อาการไม่สุขสบาย ไตรมาสที่ 3

ในระยะตั้งครรภ์ร่างกายเกือบทุกระบบจะมีการปรับตัวและเปลี่ยนแปลง ทำให้ตลอดอายุครรภ์จะมีการเปลี่ยนแปลงทั้งทางร่างกายและจิตใจ ทำให้เกิดความไม่สุขสบายขึ้น ซึ่งไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ แต่ร่างกายอาจเกิดความผิดปกติได้ถ้ามีการละเลย

ตลอดระยะการตั้งครรภ์ สามารถจำแนกความไม่สุขสบายที่มีผลมาจากการเปลี่ยนแปลงของร่างกายได้ดังต่อไปนี้

คลื่นไส้ อาเจียน(Morning Sickness)
เป็นอาการที่เกิดขึ้นในระยะแรกๆ ของการตั้งครรภ์ หรือมีอายุครรภ์ประมาณ 6-8 สัปดาห์ อาการส่วนใหญ่ก็จะทำให้คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย เวียนศีรษะ หรืออยากกินของแปลกๆ หรืออาหารรสจัดในบางราย แต่เมื่อตั้งครรภ์ได้ประมาณ 12-16 สัปดาห์อาการนี้ก็จะหายไป ซึ่งเชื่อว่าเกิดจากฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนจึงทำให้อาหารผ่านไปสู่กระเพาะช้า และหญิงมีครรภ์มีความวิตกกังวล เช่น กลัวการคลอดหรือปัญหาครอบครัว หรือไม่พร้อมที่จะตั้งครรภ์ แต่ยังไม่ทราบถึงสาเหตุที่แน่นอน

มีน้ำลายมาก(Salivation)
เกิดจากระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนมีเพิ่มขึ้น หรืออาจเกิดจากภาวะจิตใจของหญิงตั้งครรภ์ ทำให้ไม่สามารถกลืนหรือบ้วนทิ้งไปได้

เหงือกอักเสบ(Gingivitis)
เกิดจากฮอร์โมนเอสโตรเจนไปกระตุ้น ทำให้มีการคั่งของโลหิตมีมากขึ้น อาจทำให้เลือดออกได้ง่าย

ร้อนในอก(Heart burn)
มีสาเหตุมาจากฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน ทำให้ระบบทางเดินอาหารมีการย่อยลดลง ทำให้เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อหูรูดในกระเพาะอาหาร ทำให้มีการไหลย้อนของกรดในกระเพาะอาหารไปยังหลอดอาหาร ทำให้บริเวณยอดอกและลำคอมีอาการแสบร้อน

ท้องผูก(Constipation)
เนื่องจากลำไส้ถูกกดด้วยมดลูกที่มีขนาดโตขึ้น ทำให้การเคลื่อนที่ของกากอาหารทำได้ลำบาก และกระเพาะอาหาร ลำไส้ ก็เคลื่อนไหวได้ช้าลงจากระดับของฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนที่เพิ่มขึ้น

ริดสีดวงทวาร(Hemorrhoids)
เกิดจากเลือดมีการไหลเวียนที่ไม่ดี ซึ่งเป็นผลมาจากระดับของฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนที่เพิ่มขึ้น และการขยายใหญ่ของมดลูกจนไปกดเส้นเลือดดำ เมื่อมีอุจจาระแข็งจากอาการท้องผูกก็จะทำให้มีเลือดสดๆ ออกมากับอุจจาระ เนื่องจากเกิดการฉีดขาดของเส้นโลหิตที่โป่งพอง

ใจสั่น เป็นลม
เกิดจากเลือดมีการไหลเวียนไปยังสมองได้ไม่ดี เนื่องจากการขยายตัวของหลอดเลือด หรือจากการเปลี่ยนอิริยาบถในท่าต่างๆ เร็วเกินไป

