตเคยเป็นที่ตั้งเมืองโบราณที่มีความรุ่งเรืองถึง 3 เมือง ได้แก่ เมืองพระรถ เมืองศรีพโล และ เมืองพญาแร่ โดยอาณาเขตของ 3 เมืองนี้รวมกันเป็นจังหวัดชลบุรีในปัจจุบัน

ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นชลบุรี
เมืองพระรถ
        ในสมัยทวารวดีและสมัยลพบุรี ประมาณ 1,400-700 ปีก่อน บริเวณตำบลหน้าพระธาตุ อำเภอพนัสนิคมในปัจจุบัน มีร่องรอยของเมืองใหญ่ชื่อ “เมืองพระรถ” ตั้งอยู่ในที่ราบลุ่มซึ่งแม่น้ำหลายสายไหลมาบรรจบกันเป็นแม่น้ำพานทอง โดยสามารถใช้แม่น้ำสายนี้เป็นทางคมนาคมติดต่อกับเมืองศรีมโหสถในจังหวัดปราจีนบุรี (ปัจจุบันคือบริเวณบ้านสระมะเขือ บ้านโคกวัด และบ้านหนองสะแก อำเภอศรีมโหสถ) จนไปถึงอำเภออรัญประเทศได้ อีกทั้งยังมีเส้นทางเดินเท้าเชื่อมไปถึงจังหวัดระยองและจันทบุรี ผ่านเมืองพญาเร่ซึ่งเป็นเมืองโบราณสำคัญอีกแห่งหนึ่งของชลบุรี เมืองพระรถจึงกลายเป็นศูนย์กลางการคมนาคมของชลบุรีในยุคนั้น
นอกจากนี้ นักโบราณคดียังสำรวจพบว่าเมืองพระรถเป็นเมืองโบราณยุคเดียวกับเมืองศรีพโล หรือเก่ากว่าเล็กน้อย เนื่องจากปรากฏว่ามีทางเดินโบราณเชื่อมต่อสองเมืองนี้ในระยะทางประมาณ 20กิโลเมตร

ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นชลบุรี
เมืองศรีพโล
        “เมืองศรีพโล” ตั้งอยู่บริเวณบ้านอู่ตะเภา ตำบลหนองไม้แดง อำเภอเมืองชลบุรี หน้าเมืองมีอาณาเขตจรดตำบลบางทรายในปัจจุบัน เคยมีผู้ขุดพบโบราณวัตถุหลายอย่าง เช่น พระพุทธรูปทองคำ สัมฤทธิ์ แก้วผลึก ขันทองคำ ถ้วยชามสังคโลกคล้ายของสุโขทัย จระเข้ปูน และก้อนศิลามีรอยเท้าสุนัข เป็นต้น นักโบราณคดีสันนิษฐานว่าเมืองศรีพโลเป็นเมืองในสมัยขอมเรืองอำนาจแห่งภูมิภาคอุษาคเนย์ และอาจจะมีอายุร่วมสมัยกับลพบุรีซึ่งอยู่หลังยุคอู่ทอง และก่อนยุคอยุธยาคือประมาณปี พ.ศ. 1600-1900
จากการขุดค้นทางโบราณคดีทำให้ทราบว่า ตัวเมืองศรีพโลตั้งอยู่ใกล้กับปากน้ำบางปะกง โดยเมื่อประมาณ 600 ปีก่อนในสมัยสุโขทัย เมืองนี้มีฐานะเป็นเมืองท่าชายทะเลที่มั่งคั่ง เปิดรับเรือสำเภาจากจีน กัมพูชา และเวียดนาม ให้มาจอดพักก่อนเดินทางต่อไปยังปากน้ำเจ้าพระยา (เป็นที่น่าเสียดายว่ากำแพงเมืองศรีพโลได้ถูกทำลายไปหมดสิ้นจากการก่อสร้างถนนสุขุมวิท จึงไม่เหลือร่องรอยทางโบราณคดีไว้ให้ศึกษา) ต่อมาในสมัยอยุธยาเมืองศรีพโลก็ค่อยๆหมดความสำคัญลง อาจเพราะปากแม่น้ำตื้นเขินจากการพัดพาสะสมของตะกอนจำนวนมหาศาล ประชาชนจึงย้ายถิ่นฐานลงมาสร้างเมืองใหม่ที่ “บางปลาสร้อย” ซึ่งก็คือ “เมืองชลบุรี” ในปัจจุบัน (วัดใหญ่อินทารามในตัวเมืองชลบุรีปัจจุบัน ยังปรากฏภาพจิตรกรรมฝาผนังการค้าขายระหว่างคนไทย จีน และฝรั่ง บ่งบอกถึงบรรยากาศการค้าขายอันคึกคักในอดีต)


เมืองพญาเร่
        “เมืองพญาเร่” ตั้งอยู่ในเขตตำบลบ่อทอง อำเภอบ่อทอง เป็นเมืองยุคทวารวดีเช่นเดียวกับเมืองพระรถ เมืองนี้ตั้งอยู่ในเขตที่สูง ห่างจากเมืองพระรถประมาณ 32 กิโลเมตร ลักษณะผังเมืองเป็นรูปวงรี2 ชั้น ชั้นแรกมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1,100 เมตร ส่วนชั้นในประมาณ 600 เมตร โดยคูเมืองและคันดินของตัวเมืองชั้นนอกทางด้านเหนือยังคงปรากฏเห็นได้ชัดเจนในปัจจุบัน
        เมืองพญาเร่มีการติดต่อกับเมืองพระรถอยู่เนืองๆโดยใช้คลองหลวงเป็นเส้นทางสัญจร ปัจจุบันลำคลองนี้ยังคงอยู่ โดยเป็นคลองสายสำคัญและมีความยาวที่สุดของจังหวัดชลบุรี ทุกวันนี้การทำนาในอำเภอพนัสนิคมและอำเภอพานทอง ยังคงอาศัยน้ำจากคลองนี้ เนื่องจากมีแควหลายสายแตกสาขาออกไป แควใหญ่ที่สุด คือ แควที่เกิดจากทิวเขาป่าแดง