เป็นลมเนื่องจากนอนหงาย
เกิดจากเลือดไหลเวียนไปสู่หัวใจได้ไม่ดี จากมดลูกที่ไปกดเส้นเลือดที่เข้าสู่หัวใจเมื่อนอนหงาย

หายใจตื้นและลำบาก

เมื่อมดลูกโตขึ้น ทำให้การขยายตัวของกระบังลมทำได้ไม่เต็มที่ หรือมีความไวเพิ่มมากขึ้นต่อการกระตุ้น

ตะคริว
เกิดจากระหว่างแคลเซียมและฟอสฟอรัสมีการเสียสมดุล ทำให้ในกระแสเลือดมีแคลเซียมน้อย หรือเกิดจากบริเวณขามีเส้นเลือดตีบ

ปวดหลัง
เมื่อมดลูกมีขนาดโตขึ้น ทำให้มีการถ่วงของน้ำหนักมาด้านหน้า ทำให้มีการเกร็งกล้ามเนื้อหลังมากกว่าปกติหรือแอ่นมาข้างหลัง จนทำให้เอ็นที่ยึดข้อต่อต่างๆ บริเวณกระดูกเชิงกรานยืดออกเพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการคลอด จึงทำให้มีอาการปวดบริเวณข้อต่อต่างๆ ขึ้น

ปัสสาวะบ่อย
เมื่อมดลูกโตขึ้น จนไปกดกระเพาะปัสสาวะ จะทำให้กระเพาะปัสสาวะมีความจุได้น้อยลง หรือจากการกลั้นปัสสาวะบ่อยๆ

อาการคัน
บริเวณผิวหนังทั่วไปยังไม่ทราบถึงสาเหตุของอาการคัน ส่วนการคันที่บริเวณหน้าท้อง เกิดมาจากสาเหตุที่กล้ามเนื้อและผิวหนังมีการยืดขยายขึ้น

หน้าท้องลายเป็นสีน้ำตาลแข้ม
ผิวบริเวณต่างๆ ของร่างกายคล้ำขึ้นได้ เนื่องจากการเพิ่มขึ้นของฮอร์โมนเอสโตรเจนแล้วไปกระตุ้นเซลล์สร้างเม็ดสีให้เพิ่มขึ้นด้วย

อ่อนเพลีย
อาจมีผลมาจากการขาดอาหาร เนื่องจากมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน หรือในระยะตั้งครรภ์มีฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสเตอโรนที่เพิ่มขึ้น ซึ่งมักพบอาการนี้ในระยะแรกๆ ของการตั้งครรภ์

บวม
เนื่องจากในเนื้อเยื่อของร่างกายมีน้ำคั่งอยู่ มักมีอาการบวมที่บริเวณปลายมือ ปลายเท้า อาการนี้สามารถหายไปได้เอง แต่ถ้ามีความดันโลหิตสูงก็ควรนึกถึงภาวะความดันโลหิตสูงในระยะตั้งครรภ์ด้วย

ที่มา:จากหนังสือวิทยาศาสตร์ในการแพทย์แผนไทย
โดย: อาจารย์ศิรินันท์ ตรีมงคลทิพย์
หัวหน้าภาควิชาวิทยาศาสตร์สุขภาพ(การแพทย์แผนไทยประยุกต์)
สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตปทุมธานี

สัปดาห์ที่

หัวข้อ

ศึกษาทั่วไป

หมายเหตุ

Slide

เอกสาร

แบบทดสอบ

บทที่ 1 บทนำ การพยาบาลสูติศาสตร์
1.1 ประวัติการพยาบาลมารดาและทารก
1.2 การพยาบาลมารดาและทารกในปัจจุบัน
1.3 แนวโน้มทางการพยาบาลมารดาและทารก
1.4 บทบาทและขอบเขตความรับผิดชอบของพยาบาลวิชาชีพในการพยาบาลสูติศาสตร์

บทที่ 2 ทบทวนการเจริญเติบโตและพัฒนาการของทารกในครรภ์
2.1 การปฏิสนธิ การฝังตัว และการเจริญเติบโตของไข่ที่ถูกผสมแล้ว
2.2 พัฒนาการของรก สายสะดือ เยื่อหุ้มทารกและน้ำคร่ำ
2.3 การเจริญเติบโตและพัฒนาการของทารกในครรภ์
2.4 การไหลเวียนเลือดทารกในครรภ์
2.5 ส่วนต่าง ๆ และขนาดของศีรษะทารก
2.6 ปัจจัยที่มีผลต่อการสร้างเซลล์ การปฏิสนธิและการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์

บทที่ 3 การพยาบาลสตรีในระยะตั้งครรภ์
3.1 ศัพท์ทางสูติศาสตร์
3.2 การวินิจฉัยการตั้งครรภ์

3.2.1 Presumptive signs
3.2.2 Probable signs
3.2.3 Positive signs

3.3 การเปลี่ยนแปลงของสตรีตั้งครรภ์

3.3.1 การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาของสตรีตั้งครรภ์
3.3.2 การเปลี่ยนแปลงทางจิตสังคมของสตรีตั้งครรภ์

3.4 การฝากครรภ์

3.4.1 วัตถุประสงค์ของการฝากครรภ์
3.4.2 ระยะเวลาการรับบริการฝากครรภ์
3.4.3 การซักประวัติ
3.4.4 การคาดคะเนอายุครรภ์และกำหนดวันคลอด
3.4.5 การตรวจร่างกาย
3.4.6 การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
3.4.7 การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันในระยะตั้งครรภ์
3.4.8 การตรวจครรภ์

- Lie, Attitude, Presentation Denominator, Position
- Leopold’s maneuve

3.5 การให้สุขศึกษาและคำแนะนำแก่สตรีมีครรภ์

3.5.1 การแต่งกาย
3.5.2 การขับถ่าย
3.5.3 การมีเพศสัมพันธ์
3.5.4 การเดินทาง
3.5.5 อาการผิดปกติที่ต้องมาโรงพยาบาลทันที
3.5.6 อาการนำก่อนคลอด
3.5.7 การเตรียมตัวมาคลอด

3.6 การพยาบาลสตรีที่มีอาการไม่สุขสบายในระยะไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์

3.7 การพยาบาลสตรีที่มีอาการไม่สุขสบายในระยะไตรมาสที่สอง
3.8 การพยาบาลสตรีที่มีอาการไม่สุขสบายในไตรมาสที่สาม
3.9 การพยาบาลเพื่อส่งเสริมการปรับตัวด้านจิตอารมณ์ในสตรีมีครรภ์
3.10 การเตรียมสตรีมีครรภ์เพื่อการคลอด

3.10.1 Prenatal exercise
3.10.2 Breathing exercise
3.10.3 Relaxation exercis

บทที่ 4 การพยาบาลสตรีระยะคลอด
4.1 การเจ็บครรภ์

4.1.1 ทฤษฎีการเริ่มเจ็บครรภ์
4.1.2 อาการของการเจ็บครรภ์

4.2 องค์ประกอบที่มีอิทธิพลต่อการคลอด
4.3 ปัจจัยอื่น ๆ ที่มีอิทธิพลต่อความก้าวหน้าของการคลอด
4.4 ระยะต่าง ๆ ของการคลอด

4.5 กลไกการคลอด

4.5.1 Engagement
4.5.2 Descent & Flexion
4.5.3 Internal Rotation of Head
4.5.4 Crowning
4.5.5 Extension of the Head
4.5.6 Restitution
4.5.7 Internal Rotation of the Shoulders
4.5.8 External Rotation of Head
4.5.9 Birth by lateral flexio

4.6 การรับใหม่ผู้คลอด
4.7 การพยาบาลผู้คลอดในระยะที่หนึ่งของการคลอด

4.7.1 ซักประวัติ
4.7.2 การตรวจร่างกาย
4.7.3 การวัดสัญญาณชีพ
4.7.4 การประเมินสภาพทารกในครรภ์
4.7.5 การประเมินความก้าวหน้าของการคลอด
4.7.6 การดูแลความสุขสบายของผู้คลอดทั้งด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคม และจิตวิญญาณ
4.7.7 การย้ายผู้คลอดเข้าห้องคลอด

4.8 การพยาบาลผู้คลอดในระยะที่สองของการคลอด

4.8.1 การประเมินสภาวะผู้คลอด
4.8.2 การเตรียมสำหรับการคลอด

- การเตรียมสถานที่และอุปกรณ์
- การเตรียมตัวของผู้ทำคลอด
- การเตรียมผู้คลอดทางด้านร่างกายและจิตใจ

4.9 การพยาบาลผู้คลอดในระยะที่สามของการคลอด

4.9.1 การประเมินสภาวะผู้คลอด
4.9.2 การทำคลอดรกและการตรวจรก
4.9.3 การตรวจการฉีกขาดของช่องทางคลอด
4.9.4 การซ่อมแซมฝีเย็บ

4.10 การพยาบาลผู้คลอดในระยะ 2 ชั่วโมงหลังคลอด

4.10.1 การประเมินสภาวะผู้คลอด
4.10.2 การดูแลย้ายผู้คลอดไปหอผู้ป่วยหลังคลอด

บทที่ 5 การพยาบาลมารดาในระยะหลังคลอด
5.1 การปรับตัวทางด้านร่างกายของมารดาในระยะหลังคลอด

5.1.1 มดลูกและปากมดลูก
5.1.2 น้ำคาวปลา
5.1.3 ผนังช่องคลอด
5.1.4 เต้านม / การหลั่งน้ำนม
5.1.5 การมีประจำเดือน
5.1.6 การเปลี่ยนแปลงทางร่างกายทั่ว ๆ ไป

5.2 การปรับตัวทางด้านจิตสังคมของมารดาและครอบครัวในระยะหลังคลอด

5.3 การพยาบาลมารดาในระยะหลังคลอด

5.3.1 การพยาบาลในระยะ 24 ชั่วโมงแรกหลังคลอด
5.3.2 การพยาบาลในระยะหลังคลอด 24 ชั่วโมงจนถึง 6 สัปดาห์หลังคลอด

5.4 การพยาบาลมารดาที่มีอาการไม่สุขสบายในระยะหลังคลอด

5.4.1 ไข้หลังคลอด
5.4.2 ปวดมดลูก
5.4.3 เต้านมคัด

5.5 การเลี้ยงบุตรด้วยนมมารดา

บทที่ 6 การส่งเสริมสัมพันธภาพระหว่างมารดากับทารก
6.1 มโนทัศน์ของสัมพันธภาพระหว่างมารดากับทารก
6.2 พัฒนาการของการสร้างสัมพันธภาพระหว่างมารดากับทารก
6.3 ปัจจัยที่มีผลกระทบต่อการสร้างสัมพันธภาพ
6.4 การประเมินสัมพันธภาพระหว่างมารดากับทารก
6.5 บทบาทของพยาบาลในการส่งเสริมสัมพันธภาพระหว่างมารดากับทารก

บทที่ 7 การวางแผนครอบครัว
7.1 ความหมายและความสำคัญของการวางแผนครอบครัว
7.2 ขอบเขตแนวโน้มและเป้าหมายของการวางแผนครอบครัว
7.3 ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการวางแผนครอบครัว
7.4 หลักและวิธีการคุมกำเนิด
7.5 การให้สุขศึกษาและการจูงใจผู้รับบริการวางแผนครอบครัว
7.6 บทบาทของพยาบาลในการให้บริการวางแผนครอบครัว